Freyr - 01.04.2005, Page 23

FÓÐRUN
Grófleiki fóðurs
(Jórturtími)
anna sem melta og vinna á
frumuveggjarefnum (NDF, upp-
leysanleg frumuveggjarefni) og
við það minnkar orku- og pró-
teinnám úr fóðrinu til hvers
konar afurðaframleiðslu.
Þetta dæmi sýnir aðeins
nokkra af þeim samspils- eða
samkeppnisþáttum sem hafa
áhrif á næringargildi fóðursins í
gripnum og sem
tekið er tillit til í út-
reikningi á fóður-
gildi í nýja fóður-
matskerfinu.
(nýju fóðurmats-
kerfi er mjög þýð-
ingarmikið að geta
tekið mið af þess-
um þáttum, eink- ...
um til þess að nálg-
ast raunverulegt virði fóðursins
og skilgreina nákvæmar fram-
leiðsluvirði þess. Þetta atriði
skiptir ekki síst máli þegar kem-
ur að því að meta hagkvæmni
og kostnað við mismunandi
fóðrun og framleiðslu mjólkur
eða annarra afurða nautgripa.
Það þarf hlutfallslega lítinn bata
í fóðurnýtingu til að það geti
skipt miklu máli í heildar fóður-
kostnaði. Þessu til viðbótar gef-
ur þetta nýja fóðurmatskerfi
möguleika á betri nýtingu nær-
ingarefna og getur dregið úr
umhverfismengun, einkum að
því er köfnunarefni varðar.
NYJA NORFOR KERFIÐ
Nýja fóðurmatskerfið er byggt
upp af þremur einingum
(Mynd 1):
Gögn:
Upplýsingar um fóðrið
(næringarefni og fóðuragnastærð)
Upplýsingar um gripinn
(iífþungi, kúakyn, staðan á
mjólkurskeiðinu o. fl.)
Melting og innri efnskipti
Útreikningur á næringarupptöku
Fóðurát
(Fylli fóðursins)
Útkoma
Reiknað næringargildi í fóðurskammtinum(orka,
prótein), áætluð mjólkur- og próteinframleiðsla,
dvalartími fóðursins í vömb, næringarefnajafnvægi í
vömb; PBV, NDF og sterkja o. fl.
Mynd 1. Uppbygging nýja fóðurmatskerfinu NorFor.
fangsmikla rannsóknavinna sem
fram fór á Norðurlöndunum á
slðasta áratug liðinnar aldar um
hagnýtingu á hermilíkönum til
að lýkja eftir meltingu, næring-
arefnauppsogi og efnaskiptum í
jórturdýrum.
Markmiðið með nýja NorFor-
kerfinu er að hagnýta nýja
þekkingu um:
1) Efnauppbyggingu í fóðrinu,
efnasamsetningu og eigin-
leika þess í gripnum ,
2) meltingarstarfsemi í einstök-
um hlutum meltingarvegarins
hjá jórturdýrum,
3) örverumyndun á lífrænum
efnum í vömb og víðgirni,
4) nýtingu næringarefnanna til
viðhalds og framleiðslu,
5) finna aðferð til að meta eig-
inleika hinna tormeltari efna í
fóðrinu (frumuveggjarefni,
tréni, NDF) til þess að tryggja
eðalilega vambarstarfsemi og
betri umhverfis- og fram-
leiðsluaðstæður í vömb.
Uppbygging nýja NorFor kerf-
isins er vissulega nokkru flóknari
en núverandi orku- og prótein-
matskerfi. Það var nauðsynlegt
til þess að lýsa á nákvæmari hátt
þeim ferlum efnauppbyggingar
sem eiga sér stað í ólíkum hlut-
um í meltingarveginum. Rétt
jafnvægi á milli mismunandi
næringarefni í fóðrinu hefur
veruleg áhrif á
meltingarstarf-
semina, næring-
arefnafrásog,
innri efnaskipta
og fóðurnýtingu,
- en einnig á
efnasamsetningu
mjólkur, heil-
brigði og heilsu-
far gripanna.
Meðal annars af þessum
sökum gerir nýja fóðurmats-
kerfið umtalsvert meiri kröfur
til efnagreininga á því fóðri,
sem til ráðstöfunar er, heldur
en núverandi kerfi gerir.
I næstu tveimur greinum um
nýja fóðurmatskerfið verður
sérstaklega fjallað um efna-
greiningar á fóðri.
Höfundar frumtexta eru Harald
Volden, fóðurfræðingur við Insti-
tutt for husdyr- og akvakulturviten-
skap við Norska landbúnaðarhá-
skólann, sem einnig er starfsmaður
ráðgjafarÞjónustu TINE í Noregi,
Mogens Larsen, fóðursérfræðingur
hjá Dansk Kvæg og Maria
Mehlqvist, sérfræðingur hjá Svensk
mjolk og starfsmaður NorFor verk-
efnisins. Gunnar Guðmundsson,
sviðsstjóri hjá BÍ, snaraði textanum
á íslensku.
1) veigamesti hlutinn lýtur að
útreikningi á aðgengilegri
næringu í fóðri skepnunnar
2) annar áætlar eða reiknar fóð-
urátið á dag
3) þriðji hlutinn metur grófleika
eða með öðrum orðum tréni-
sinnihald fóðursins og jórtur-
eða áttíma og gefur þar með
vísbendingu um framleiðslu-
aðstæður örverannanna (
vömb gripanna.
Þróun nýja fóðurmatsins
byggir á norsku kerfi, sem upp-
runalega varð til sem framþróun
á AAT/PBV kerfinu sem við höf-
um notað hér á landi síðan
1996. Faglegur bakgrunnur
þess er samt sem áður sú um-
Ljósm. Jón Eiríksson
FREYR 04 2005
19