Freyr - 01.09.2004, Side 55

dóm þó að þær, ef til vill aðallega
vegna þess að þær eru fæddar að-
eins utan hefðbundins sauðburðar-
tíma hafi fæðst sem einlembingar.
Forval til ásetnings
STRAX AÐ VORI
Margir gera ákveðið forval til
ásetnings strax að vori og merkja
eða marka möguleg ásetnings-
lömb með tilliti til þess. Slík hag-
ræðing er sjálfsögð og eðlileg en
þess þarf að gæta að hún útloki
ekki frá vali ásetningslamba verð-
ug lömb í slíkan hóp. A sumum
búum, þar sem unnið er á þennan
hátt, hef ég grun um að slíkt forval
bitni á stundum um of á lömbun-
um undan yngri ánum sem eru
gullegg búsins eins og síðar verð-
ur vikið að. I raun er miklu eðli-
legra í þessu sambandi að vinna út
frá þeirri verklagsreglu að merkja
strax að vori við þau lömb sem
vegna galla hjá mæðrum eða af
öðrum ástæðum, sem fram hafa
komið, eiga alls ekki að koma til
álita sem ásetningslömb.
Kjöraðstæður eru að sjálfsögðu
að geta unnið val ásetningslamba
úr öllum lambahópnum á búinu.
Þannig fæst samanburður allra
einstaklinganna við sömu aðstæð-
ur. I mörgum tilfellum er þetta
ekki mögulegt og þróun í sauð-
fjárræktinni, með sífellt dreifðari
sláturtíma, leiðir af sér að þessu
verður ekki við komið. Við slíkar
aðstæður, þegar valið þarf að fara
fram í lotum eða þrepum, er hins
vegar nauðsynlegt að reyna að
gera sér grein fyrir hve stór hluti
ásetningslambanna eigi að eðli-
legu að koma úr viðkomandi hópi.
Ef það er ekki gert þá tapast fljótt
umtalsverðir úrvalsmöguleikar.
I þessu samhengi er rétt að víkja
að einu atriði. Eg hef hvatt menn
til að vanda val ásetningshrútanna
eftir föngum. Stór hópur bænda
nýtir sér ómsjármælingar í þessu
sambandi og niðurstöður þeirra
hafa að réttu lagi víða mjög mikið
vægi í endanlegu vali. Reynslan
hefur sýnt að þegar nokkuð líður á
haustið koma fram á mörgum bú-
um á örfáum dögum feikilega
miklar breytingar í mælingum á
þykkt bakvöðvans, sérstaklega hjá
hrútlömbunum. Samanburður á
lömbum, sem verið er að mæla í
hópum fyrir og eftir slikar breyt-
ingar, getur því á stundum orðið
mjög villandi. Eg tel fulla ástæðu
til að hvetja bændur til að reyna
að vinna hrútavalið snemma að
haustinu meðan öll lömb eru í sín-
um eðlilegu sumarholdum.
Hrútlömb til ásetnings
ÚR HÓPI SÆÐINGARLAMBA
Við val ásetningshrútanna er
það mikið atriði að hópurinn, sem
valinu er beint að í byrjun, sé
hafður nægjanlega stór og tryggt
sé að þar sé að finna öll hrútlömb
á búinu sem þar eiga að vera með.
Það er vitað að ákaflega stór hluti
þeirra hrútlamba, sem hafnar í
hópi ásetningslambanna á hverju
hausti, er tilkominn við sæðingar.
Þetta er í raun eðlilegt ef á stöðv-
unum er á hverjum tíma að finna
blómann úr hrútastofninum í land-
inu. A of mörgum búum er þetta
hins vegar alltof lítill hluti hrút-
lambanna þar sem ef til vill eru
aðeins til 4-8 slík lömb að velja á
milli. Við slíkar aðstæður verða í
reynd nánast engir úrvalsmögu-
leikar hjá þessum lömbum fyrir þá
þætti sem verið er að meta hjá
lömbunum sjálfum. Það er ótrú-
lega mikill munur á þeim úrvals-
möguleikum sem verið er að nýta
á slíkum búum eða hinum þar
sem farið er að nýta sæðingar í
nokkru umfangi og til eru nokkrir
tugir hrútlamba úr sæðingum að
velja á milli. Þetta atriði sýnist
mér mjög glöggt vera að mynda
víða á síðustu árum mjög mikinn
mun í ræktunarárangri á milli búa.
Það verður aldrei lögð of mikil
áhersla á það að eitt öflugasta
hjálpartækið við líflambavalið er
ijárvogin. Besta forvalið er ætíð,
líkt og stór hluti bænda gerir, að
byrja á að vigta lömbin og þannig
að fjarlægja úr hópnum strax þau
lömb sem valda vonbrigðum um
þunga, þ.e. vigta ekki í samræmi
við stærð. Undantekningalítið
eiga þau ekkert erindi í frekari
skoðun í tengslum við líflamba-
valið. Upplýsingar um þunga eru
einnig nauðsynlegar til að meta á
réttan hátt ómsjármælingar þar
sem þær eru notaðar við valið.
Mælingar eru háðar þroska lamb-
anna og þungi þeirra er besti og
nærtækasti mælikvarðinn þar um.
Val fyrir frjósemi byggir
Á ÆTTERNISLIPPLÝSINGUM
Fyrir ýmsa mikilvæga eiginleika
er ekki hægt að byggja á mati á
einstaklingnum sjálfum, heldur
þarf að byggja á ættemisupplýs-
ingum. Þetta á t.d. við um einn
allra mikilvægasta eiginleikann í
ræktunarstarfínu, frjósemina. í
þessu sambandi má benda á ætt-
emisspá sem er að finna í lamba-
bókum hjá þeim sem hafa hana
undir höndum. Þar er gerð tilraun
til að draga saman í eina tölu ætt-
emisupplýsingar um frjósemi ann-
ars vegar og hins vegar mjólkur-
lagni (afurðastig). Nokkur almenn
atriði í sambandi við notkun á ætt-
emisupplýsingum má rifja upp.
Val eftir ættemi verður ætíð
ffemur ónákvæmt. Samt em þessar
upplýsingar til viðbótar feikilega
misnákvæmar íyrir einstaklinga í
hjörðinni. Með þeim breytingum,
sem víðast hafa orðið í hrútanotkun
á síðustu ámm þar sem uppistaða
hrútastofnsins em veturgamlir eða
tvævetrir hrútar, fylgir að ættemis-
upplýsingar fyrir þessa hrúta fyrir
eiginleika eins og fijósemi dætr-
anna em yfírleitt hverfandi litlar.
Framhald á bls. 63
Freyr 6/2004 - 55 |