Freyr - 01.03.2002, Page 32

Gróðrarstöðln í Reyklavík
og upphaf ræktunar-
tllrauna ð íslandl
Erindi flutt á hátíðarsam-
komu í garði Gróðrar-
stöðvarinnar í Reykjavík við
Laufásveg hinn 21. júní 2001
þegar minnst var aldaraf'mælis
jarðræktartilrauna á Islandi og
afhjúpaður bautasteinn til
minningar um þann atburð.
Gjörvöll landsins fen ogflóa,
fúakeldur, holt og móa
á að láta grasi gróa,
gjöra að túni alla jörð,
jafnvel holt og blásin börð.
Drengii; sem að hjörðum hóa
hlotið geta síðar
óðalsrjett um yrktar dalahlíðar.
Úr ljóðinu „Til Ræktunarfé-
lagsins", lesið upp á aðalfundi
Ræktunarfélags Norðurlands árið
1905.
Forsaga
í ár teljast 100 ár liðin frá upp-
hafi formlegra jarðræktartilrauna
á Islandi - er þá miðað við fyrstu
jarðræktartilraunirnar sem hér
fóru fram í Gróðrarstöðinni í
Reykjavík.
Því tölum við um formlegar til-
raunir að áður hafði ýmislegt ver-
ið reynt til að bæta og auðga
ræktun landsmanna þó að lítið
hafi miðað.
Gísla Magnússonar, sýslumanns,
Vísa-Gísla, sem oftast er kenndur
við Hlíðarenda í Fljótshlíð, sem
fyrstu ræktunartilraunimar í nýj-
um tíma er hann árið 1647 sáði
norður á Munkaþverá í Eyjafirði
30 tegundum erlendra nytjajurta.
Þama reyndi hann flestar þær teg-
undir sem þá voru ræktaðar í Dan-
mörku, þar á meðal að sjálfsögðu
kom og ýmsar matjurtir. Þessu
fylgdi hann svo eftir á Hlíðarenda
og þar og síðar í Skálholti fékkst
hann einnig við tijárækt.
Framfaramenn 18. aldarreyndu
margir að hvetja til akuryrkju og
bættrar túnræktar, meðal annars var
reynt að kenna plægingar. En
þannig var ástatt um 1750 að hér á
landi vom hvergi til plógar og
raunar engin tæki til bústarfa önnur
en gömlu amboðin, páll og reka,
orf og hrífa. Og athyglisvert er að
við setningu þúfnatilskipunarinnar
(fyrstu jarðræktarlaganna) árið
1776 var ekki reiknað með öðmm
ræktunaraðferðum en þaksléttun
með handverkfærum einum saman.
Atkvæðamesta tilraun til að
Guðmundur Friðjónsson á Sandi. Margir hafa bent á tilraunir
Hirm 21. júní 2000 var haldin samkoma á Gróðrastöðinni í Reykjavík, við
Laufásveg, og minnst aldarafmælis jarðræktartilrauna á íslandi sem hófust
þar. I ræðustól er Jónas Jónsson, fyrrv. búnaðarmálastjóri. (Ljósm. Sigríður
Dalmannsdóttir).
| 32 - Freyr 2/2002