Skátablaðið - 01.12.1967, Blaðsíða 6

100 ára
minning
Uppgötvun radíums er einn af
hínum mikiu sigrum rnitíma-
vísinda. Sagan um þessa upp-
göivun er um íeið saga um
framúrskarandi skerf konu fil
vísindanna.
Þessi kona var Frú Curie, kon-
an, sem hlaut NóbelsverSlaun-
in tvívegis.
R
Ú
C
U
R
I
E
•%^ffaría Sklodowska var fædd árið
1867 í Póllandi. Faðir hennar
var prófessor í eðlisfræði við háskól-
ann i Varsjá. Þau voru fimm syst-
kinin og hún, Manina, eins og hún
var kölluð, var yngst þeirra. En hún
var nú líka gáfuðust. Hún lærði það,
sem henni bar, og það mundi hún.
Hún var samt enginn leiðinlegur
námshestur, heldur hafði hún brenn-
andi áhuga á öllu, sem hún heyrði
og sá, og jafnvel meiri áhuga en flest
venjuleg börn.
Þegar hún lauk námi í Varsjá, hlaut
hún gullverðlaun fyrir frammistöðu
sína.
Allir voru sammála um, að þessi
unga stúlka væri óvenjuleg og ætti
ótakmarkaða framtíðarmöguleika. En
samt var einn Ijóður á. Hún var íá-
tæk og varð að láta sér nægja að
gerast kennslukona. En um síðir
tókst henni að komast að sem nem-
andi við hinn heimsþekkta Sorbonne
háskóla í París. Þá var hún 27 ára
gömul. Á þessum tíma rétt fyrir síð-
ustu aldamót þótti óviðeigandi, að
kvenfólk stundaði háskólanám, og
ekki hvað sízt þótti furðulegt, að
leggja stund á eðlisfræði. En vinnu
hennar í háskólanum sem nemanda
lauk með prófi í eðlisfræði og stærð-
fræði.
Hún vissi, hvað hún vildi. Vinna að
vísindagreinum sínum og ekkert ann-
að.
Hún kynntist frægum vísindamanni,
Pierre Curie, og þau giftust. Saman
unnu þau svo að áhugamálum sín-
um, á sviði stærðfræði og eðlisfræði.
Nú byrjaði fyrir alvöru starf Maríu.
Maður hefði nú ef til vill búist við,
að hún myndi hætta þessu rann-
sóknarbrölti, eftir að hún giftist, en
það var öðru nær. Áhugamál hjón-
anna var samþætt og þau unnu að
þeim nótt og nýtan dag.
Þekktur vísindamaður A. H. Bec-
querel, hafði ritað greinar um geisl-
andi efni. Frú Curie og maður henn-
ar tóku til við rannsóknir á þeim af
kappi.
Meðal annars notaði hún efni, sem
allir kannast við nú, efnið úranínum.
Hún fann, að úranínum gaf frá sér
sérstaka geisla, sem höfðu margs
konar áhrif, jafnvel þótt þeir væru
alls ekki sýnilegir. Hún hélt áfram að
leita og komst að raun um, að fleiri
frumefni höfðu þennan eiginleika.
Þessi kraftur, sem efnin geisla
frá sér, nefnist enn í dag því nafni,
sem María Curie gaf honum, geisla-
virkni (radioactivity).
En tilraunir frú Curie leiddu í Ijós,
að geislavirknin var sums staðar
langtum sterkari heldur en búast
mátti við. Því sagði hún, að þetta
hlyti að stafa frá frumefni, sem heíði
ekki enn verið uppgötvað. Reyndar
gat hún ekki vitað neitt um það. Það
hlaut bara að vera til. Og þá var að
finna það. Hún og maður hennar
hófu leitina og árangurinn lét ekki
á sér standa.
j dagbók hennar stendur: ,,Mað-
urinn minn og ég höfum með rann-
sóknum okkar dregið þær ályktanir,
að í bergtegundinni begblendi sé nýtt
frumefni, sem við leggjum til að nefnt
verði Radíum. Það er mjög geisla-
virkt."
Fyrir þessa uppgötvun hlutu þau
102
SKATAB LADI3