Litli Bergþór - 22.07.1987, Blaðsíða 33

eftir. Gekk ég þá niður i skálina og tók úr
henni nokkra smásteina, var vel hægt að taka
á þeim fyrir hita, en bráðum heyri ég dunur
miklar aö neðan, sem óðumfærast nær, og
áður en ég var kominn upp úr skálinni fór aó
bóla á vatninu milli steinanna og að vörmu
spori þeyttist vatnió i loft upp með öskri
og óhljóðum. Þaó liðu 3'milli gosanna.
Þetta endurtók hann jafnt og þétt meðan ég
stóð vió hann i 15', aó hann gaus og hvarf á
vixl. Þaó var auðséó, aö hann gat eigi gosió
eins og honum var eólilegt fyrir grjótinu,
sem bersýnilega hefur veriö rutt ofan i hann,
hvort sem það er nú satt, sem sagt er, að
skólapiltar frá Skálholti hafi gjört það i
hefnd fyrir það, aö hann hefói drepió fyrir
þeim göngusauöi. Ég ásetti mér þvi, að reyna
aó hjálpa honum til aó hreinsa úr kverkunum
á sér. Hefur þaó tekist aó miklu leyti og
hefur vatnió nú frjálsa leið i noróurenda
hans. Það er ekki árennilegt verk, aó ná
meiru upp úr honum af grjótinu, þvi aó hann
gefur stuttan frest milli gosa, og grjótið
verður þvi heitara, sem neðar dregur, vatnió
fer nú aldrei svo langt niður, að þaó hverfi,
og aðeins þorna efstu steinarnir, sem eftir
eru, litla stund. Ruóningin hefur gjört það
aó verkum aó hann gýs nú miklu betur, allt aó
30’, en óhljóöin og dunumar eru nú minni,
siðan fyrirstaóan er burtu. Gosin eru litið
eitt misjöfn aó hæó og standa yfir 3-5 ,• og
aldrei hef ég séð lióa lengra en 5'á milli
þeirra.
Eigi varó vart vió neina breytingu á Hauka-
dalshverunum eftir hina fyrstu landskjálfta,
og engu uróu þeir meiri þar efra, en annars-
staöar. Móttina milli 5. og 6.sept vom
Reykvikingar tveir þar á "Söndunum," svo
nefna sveitarmenn svasóió i kring um hverina,
hafa menn eftir þeim, aó þá nótt hafi mikió
gengió þar á, og nálega hafi þeim virst hver
hola gjósandi, en litt sást fyrir reykjar-
svælu enda dimmt af nótt. Þegar ég reió hjá
hverunum daginn eftir, 6.sept. fóru menn aó
taka eftir allmiklum háttaskiptum hjá Geysi,
hann, sem áóur hafói verió svo tregur og
látió menn ganga eftir sér og dýrka sig meó
sápufórnum, gaus nú óbeðinn og sápulaust
nrargum sinnum á dag. Ég kom þangað upp eftir
29.sept. og sá þá brátt mikil umskipti.
Fyrst kom ég aó Strokk, var hann þá barma-
fullur, tær og hreinn og lygn eins og stöðu-
pollur, ég drap fingrinum niöur í hann, og
var vatnið aóeins snarpheitt. Þá kom ég að
Blesa, hann ólmaðist meö orgi og illum látum
og þeytti vatninu i sífellu upp á suóur-
barminn, haföi vatnið úr '’honum fyllt Fötu og
lika Strokk. Rétt fyrir noröan og ofan Blesa
er hóll af hveragrjóti, þar var áöur grunn
dæld og þurr i hólnum, gamall hver upp-
þomaóur, nú var þangað að sjá reykjarmökk
mikinn, og út úr hólnum sunnanveröum braust
fram dálitill lækur og rann niöur i Geysis-
gil. Hóllinn hafði rifnaó og þar sem tóma
skálin hafói veriö, öskraöi nú kolmórauóur,
stór og sigjósandi hver, skál hans var aó
ofan rúmlega 20 aó þvermáli, barmurinn aó
'austanveróu þverbrattur 3’- 4’nióur aó
vatninu, og þeytti hverinn vatninu stundum
jafnhátt barminum. í suðausturhorninu var
sprungió vik út i barminn og þaóan virtist
-/504. ./4^-----------------------------------
vatniö brjóta sér rás út i gegnum hólinn.
Siöan hefur þessi hver litió breytst aó ööru
en þvi, aó nú er vatnió oróió hreint og tært.
10 - 12 föömum fyrir noróan þennan hver rauk
vióa upp úr sandinum um smáop og heyrði ólgu-
hljóöiö undir niöri. NÚ um sumarmálin kom
þar i ljós nýr hver 1 1/2’- 2'að þvermáli.
Þar fyrir noróan og austan uppi i sand-
brekkunni var stór steinn, kallaóur Konungs-
steinn, þvi aó nafn Kristjáns konungs 9 .
hafói verið klappaö á hann og isteinum sióan
velt á hlóóir úr smærri steinum. NÚ var hann
oltinn úr hásastinu, hafði þaó hrokkió fram
undan honum, en hann lá eftir á hlióinni.
Þaó er frá Geysi aö segja, aó hann heldur enn
uppteknum hætti, gýs oft á dag, en sjaldan
mjög hátt og ef til vpLl aldrei eins hátt og
áöur.
Fyrst^eftir landskjálftana var svo mikil
ókyrrö á öllum hverum á Söndunum, aö ekki var
unnt aó nota þá til matsuóu, eins og áóur, en
allir eru þeir nú komnir i samt lag.
4.april var ég á ferö um Sandana, heyrói ég
þá óvanalegt öskur ofan úr brekkunni austan-"
vert við Blesa, gekk ég á hljóóió og sá þá
nýjan hver kominn 5 föómum fyrir austan Blesa
neóanvert vió rásina, sem rennur úr honum
austur i Geysisgil. Þaö var hola 2'djúp og
3'aó þvermáli, inn undir suðvesturslettumar
jafnhátt holubörmunum. öskraði dimmt þar
nióri. Þremur dögum áöur hafói ég gengið um
þennan blett og var þá allt heilt aó sjá, en
nú sá ég, hvaö skorpan yfir þessari tálgröf
hefur þá verió þykk, þvi aó hún lá i molum
kringum opiö, eins og gufan hafði kastaó
henni, þegar hún sprengdi hana af sér, hún
var ekki meir en 2''- 4''aó þykkt, var ekki
laust viö, aó mér sýndist ægilegra eftir en
áöur, aö vera á gangi um þessar slóóir, þvi
aó enginn getur sagt, hvar fleiri slikir
katlar kunna að gina undir fótum manns og
skurnin yfir þeim viróist eftir þessu geta
verió svikul eins og voris. 9.mai kom ég
aftur aó þessum hver, þá var hann orðinn
fullur upp á barma af vatni úr Blesa og
hættur aó öskra. NÚ hefur bóndinn á Laug
sagt mér, að þessi hver sé farinn aó gjósa og
þaó allhátt. I þessari sömu feró kom ég enn
aó Strokk, var þá lægra i honum og mér var
sagt, aó suöa sæist á honum stundum, en ekki
sá ég þaó þá. Þá gekk ég enn um alla
Sandana og gat ég eigi meó vissu sagt, hvort
fleiri nýir hverir hafa myndast, a.m.k. eru
engir eins stórir og þeir, sem ég hef nefnt
hér að framan, en um smáholur ýmsar þori ég
eigi aó treysta minninu. ÞÓ er þaó vist um
eina austanvert vió túniö á Laug rétt hjá
götunni, aö hún varó svo til i vetur, aó
hestur rak þar nióur úr fótinn, var hann
haltur um tinna á eftir.
Á engum hverum öörum i þessari sveit, en
þeim, sem nú eru taldir, varö vart vió neina
breytingu, hvorki i landskjálftunum né eftir
þá, og eigi uróu kippirnir hóti haróari nér
linari i nánd vió þá, heldur en annarsstaðar,
nema á Reykjavöllum, svo sem fyrr er getió.
Torfastöóum lO.júni 1897
Magnús Helgason.