Litli Bergþór - 01.12.2010, Page 23

En hann varaði sig ekki á því að einmitt sunnan-
lands var að gerjast veruleg mótspyrna gegn honum.
Oddaverjar voru ekki dauðir úr öllum æðum. Yngsta
kynslóðin voru þeir synir Andrésar Sæmundssonar
frá Odda og fyrir þeim fór Þórður Andrésson á
Völlum á Landi, upprenndandi höfðingjaefni.
Yfirborðsvinskapur var með þeim Gissuri sem komst
þó brátt að því að Þórður skipulagði samblástur gegn
honum. En sættir tókus þó um síðir.
Gissur ríður að norðan til Alþingis snemma sumars
1264. Skildu þeir Þórður þar sáttir og reið hann
austur yfir ár en Gissur fór norður. Aftur fór hann
suður að áliðnu sumri. Að mörgu þurfti jarlinn að
hyggja og hafði hann tæpan tug manna með sér í för.
Gissur heimsótti þá Klæng bróðurson sinn hér heima
í Tungu. Klængur átti Ástu Andrésdóttur, systur
Þórðar. Þaðan fór Gissur á Suðurnes en kom aftur
austur í Tungur og tók gistingu á Drumboddsstöðum.
Morguninn eftir er hann kominn austur yfir Hvítá. í
þessum gömlu sögum er ekkert verið að fjölyrða um
það hvar menn drösluðust yfir ár, en Jón Hermanns-
son á Högnastöðum hefur sagt mér að Gissur hafa þá
hlotið að hafa farið yfir ána á vaðinu Steypu. Síðan
átti að ríða norður upp Hrunamannahrepp og komast
svo inn á Kjalveg. „Þeir voru í gistingu sjö eða átta“
á Drumboddsstöðum segir Sturla Þórðarson.
En er þeir Gissur ríða upp með Hvítá sjá þeir mik-
inn flokk ríða á móti þeim og vel vopnaðir menn. Þá
mælti Gissur: „Áverjar, Áverjar, og snúum undan.“
En það var annað nafnið á Oddaverjum.
Vissulega voru þar Oddaverjar komnir, bræður
Þórðar Andréssonar, Eyólfur í Skarði, Brandur í
Skógum og Magnús Agnar. En Þórður var hvergi
nærri. Þeir bræður veittu nú Gissuri atreið mikla og
var viss maður settur til að vega að honum. Náði
hann hesti Gissurar sem sveiflaði þá um sig sverði
sínu Eyjafjarðarnaut. En félagar Gissurar riðu
samsíða honum og vörðu hann einnig.
Þetta hefur verið fantareið og svo sást Bræðra-
tungukirkja brátt handan árinnar. Og Gissur æðir út í
hana. Vað var víst ekkert þar sem hann fór yfir og
fóru hestar þeirra á hrokasund. Er yfir var komið
sendi Gissur burtu hraustasta liðsmann sinn, Gissur
glaða í Langholti í Hrepp. Fór hann austur yfir á
aftur og nú í liðsbón um Hreppa og Skeið. Óvinir
hans áttuðu sig ekki á því og riðu fast á eftir Gissuri
yfir Hvítá. En forskot hafði Gissur og Klængur
frændi hans hélt kirkjuhurðinni opinni svo Gissur
komst þar inn með allt sitt besta lið. Kistur sem þar
voru í kirkjunni voru bornar fyrir kirkjudyrnar og
Klængur og heimamenn hans stóðu fyrir kirkjudyr-
um að utan en þeir Andréssynir þyrptust að kirkjunni.
Nú hófust samningaumleitanir. Þeir djörfustu úr
liðinu eggjuðu til þess að kirkjan yrði brotin upp að
austanverðu. Það vildu Andréssynir ekki og töluðu
Bræðratungukirkja.
nokkuð við jarl en Klængur bar sáttarorð á milli. Svo
leið á daginn og brátt sjá Oddaverjar að menn fara að
drífa heim á staðinn. Það voru liðsmenn og sveit-
ungar Gissurar glaða. Nú varð jarlinn seinni í játyrð-
um og dró þá málið fyrir þeim sem kænlegast. Og
lauk svo þeim degi að þeir Andréssynir riðu á brott.
Til þess er ég að rifja upp þessa sögu hér, að ég veit
að þið skynjið öll hversu mikil hlíf kirkjan var á
þessum degi. Ekki einungis kirkjubyggingin heldur
einnig hin táknlega kirkja. Hún varð þarna andlegur
skjöldur þeirra sem í vörn voru og hratt frá eftir-
leitarmönnum öllum hugmyndum um að rjúfa
kirkjugrið.
Ekki voru kirkjugrið alltaf virt á Sturlungaöld. Eftir
Örlygsstaðabardaga 1238 komust margir bardaga-
menn Sturlunga í kirkju á Miklabæ. Þaðan tíndu þeir
Kolbeinn ungi og Gissur Þorvaldsson alla stríðs-
mennina út, veittu sumum grið en létu höggva aðra.
Hinum frábæra sagnaritara, Sturlu Þórðarsyni, voru
boðin grið, og því vitum við þetta.
Ekki fór heldur vel um grið þau sem Jón Gerreks-
son biskup bað um í Skálholtskirkju er íslenskir
stórbændur sóttu að honum árið 1432. Jón biskup
gekk í kirkju er hann sá andstöðumenn sína koma
yfir Hvítá. En þeir biðu ekki boðanna er þeir komu
að kirkjunni læstri, báru undir undirstokkana stór tré
og undu svo upp kirkjuna að þeir komust innundir
þar og tóku svo biskupinn fyrir altarinu. Um endalok
hans vita allir.
Þarna tek ég dæmi bæði frá Bræðratungu og
Skálholti, þar sem á öðrum staðnum eru veitt kirkju-
grið en hinum eigi. Gott siðferði þarf ekki alltaf að
fylgja hærri stöðunum, mannúðin finnst alveg eins í
smærri plássunum og þar er skjólið betra. Og enn
23 Li+li-Bergþór