Litli Bergþór - 01.12.2010, Side 24

stóð sig mannúðin betur í Bræðratungu, nokkrum
öldum síðar þegar fæða þurfti þar barn, allt að því á
laun - og að minnsta kosti í nokkurri óþökk kirkju-
valdsins í Skálholti.
Hér ætti ég nú brátt að hætta en mig langar samt að
gera samanburð eða koma með samlíkingu um tvær
merkiskirkjur ykkar Tungnamanna, hér í Bræðra-
tungu og í Úthlíð. Báðir þessir kirkjustaðir voru auð-
ugar bújarðir, Úthlíð ein stærsta jörð hér sunnan-
lands, 15 þúsund hektarar óskipt. Hún var lengi í
eigu Skálholtsstóls en þó kom að því að hún var
boðin til sölu eins og aðrar stólsjarðir í lok 18. aldar.
Þá gerði boð í jörðina Páll Snorrason, bóndi í
Úthlíð, og átti að ganga fyrir sem ábúandi en aðrir
buðu ekki í. Það var árið 1794 og bauð Páll í alla
jörðina 282 ríkisdali. Því boði rifti Ólafur Stephensen
stiftamtmaður. Nokkrum árum seinna, eða 1798, var
jörðin slegin Valgerði Jónsdóttur, biskupsekkju í
Skálholti. Hún var þá ekkja eftir Hannes Finsson
biskup en fyrri kona hans hafði verið Þórunn Ólafs-
dóttir Stephensens stiftamtmanns. Hér var sá
skavanki á málum sem aðrir embættismenn hugsuðu
sitt um og lá við að Ólafur Stephensen stiftamtmaður
missti stöðu sína fyrir þessa sök og aðrar. Valgerður
Jónsdóttir fékk Úthlíð fyrir 10 ríkisdölum hærra verð
en Páll Snorrason bauð. Léku henni landsmunir til
Úthlíðarskógar sem hún taldi ómissandi fyrir búskap
sinn í Skálholti.
Páll Snorrason fékk að vera leiguliði Valgerðar til
þess er hann dó 1815 og nú eru báðar þessar jarðir
með leiguliðabúskap út alla 19. öldina og nokkuð
fram á þá 20. Það hendir líka báðar jarðirnar að
komast í hendur Reykvíkinga um og kringum alda-
mótin 1900. Það er hópur sterkríkra manna sem
eignast þær, nokkurskonar einkahlutafélag - eða
fjárfestingargroup. Svo þegar kemur fram á 20. öld
komast báðar jarðirnar í eigu útlendinga. Danskir
fjárfestar ná í Bræðratungu og þeirra síðastur Svenn
Poulsen, síðast ritstjóri Berlingske tidende í
Kaupmannahöfn, ágætis maður þótt hann hefið þessa
dellu. En Úthlíð komst í hendur Englendinga, ferða-
skrifstofu Cooks að því er talið er, en að nafni til átti
hana Geir Zoega kolakaupmaður í Reykjavík.
Sigurður Jónsson bóndi í Úthlíð ræðst svo í að
kaupa Úthlíðina árið 1940 og reyndist það honum
erfiður biti að kyngja, en tókst þó með mikilli
ráðdeild. En þá var Úthlíð orðin kirkjulaus, kirkjan
fokin og farin veg allarar veraldar. Og söfnuðurinn
heyktist á að byggja nýja kirkju.
Bræðratungukirkja stóð hins vegar föstum fótum,
núverandi kirkja var byggð 1911, hún var teiknuð af
fyrsta íslenska arkitektinum, Rögnvaldi Ólafssyni,
sem Hörður Agústsson fomhúsafræðingur taldi besta
kirkjulistamann íslendinga hingað til. Hún stendur
sig vel ennþá, 96 ára gömul, en næsta kirkja hér á
undan varð aðeins 66 ára.
Það voru hins vegar örlög Bræðratungu að vera í
höndum Dana og síðar íslenska ríkisins mestalla
tugttugustu öldina. Bræðratungu kaupir loks Sveinn
Skúlason árið 1994 og verður þá sjálfseignarbóndi
hér, sambærilegur við þann sem síðastur var hér áður
en það var Magnús lögmaður og amtmaður Gíslason
sem flutti héðan af staðnum að Leirá árið 1754.
Það er svo árið 2006 að Birni bónda Sigurðssyni í
Úthlíð auðnast að láta vígja nýja kirkju í Úthlíð,
helgaða sem áður Maríu mey en byggða til minning-
ar um eiginkonu hans látna, Ágústu Ólafsdóttur frá
Hjálmholti í Flóa.
Þá er loks jafnt á komið með báðum þessum merku
kirkjustöðum ykkar. Þeir eru á því herrans ári 2006
setnir af sjálfseignarbændum sem báðir eru einnig
kirkjubændur. Eg átti þess kost að kynnast þeim
báðum fyrir réttum 30 árum er við sórumst í fóst-
bræðralag í einni af uppreisnarhreyfingum íslenskra
bænda er nefnd var Lágafellshreyfingin. Ekki vissi
ég þá hvað tíminn bæri í skauti sér né hver stórvirki
biðu þeirra beggja hér í Biskupstungum.
Eg óska ykkur svo öllum gleðilegra jóla, nýs árs og
friðar.
Páll Lýðsson.

Raflagnir - Viðgerðir
Tek að mér nýlagnir, hönnun raflagna og alla Sumarbústaðaeigendur athugið að ég sæki
almenna rafvirkjavinnu ásamt tækjaviðgerðum. um öll leyfi fyrir heimtaug að sumarhúsum
Efnissala og varahlutaþjónusta. og lagningu raflagna.
Fljót og góð vinna.
JensPéturJóhannsson
LÖGGILTUR RAFVERKTAKI
GSM 899 9544
Heimasími 486 8845
Verkstæði sími 486 8984
GSM 893 7101
j
Litli-Bergþór 24