Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Blaðsíða 22

20
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS fSLENDINGA
landi. Ef þeir eru rengdir um eitt-
hvað eða tortrygðir, svo að þeir þykj-
ast þurfa að hreinsa sig af því, eða
fullyrða eitthvað sterklega, þá “sveia”
þeir sér ekki “upp á það”, eða bjóða
hönd sína til staðfestu, heldur segja
þeir aðeins: “Eg er Madyari”. Það
er þeirra hversdagslegi eiður, eða stað-
festing orða sinna. Eg þekki lítið til
þessarar þjóðar; veit ekki hve mikið
gildi þessi eiður hefir. Það fer auð-
vitað eftir því, hvert manngildi þeirra
er. En mér finst þetta fallegt orðtak.
Sú hugsun liggur í því, að það sé ó-
sæmilegt Madyara að segja ósatt eða
að efna ekki orð sín. Það væri þjóð-
arsmán. En að svívirða þjóðerni sitt,
það sé svo lúálegt, að slíkt sé engum
manni ætlandi- -— Gaman væri að eiga
slíkan þjóðarmetnað. Gaman væri að
þurfa ekki annað en að segja: “Eg
er Islendingur,” til þess að enginn
tryði manni til að gera sig sekan í ó-
drengskap, ósannindum, falsi eða flátt-
skap. Það ætti að vera okkur á við
dýran eið, að gera þessa yfirlýsingu:
“Eg er íslendingur”.
Á öllum tímum hafa verið til menn
sem ekki meta dýrt sóma sinn né sam-
vizku, óáreiðanlegir, svikuhr, óráð-
vandir. Hvort minna er um þess kon-
ar ódygðir nú en áður, er ekki gott að
fullyrða. Við heyrum enn getið um
menn, sem selja sjálfa sig fyrir ein-
hvern ávinning, selja sannfæringu sína.
vinna sér til fjár með svikum eða ó-
sannsögli. Eg býst við, að á þessum
verðhaékkunartímum láti menn ekki
kaupa sig fyrir eins lítið og stundum
áður. Enginn Júdas fengist nú fyrir 30
silfurpemnga til að vinna ódáðaverk.
Júdasar þessara tíma láta sjálfsagt
ekki bjóða sér minna en 3 þúsund eða
30 þúsund. I þeim skilningi má því
segja, að samvizkan sé dýrari en áður
hafi hækkað í verði. En svo er þó
ekki í raun og veru. Frá siðferðislegu
sjónarmiði er það alveg sama, hvorl
maðurinn lætur sig falan fyrir 30 eða
30,000. Hann er jafn auðvirðilegur
hvort sem hann selur samvizku sína
fyrir mikið eða lítið. Manngildi hans
er jafn lítið, ef hann metur sóma sinn
til fjár, hvort sem fjárhæðin er há eða
lág.
Þegar við lesum íslendingasögurnar
gömlu, þá finnum við þar margt hroða-
legt, grimd og hatur. En sjaldan er
þar talað um regluleg níðingsverk.
Yfirgangur og fégirnd var ekki óal-
gengt, en ódrengskapur fátíðari. Þó
að forfeður okkar mettu mikils auð og
völd, þá var þó drengskapurinn hærra
metinn venjulega. Jafnvel á Sturl-
ungatíð, hinm voðalegu spillingaröld,
eimir talsvert eftir af þessari dygð-
Þegar þeir Gissur jarl og Þórður
kakali börðust um völdin á Islandi
höfðu hvor um sig farið herskildi um
heila landsfjórðunga og unnið mörg
hryðjuverk, — þá urðu þeir loksins að
leggja öll mál sín í konungsdóm. Há-
kon gamli Noregskonungur átti að
dæma á milli þeirra, og þeir komu báð-
ir á hans fund til þess að standa fyrir
máh sínu. Þórður kakali var fyr lát-
inn tala. Hann hé’lt langa ræðu, rakti
sögu málsins og skýrði frá allri viður-
eign þeirra Gissurs. Síðan var Giss-
uri boðið til andsvara. En hann Iýsir
því yfir að mótstöðumaður sinn hafi
skýrt hárrétt frá öllum málavöxtum.
Gissur hafði enga athugasemd að gera
við ræðu Þórðar; fann ekki, að han~
hefði í nokkru hallað á sig, eða vikið
frá sannleikanum.