Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Page 66

64
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ISLENDINGA
nám borið fyrir borð; því var og líka
suðræn goðafræði hafin upp til skýja
en norræn goðafræði vanrækt með
öllu; og því var hin svonefnda Evrópu-
söngfræði numin af kappi en hin þýðu,
látlausu, heimaöldu, ensku þjóðlög
fyriditin, og þessvegna voru apaðir
siðir og “háttprýði” Suðurlanda, en
spilt smekk og skilningi fyrir hinni
hreinskilnu og tígulegu ensku sveita
menningu. En þrátt fyrir þessi útlendu
áhrif sem runnu frá normandisku höfð-
ingjasetrunum ,svo öldum skifti, ber
saga hinnar enskumælandi þjóðar, yfir
segjum síðastliðin 500 ár, vott um að
þjóðin hefir með hægð verið að færast
nær sínu uppruna eðli, upprunalegu
hugsjónum og fyrirmyndum, verið
smám saman að lösa sig úr þeim fjötr-
um, (að mestu leyti óafvitandi) sem
lagðir voru á hana með yfirdrottnun
Normandíuhöfðingjanna.
Vér megum fullyrða, að eg held, að
hver algengur engil-saxneskur maður,
bæði í brezka ríkinu og í Bandaríkjun-
um sé nú um þessar mundir engil-sax-
neskari á svo margan hátt og síður nor-
manskur, en menn voru fyrir öld eða
nokkrum öldum síðan, (sem sýnir hin
endurvakta ást hans á íþróttum, lýð-
veldiskröfur hans, samhygð hans með
kvennréttindamálum, hin endurfædda
mannúðartilfinning gagnvart skepnum.
og hinn nýji áhugi fyrir þjóðlegum lis't-
um), eða með öðrum orðum að hann
er að 'hneigjast meira í áttina til hinnar
scandinavisku menningar að fornu og
nýju, en fjarlægjast rómverska og ev-
rópíska hugsunarháttinn og alt sem
honum fylgir — stéttabaráttu, her-
váldshugsun, landakúgun, innisetur í
verzlunarskrifstofum, einræðis og ein-
okunarstjórn á öllum þjóðfélags fyrir-
tækjum og verzlunarsamtökum, er alt
gengur í bága við scandinaviska hugs-
un og menningu.
Sé það satt, og eg trúi því staðfast-
lega að það sé satt, að þessi eðlisborna
stefna í áttina til hinna norrænu þjóð-
lrfs emkenna, hafi farið vaxandi, þó
óafvitandi hafi verið, og sé stöðugt að
koma betur í ljós í hinum enskumæl-
andi heimi, hvað gæti þá verið ákjós-
anlegra en að sjálfar mentastofnanirn-
ar og hinar fyrirskipuðu námsgreinar
væru látnar styðja þessa þjóðernis-
hreyfingu í stað þess að spyrna við
henni fæti. Til dæmis lítum á máliýzk-
urnar og almúgamálið. Flestar mállýzk-
urnar ensku eru auðugri af saxneskum
og scandinaviskum orðum en sjálft
skólamálið enska. Almúgamálið enska
er að mestu leyti óafvitandi tilraun að
útrýma latneskum og suðrænum orð-
stofnum og talsháttum en setja hina
saxnesku í staðinn'3) En svo að sjálf-
sögðu bera vitringarnir sem yfir hafa
að segja kenslumálum vorum og náms-
greinum, sem enn eru undir áhrifum
normandiskunnar, aðalstéttanna og út-
lenzka hugsunarháttarins, hina megn-
ustu fyrirlitningu fyrir máljýzkunum og
almúgamálinu. Væri nú ekki sanni nær
þegar litið er til hinnar augljósu þjóð-
ernis hreyfingar hinnar enskumælandi
3) Þessi tilraun a"ð útrýma ósaxneskum
ort5um og ort5stofnum en setja þar önnur
saxnesk í staöinn er einkum sýnileg í al-
múgamáli í Bandaríkjunum, er kemur fram
í ýmsum oröatiltækjum og samsetningum,
t. d. “Six-shooter’' (f. revolver), “No kick
coming” (f. No cause for complaint). “Make
good” (f. Spcceed). “Rake off” (f. profit).
“Wire” (f. Telegram). “Roust-about” (f.
automobile). “You said it” (f. I agree with
you). “Sliphorn” (f. Trombone). “I’ll say
it is” (f. It certainly is). “Hard luck
stories”, “It’s up to you”, “Dead from the
neck up”, “Nobody home”, “He put one over
on me”, “Let George do it” o. s. frv.