Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Side 68

66
TÍMARIT T>J ÓÐRÆIvNISFÉLAGrS ISLENDINGA
ur hugsjón listarinnar sjaldnast leitað
langt frá marki sannleikans sjálfs. Eigi
verður heldur sá ávinningur of mikils
metinn nú á dögum sem lesandanum
veitist, þó eigi sé hann hstamaður í
sérstökum skilningi, þegar sem næst í
hverri einustu listagrein, úir og grúir af
auglýsingum eða meðmælum einnar
eða annarar sér-kreddunnar og alt ann-
að verður ofan á en að sýna hlut-
drægnislaust lífið sjálft (eða svo er
það að minsta kosti í hinum stærri
Iöndum). Og eftir alt saman er eigi við
öðru að búast á öld þessari, öld
auðvalds samtaka og verzlunar einok-
unar.
Þótt eg dáist að hinum ýmsu ís-
lenzku listaverkum og óski að þeim
verði á lofti haldið þjóð minni til fyrir-
myndar, óski að þær megi verða oss
að eftirdæmi, finst mér eg eigi vera að
hrósa eða hafda fram útlendum sið-
venjum eða fyrirmyndum, heldur miklu
fremur, þeim hugsjónum sem svo eru
skyldar lundarfari míns eigin þjóð-
flokks að þær megi álítast í álla staði
oss vel samþýðanlegar, og jafnvel
skoðast sem arfhluti stofnþjóðar vorr-
ar.
Það er vegna þess að eg skoða
nánari samband við ísland sem eina
hina eðlilegustu le ð til eiginlegs sjálf-
stæðis, fyrir engilsaxneska þjóð, að eg
mæli svo ákáft með því, og vegna þess
að eg vonast til, að af því Jeiði vaxandi
heilbrigði í hugsun og hegðan og æðru-
laus bjartsýni sem nú auðkennir lífs-
skoðun þeirra andans manna þjóðar-
innar engil-saxnesku er fram úr skara,
sú lífssíkoðun, sem eg einlæglega vona
að allur þorri þjóðflokksins engil-sax-
neska þokist að, þó hægt fari.
Lýðveldisstjórn getur aldrei borið
fuúkominn ávöxt nema íbúarnir sjá’lf-
ir í þeim löndum sem hún nær til, ha'fi
öðlast vel þroskaða sjálfstæðismeðvit-
und (en með því á eg við að hver ein-
staklingur finni til sjálfsábyrgðar í a<Uri
hegðan sinm, svo að hans eigin tilfinn-
ing fyrir réttu og röngu ráði gerðum
hans fremur en álmenningsálitið eða
valdboð meirihluta), og ennfremur, að
hann finni til þess að mannkynið sé
óaðgreinanleg eining (en þar á eg við
að í meðvitund hans búi tilfinning um
alveru-eimnguna og samstæði álls
mannlegs lífs, allra mannlegra athafna;
sú trúarsýn sem svo vel kemur fram í
orðum Walt Whitman’s: “Sé það þér
eigi jafn mikils virði og það er mér, þá
er það einkis virði eða sem næst einkis
virði”.) Nái hinir drengilegu og
ákveðnu sjálfstæðis eiginleikar ein-
staklingsins til að lifa og þroskast,
hættir þjóðunum við að sökkva niður
í volæði harðstjórnar eða óstjórnar
(skrílmensku), og nema því aðeins, að
tilfinningin sé næm fyrir því, að öll
mannjeg viðleitni skuli miða til sam-
eiginlegrar velferðar, þá er markmið
lýðstjórnar tapað og tilskipanir hennar
hið aumasta spott. Hið sama má segja
um alt annað þjóðfyrirkomulag, svo
sem jafnaðarmensku, sameignar kenn-
ingu, samvinnufélag, eða þjóðvergis-
stjórn o. s. frv. er fram hafa komið í
ýmsum löndum. Ekkert þetta fyrir-
komulag getur komið að tilætluðum
notum, nema þjóðirnar, sem undir því
eiga að búa, eigi til að bera persónu-
legt áræði, til framfara og framsóknar.
og víðsým, sem eigi er til, ef sjálfstæði
einstaklingsins brestur og hugsunin um
almannaheill, sem áður er að vikið, e"
töpuð. En flestra landa lýð virðist vera
sorglega áfátt í báðum þessum efnum.