Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Side 80

78
TÍMARIT KJ ÓÐRÆKNISKÉLAGS ISLENDINGA
nytsamt í verklegum framkvæmdum.
Með nánu sambandi geta Islendingai
heima öðlast héðan mikla verklega
þekkingu, og til að halda við þjóðern-
istilfinning okkar þurfum við hér
vestra mikinn andlegan forða frá ís-
landi. Það verður hlutverk þjóðrækn-
isfélaganna, að leiða þessa tvc
strauma í heppilega farvegi. Og eitt
af því er, að stuðla til þess, að töluvert
meiri mannaskifti yrðu milli þjóð-
flokkanna en verið hefir.
Eg vildi benda á eina skoðun, sem
skotið hefir verið fram lauslega, um
aukið bókmentasamband milli Islend-
inga heima og hér vestra. Og það er
að Bókmentafélagið íslenzka stofnaði
hér vestra útbú eða deild af félaginu.
Eg ætla að það væri Þórhallur biskup,
sem lauslega skaut fram þeirri tillögu.
og bið eg afsökunar á, ef það er ekki
rétt hermt. Eg hygg það gæti verið
mikill styrkur íslenzku bókmentalífi
hér vestan hafs, ef félagið sæi sér fært
að stofna hér deild. Það myndu ef-
laust miklu fleiri ganga í félagið hér
vestra, ef hér væri deild af því með
sérstakri stjórn, sem ynni að því að út-
vega fleiri félagsmenn. Svo á félagið
ákaflega mikið af ágætum bókum ó-
selt frá fyrri árum, sem eg tel víst að
myndu seljast hér að mun, ef þær
væru hér á boðstólum, með því lága
verði, sem á þeim er, samanborið við
núverandi bókaverð. Auk þess gæti
félagið þá, betur en nú er, átt þátt í
því að gefa út bækur vestur-íslenzkra
höfunda, sem væri mikilsverð hvatning
fyrir þá Vestur-Islendinga, sem leggja
vildu stund á að rita bækur á íslenzku,
því það fer ekki ætíð saman, hæfileik-
ar til ritstarfa og auðmagn til að kosta
útgáfu bóka. Eg býst við að mér
verði svarað því, að það væri ekki
samræmi í því, þegar Bókmentafélag-
ið hefir efir langa baráttu, fengið fé-
lagið flutt inn í landið alveg og lagða
niður deild þess í Kaupmannahöfn, að
það færi þá að skapa aftur erlenda
deild af félaginu. En hér til er því að
svara, að það er ekki mín hugsun, að
stjórn Bókmentafélagsins sleppi neinu
af valdi sínu yfir félaginu. Deild sú.
er hér væri stofnuð, væri að öllu und-
.irgefin íslenzka Bókmentafélaginu, að-
,eins útbú þess, til að ná betri tökum á
bókmentalegri sameiningu við Vestur
íslendinga. Bókmentafélagið er og á
að vera abíslenzkt félag; og því sýn-
ist ekki óeðlilegt, að það starfaði, sem
.slíkt, að einhverjum hluta, þar sem bú-
.settur er líklega nærri fjórðungur ís-
jenzku þjóðarinnar. Það er ríkt fé-
J.ag, á íslenzkan mælikvarða, og mundi
,vel geta efnalega ráðist í að stofna
deild hér, ef að félagið áliti, að það
.yrði bæði til að efla félagið og til að
,efla íslenzkar bókmentir í heild sinni,
og sérstaklega meðal Vestur-íslend-
,inga. Eg hefi því minst á þessa til-
iögu hér, ef vera kynni að þjóðræknis-
,félögin, bæði heima og hér vestra,
vildu taka að sér að koma þessu máli
í framkvæmd, ef þeim þætti tillagan
þess verð, að berjast fyrir henm til
sigurs; því þau myndu framar öðrum
standa vel að vígi til að hafa áhrif á
þetta mál; og það er samkvæmt stofn-
skrá þeirra, að sameina og efla bók-
mentalega starfsemi heimaþjóðarinnar
og Vestur-Islendinga.
Vestur-Islendingar hafa í þjóðern
ismálinu skipast í þrjá flokka, og hefir
skifting þessi berlegast komið í ljós
við stofnun Þjóðræknisfélagsins. t
fyrsta flokknum eru þeir, sem vilja af