Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1920, Side 93

NÝJ'AR STEFNUR
91
Eitt ungu skáldanna, Jakob Thorar-
ensen, er grein á hinum gamla stofni.
Hann á ekkert sameigirilegt með þeim,
sem glöggast sýna einkenni nýrra
strauma. Formið er enn þungt á
kvæðum hans og efnið ekki lyriskt eða
listrænt- Hann flýgur ekki. Hann
ann jörðinni og talar til manns þaðan.
Og þó J. Thorarensen sé áreiðanlega
fæddur skáld, þá mun það hafa haml-
að vexti og bundið ljóðgáfu hans, að
hann mun hafa samið sig að siðum
þeirra, er lítil afreksverk hafa unnið í
ljóðagerð. En þó því hefði ekki ver-
ið til að dreifa, þá hefði hann samt
heyrt hinum éldri tíma til. Kendar-
ljóðagerðin er honum ekki eiginleg
fremur en eldri skáldunum. Honum
láta bezt mannlýsingar. En þó skort-
ir oft fegurstu drættina í persónur
hans. Og hjartasiátt þeirra heyrir
maður sjaldan.
VI.
Ef draga ætti saman í fá atriði mis-
mun nútímaljóða íslenzkra og þeirra,
sem ort eru fyrir tveim tugum ára, er
munurmn þessi:
Nútímaljóðin eru hugræn, hin hlut-
ræn. Þau yngri eru tilfinningaljóð,
en hin framkvæmda- og hvatninga-
kvæði. Hin nýrri beinast inn að sál-
arlífinu, hin að ytra lífi, yfirborðinu.
Nútímáljóðin eru hjartað, hin heilinn.
Þetta skiftir litum á þeim og hinum
eldri. Og þetta er framfara- og
þroskamerkið. Lyrik verður aldrei
lyrik, verður aldrei hold og blóð þjóð-
arinnar, ef hún er notuð í þjónustu
stjórnmálabaráttu og tii hvatninga og
eggjana í opinberu lífi. Það sýnir all-
ur sá aragrúi kvæða, sem við eigum
um þessi efni, og fárra ára eru, en þó
dauð nú þegar. Öll siík kvæði fæðast
feig. Þau eru ekki helguð af inn-
blæstri augnabliksins. En þau, sem
streyma fram af fossaföllum hins innra
tilfinningaróts, þau bera í sér neista af
eilífu lífi- Þau skiljast aitaf, því tii-
finmngar mannanna eru sínýjar, þó
þær séu sí-endurteknar. Atburðirnir
faila í fyrnsku og ljóðin með þeim,
sem um þá eru ort. En tilfinningarnar
eru eilífar.
ATHS.
Hinum heit5ra‘Öa höf. erum vér alls ekki
samdóma um margt, sem hann segir í rit-
geró þessari. En sökum þess at5 greinin
er vel rituó, og- einkum vegna þess a?S hún
var send “Tímaritinu” af þr. Baldri Sveins-
syni, ritara félagsins “íslendingur” í Rvík,
þótti sjálfsagt ati veita henni upptöku.
Alt of mikit5 virðist höf. gera úr hinni
“Nýju stefnu”, því enn sem komit5 er bygg-
ir hún at5eins á þrem smákverum, er út
hafa komit5 nýlega, eftir því sem honum
sjálfum segist frá, og því óvíst, hvort hér
er um stefnu at) ræt5a? hvat5 íslenzkar bók-
mentir snertir. Þessum þrem ungu skáld-
um er haldit5 svo gífurlega fram sem spá-
mönnum, at5 allir hinna eldri eiga at5 hafa
mælt marklaus ort5 í samanburt5i vit5 þá.
Eru þettar öfgar og eigi annat5. Eftir þess-
ari “nýju stefnu” at5 dæma, eins og hún
kemur fram í þeim sýnishornum, sem höf.
tilfærir, er þat5 stórt álitamál, hvort ísl.
bókmentir bit5u eigi heldur hnekki en grót5a
vit5 þat5, ef hún næt5i sér vel ni'ðri. t»at5 má
vera at> hún sé “hugrræn”, en hún bregt5ur
sér nit5ur til jart5arinnar met5 köflum, þó
eigi sé til annars en at5 “verma sig”, og
erfitt er at5 skilja, at5 ástakvætii þeirra
Stefáns frá Hvítadal og Davít5s, séu “and-
legri” en sum fornu ástakvæt5in, t. d. Stgr.
Thorst., Jónasar Hallgrímssonar et5a f>. Er-
lingssonar. Annars er dómur sá, sem höf.
lætur ganga yfir eldri skáldin sannnefnd-
ur sleggjudómur. Ef ástin “til ættjart5ar
og þjót5ar” eru of “Illutra;ll’, efni fyrir hina
“nýju stefnu”, ef öll vit5fangsefni mann-
anna lífinu vit5komandi eru of gróf, ef al-
vara lífsins er henni óvit5komandi, þá er
eiginlega ekki sýnilegt, hvar þessi “nýja
stefna” kemur vit5 á flugi sínu “um himin-
inn”. At5 þessi yngri skáld “bæt5i hlægi og
gráti í sömu andránni, þegar þau segja frá
unat5i þeim, er ástin veitir þeim”, er, sann-
ast at5 segja, fremur mynd veiklat5s sálar-
lífs, sem er ort5it5 “ofurselt holdsfýsninni,”
— eins og þeir gömlu komust at5 ort5i, held-
ur en vottur andlegs heilbrigt5is. — f*á get-
ur höf. um hina þunglamalegu hætti, sem
eldri skáldin hafi ort undir, en þessi “nýja
stefna” hafi lagt nit5ur. Eitt sýnishornit)
er þó kvet5it5 undir afgömlum hætti og und-
ir sama tón og “Drengur nokkur átta ára”,
eftir gamla Jón Þorláksson á Bægisá
(“Saman okkar sálir runnu”). Þessi “nýja
stefna” er þess utan alls ekki ný í bók-
mentunum, hún er jafngömul at5 minsta
kosti ‘realista”-skólanum gamla og honum
náskyld, nú vakin — en eigi nema um
stund, sem undanfari og eftirköst heims-
umbrotanna miklu. (Útg.)