Neytendablaðið - 01.03.2001, Blaðsíða 17

... nóg boðið?
vekur kraftana. Það hefur líka
sitt gildi að raða sæmilega við
aðkallandi viðhald á húsnæði
og öðru sem er í notkun í fjöl-
skyldunni. Takist að koma á
vinnuskiptum eða kalla flinka
kunningja til samstarfs er unnt
að spara bæði tíma og fé,
samanber reginmun á mark-
aðskrónum og spöruðum
krónum. Heilsusamleg útivist
og góð samskipti kunna að
fylgja í kaupbæti.
Takist heimilunum að
lækka skuldir sínar vinnst
einnig margt. Lán valda nefni-
lega oft sérstöku óláni í þjóð-
félagi sem okkar; þjóðfélagi
þar sem hagspekingar á snær-
um ríkisvaldsins og Seðla-
bankans telja vaxtahækkanir
draga úr verðbólgu! Hvort
lýsir betur hagsmunum al-
mennings að tala um okur-
vexti eða góða ávöxtun? Ríkir
stöðugleiki þar sem vextir eru
hærri en gerist í ríkum þjóðfé-
lögum og verðtryggingu er
skellt þar ofan á? Hvað um
stöðugleika hjá skuldugum
heimilum í slíku þjóðfélagi?
Sé eitthvað auglýst með
fyrirgangi er ástæða til að
hugsa sig um tvisvar. Heilsíð-
ur og sjónvarpsauglýsingar
ota einkum að fólki því sem
ekki telst til nauðsynja. Oft
hljómar boðskapurinn sem
bull og vitleysa. Álfelgur,
geislaspilari og vindskeið á
dýrum, nýjum bíl eiga að vera
„þér að kostnaðarlausu".
Brugðið er upp mynd af töfra-
mætti fæðubótarefna, megrun-
arfæðu og snyrtivöru, góð
vinningsvon í lottó er óspart
gefin í skyn og hagkvæmni
kreditkorta og lána á háum
vöxtum. Hver telur sig öðlast
frelsi með því að binda sig við
farsíma? Og hver vill standa
undir milljónakostnaði vegna
auglýsinga á mjólk í nýju
fonni og lambakjöti í nýrri og
sífellt skrautlegri útgáfu?
Meiri neyslugát kann
einnig að fylgja margs konar
samfélagslegur ávinningur. Ef
tíma sem áður var eytt á
vinnumarkaði, í umferðinni
og í verslunum er til dærnis
varið til að sinna bömum
styrkist uppeldi þeirra sem
landið erfa. Við auðveldum
sjálfbæra þróun með því að
minnka orkunotkun og út-
blástur sem fylgir akstri og
vöruflutningum heimshorna á
milli. Sé dregið úr markaðs-
stússinu getur annars konar
starfsemi fengið aukið svig-
rúm; menningarstarfsemi og
það þjóðþrifastarf sem unnið
er í félögum af ýmsu tagi inn-
an þriðja starfsgeirans.
Mikilvægi þriðja
starfsgeirans
Gleymum ekki gildi þeirra
spamaðarleiða sem haldið er
opnum hjá ntargs konar félög-
um og samtökum
sem vinna á vett-
vangi sem kalla má
þriðja starfsgeirann.
I þriðja starfsgeiran-
um vinnur fólk á öll-
um aldri að verkefn-
unr sem varða hag
þess, þarfir og
áhugamál. Starfið
eflir að jafnaði ein-
hverja þætti menn-
ingar og velferðar
samfélagsins. Menn
geta unnið einir, í
hópi eða innan fé-
lags eða félagasam-
taka. Það sem hvetur
fólk til starfans get-
ur verið umhyggja fyrir eigin
hag en oft er það samhugur og
tillitssemi. Keppt er að lífs-
gæðum en ekki hagnaði; af-
urðir eða ávinningar starfsem-
innar fara að jafnaði ekki á
markað. I þriðja starfsgeiran-
um er keppt að því að hjálpa
þeim sem eru hjálparþurfi,
leysa vanda sem blasir við,
bæta hag eða réttindi þeirra
sem bera starfið uppi eða
skjólstæðinga þeirra. Við
þekkjum þetta best af starfi
hjálparsveita og sjálfshjálpar-
félaga sjúklinga og félaga sem
aðstoða sjúka og fatlaða.
Raunar geta markmið fé-
lagsstarfs í þriðja starfsgeiran-
um jafnvel tengst hag og lífs-
gæðum allra jarðarbúa og
komandi kynslóða. Sú er til
dæmis raunin í starfi skóg-
ræktarfélaga, hjálpar-, nátt-
úruvemdar- og mannréttinda-
samtaka.
Starfið í þessum geira er
sem kunnugt er oft styrkt af
hinu opinbera með tjárfram-
lögum og fyrirgreiðslu, bæði
ríkinu og sveitarfélögum. Við
sjáum í hendi okkar að starf
Neytendasamtakanna fellur í
þennan ilokk. Það beinist að
því að upplýsa neytendur og
gæta hagsmuna þeirra.
Fólk þekkir samtökin að
líkindum best af vamarstríð-
inu sem þau heyja með verð-
könnunum sínum og athuga-
senrdum og ályktunum sem
fara í rásir fjölmiðlanna þegar
verðhækkanir keyra úr hófi.
Snjallar úrlausnir eins og
kvörtunar- og úrskurðarnefnd-
irnar, sem Neytendasamtökin
hafa haft frumkvæði um að
koma á fót, vilja gleymast. En
þar er einmitt farin snjöll
sparnaðarleið. Eins konar
málssókn án lögfræðings-
kostnaðar. I stað þess að
stofna til langdreginna og
kostnaðarsamra málaferla er
opnuð leið fyrir þá sem hafa
kvartanir fram að færa um
vöru og þjónustu að skjóta
máli sínu til samstarfsnefnda
Neytendasamtakanna og ým-
issa söluaðila sem meta mála-
vöxtu og leggja dóm á þá
gegn hóflegu gjaldi.
Með Netinu og sífellt öfl-
ugri og útbreiddari tölvu- og
fjarskiptatækni opnast ýmsar
auðfarnar sparnaðarleiðir.
Pappírslaus samskipti, við-
skipti og fjarnám geta til
dærnis sparað bæði tíma, orku
og peninga. Það þarf ekki
endilega að keyra í banka eða
aðra afgreiðslustaði til að reka
þar erindi einstaklinga eða
fyrirtækja. Fólki gefst nú
kostur á námi án þess að flytj-
ast búferlum og mæta reglu-
lega í ákveðinni skólabygg-
ingu. Raunar eru að opnast
leiðir til að stunda hvers konar
nám án þess að hitta kennara,
bæði innan lands og utan.
Við sjáum fram á frekari
þróun eftir þessum brautum.
Þá kunna tengslin milli tíma
og peninga að fara að trosna
og hugurinn að leita frá kaup-
mætti til lífsgæða. Að vera
skiptir þá meira máli en að
eiga. Að vera vel að sér verð-
ur metið meira en að berast á.
NEYTENDABLAÐIÐ - mars 2001
17