blaðið - 04.01.2006, Blaðsíða 20

20 I TRÚMÁL
MIÐVIKUDAGUR 4. JANÚAR 2006 blaöiö
Að hjónabandið njóti vafans
Er hjónabandið veraldleg stofnun?
Nýársprédikun biskups íslands,
Karls Sigurbjörnssonar, hefur
vakið nokkra athygli síðustu daga
vegna afdráttarlausra skilaboða
er þar komu fram um málefni
samkynhneigðra. Hvatti biskup í
prédikuninni Alþingi og ríkis-
stjórn íslands m.a. til þess að „láta
hjónabandið njóta vafans“ þegar
kæmi að því að vega og meta ákall
samfélagsins eftir nýrri skilgrein-
ingu á hjúskap sem væri óháð
kyngreiningu; semsagt þeirrar
kröfu að trúfélögum verði með
breytingu á hjúskaparlögum
gert kleift að ákvarða sjálf hvaða
einstaklinga þau gefa saman. Við-
hafði hann um leið fleiri ummæli
sem tæpast má túlka á annan veg
en að það sé biskups vilji - og þá
þjóðkirkjunnar - að ríkið haldi að
sér höndum þegar kemur að því
að rýmka lagaheimildir samkyn-
hneigðra frekar en þegar hefur
verið gert.
Samhljómur laga, trúar og siðar
Segir biskup í prédikuninni að
íjóðkirkjan hljóti að hika gagnvart
jví „viðurkenndum grundvallar-
íugtökum og viðmiðum sé þannig
breytt,“ og hnýtir við að engin kirkja
hafi stigið slíkt skref. „Löggjafinn
getur á hverjum tíma skilgreint
hvaða skilyrði séu fyrir hjúskap að
lögum.[...] Til þessa hefur hjóna-
band talist vera sáttmáli eins karls og
einnar konu. Er það í samhljóm við
grundvallarforsendu sem kristin trú
og siður hefur byggt á frá öndverðu,
og er sameiginleg öllum helstu trúar-
brögðum heims. Enda í samhljómi
við lífsins lög. Þessari forsendu getur
íslenska ríkið breytt og komið til
móts við margvíslegar þarfir, hvatir
og hneigðir, og afnumið alla mein-
bugi. [...] Hin aldagamla stofnun
sem hjónabandið er er þá afnumin.
Þjóðkirkjuprestar og forstöðumenn
annarra trúfélaga hafa komið að
hjónavígslum vegna þess að hér hefur
Samrœður mannsins
við sjálfan
sig og guð sinn
Að spenna greipar er innhverf athöfn
Bænahald af einhverjum toga tíðk-
ast hjá flestum, ef ekki öllum, þeim
trúarbrögðum sem iðkuð eru af
mönnum. Taka slíkar jafnan á sig
form samræðna þess sem biður
við sjálfan sig og þá um leið guð
sinn, en margar útfærslur eru af
athöfninni - bæði innan trúfélaga
og milli þeirra - afar mismunandi
er hvernig bænahald er ástundað og
í hvaða umhverfi. Táknrænt gildi
athafnarinnar er óumdeilanlegt og
víst er að flestir agnúar hennar hafa
til að bera einhverja merkingu og
dýpri vísan, þó svo þeir sem hana
stunda séu ef til vill ekki alltaf
meðvitaðir um það. í vestrænum
útfærslum af kristinni trú er al-
gengur bænaháttur sá að biðillinn
lúti höfði, lokar augum og spennir
greipar meðan á bæn stendur. Hjalti
Hugason, prófessor við Guðfræði-
deild HÍ, segir þessa bænastellingu
innhverfa - með henni sé athygl-
inni beint inn á við.
Flestar okkar bænastellingar
komnar úr gyðingdómi
„Til eru margar bænastellingar og
flestar þeirra sem við ástundum eru
teknar úr gyðingdómi,“ segir Hjalti.
.Gyðingar báðust fyrir með upp-
lyftum og opnum höndum. Sá sem
biðst fyrir með opnum höndum er
m.a. að sýna fram á að hann sé tóm-
hentur, hafi ekkert að koma fram
fyrir Guð með og sé í raun opinn
fyrir gjöfum hans og reiðubúinn að
taka við þeim. Bæn með upp-lyftum
höndum felur svo gjarnan i sér lof-
og þakkargjörð; þú lyftir höndum til
Guðs til þess að lofa hann og tigna.
Að spenna greipar má svo túlka
í samhengi við þetta, það tengi ég
þá helst við innhverfa bæn. Sá sem
spennir greipar hallar gjarnan höfði
líka og lokar augum og þá er athygl-
inni beint frá hinu ytra, veraldlega
umhverfi og að hinu innra, andlega.
Þar með eru öll okkar tæki, skilning-
arvit og líkami, nýtt til þess að beina
athyglinni inn á við - við aðhöfumst
ekkert með höndunum og horfum
ekki í kringum okkur. Þannig
stundar maðurinn sjálfsskoðun í
samræðum sínum við skapara sinn
og nær sambandi við hið guðlega."
haukur@vbl.is
Blaðið/Frikki
Margir samkynhneigðir hafa áhuga á því aö staðfesta sambúÖ sína í húsum sem þessu
ríkt samhljómur laga, trúar og siðar í
þessum efnum.“
Tæpast má skilja orð biskups á
annan veg en sem hvatningu til rík-
isstjórnarinnar um að fella breyting-
artillögu við hjúskaparlög sem þing-
konan Guðrún Ögmundsdóttir hefur
lagt fram, en verði hún samþykkt
hafa þau trúfélög sem það vilja þar
með heimild til þess að gefa saman
í hjónaband einstaklinga af sama
kyni. Þess má geta að þegar hafa
Fríkirkjan í Reykjavík og Asatrúar-
félagið lýst yfir vilja til þess að fram-
kvæma slík hjónabönd. Breytingar á
þessum lagaskilgreiningum hefðu í
sjálfu sér engin áhrif á þjóðkirkjuna,
henni væri enn sem áður frjálst að
hafna þeim um giftingu sem hún vill
á þeim forsendum sem henni þykja
sldkkanlegar.
,,Á erfitt með að skilja hvað
biskupi gengur til"
.Breytingartillaga mín gengur ekki út
á að skikka þjóðkirkjuna til þess að
gefa saman samkynhneigða, heldur
einungis veita þeim trúfélögum sem
slíkt vilja heimild til þess. I lögum
um staðfesta samvist er tekið fyrir
að vígslumenn trúfélaga geti fram-
kvæmt hana og það er sú klausa sem
við viljum losna við. Ég held það sé
eðlilegasti hlutur í heimi að trúfélög
hafi þessa heimild, ekki síst í þjóð-
félagi sem kennir sig við trúfrelsi,“
segir Guðrún Ögmundsdóttir og
bætir við að prédikun biskups hafí
komið henni mjög á óvart. „Ég tel
fjarstæðukennt að það sé biskupsins
að loka fyrir slíkt gagnvart öðrum
trúarhópum og á satt best að segja erf-
itt með að skilja hvað honum gengur
til. Ég hef verið í góðu samstarfi við
kirkjunnar menn og þykist vita að
þar er unnin mikil vinna til þess að
komast að skynsamlegri niðurstöðu
um þessi mál fyrir kirkjuþingið 2007.
Þegar maður les hinsvegar hvað
biskup segir og skoðar þau viðhorf
sem þar koma fram er erfitt að sjá
annað en að hún sé til einskis.“
Hjónabandið er veraldleg stofnun
Þess má geta að í viðtali við Blaðið
nú á haustdögum útskýrði Sigur-
jón Árni Eyjólfsson, héraðsprestur í
Reykjavíkurprófastsdæmi eystra. að
hjónaband væri í lútherskum skiln-
ingi veraldleg stofnun og kirkjuleg
blessun hvorki skilyrði né forsenda
þess. Sagði hann þá að „[...] í umræð-
unni um hjónabandið almennt og
staðfesta sambúð virðist gengið út
frá því að hjónabandið sé sakrament
og hjálpræðisleið, nokkuð sem því er
ekki ætlað að vera. [...] Þessir hlutir
virðast hafa riðlast í hugsunum fólks
um hjónabandið, því er spyrt við
kirkjulega giftingu.“
Skilja má orð Sigurðar á þann veg
að í lútherskum skilningi sé samfé-
lagsins og ríkisins að ákvarða hvaða
skilningur er lagður í hjúskaparhug-
takið á hverjum tíma fyrir sig og ekki
nauðsynlegt að leita álits þjóðkirkju
eða trúarrita á því. Kirkjunni sé þá
um leið frjálst að ákvarða hvaða
samvistarformum hún kýs að veita
blessun, ef einhverjum. Er ekki að sjá
annað en að þetta samræmist ágæt-
lega því að kyngreining sé fjarlægð úr
lagalegum skilgreiningum okkar á
hinni veraldlegu stofnun hjónabandi,
sé tryggt að þjóðkirkjunni sé eftir
sem áður í sjálfvald sett hvaða vígslur
hún framkvæmir.
„Samþykkt breytingartillögunnar
setti þrýsting á þjóðkirkjuna"
„Ég veit ekki hvort það séu fréttir
fyrir biskup, en í tæpan áratug hefur
verið í gildi lagalegur gjörningur sem
jafngildir laga- og siðferðislegu hjóna-
bandi og kallast staðfest samvist,"
sagði Hrafnhildur Gunnarsdóttir, for-
maður Samtakanna 78 í samtali við
Blaðið. „Vígslumenn sumra trúfélaga
hafa lýst því yfir að þeir vilji fram-
kvæma þennan gjörning fyrir sam-
kynhneigða, en þeir hafa enn sem
komið er ekki rétt til þess að gera
það. Biskup virðist af einhverjum
ástæðum beita sé gegn því að þeim
sé veittur hann með lagabreytingu.
Gaman væri að vita hvaða ástæður
liggja þar til grundvallar.“
Blaðið innti biskup skýringa á því
hvers vegna hann vceri mótfallinn
lagabreytingunum. Biskup sá sér
vegna anna ekki fœrt að mœta til
viðtals, en sendi svohljóðandi svar í
tölvupósti:
„Prestar og forstöðumenn trúfélaga
hafa verið opinberir vígslumenn
við hjónavígslu enda verið sameigin-
legur skilningur trúfélaga á því hvað
um væri að ræða. Slík sátt væri ekki
fyrir hendi varðandi staðfesta sam-
vist. Þetta er umdeilt mál innan þjóð-
kirkjunnar og flest skráð trúfélög
gætu ekki tekið að sér að gegna þess-
ari þjónustu sem breytingartillagan
fer fram á. Það er nokkuð ljóst að
samþykkt breytingartillögunnar nú
myndi setja þrýsting á þjóðkirkjuna.
Ekkert löggjafarþing hefur sett trúfé-
lögum fyrir í þessum efnum.“
haukur@vbl.is
Hlutfall skírðra
barna breytilegt milli ára
Nokkuð hefur þó dregið úr skírnumfrá 1992
Þegar rýnt er í tölur þjóðkirkjunnar
um skírnir frá árunum 1992-2004
má sjá að fjöldi framkvæmdra skírn-
arathafna er ansi rokkandi og því er
erfitt að álykta nokkuð um þróun í
aðra hvora áttina - þ.e. hvort að þeim
foreldrum sem láta skíra börn sín
fari fækkandi ár frá ári. Svo dæmi
sé tekið voru árið 1999,4100 börn lif-
andi fædd, en skfrnir á vegum kirkj-
unnar voru 4052 talsins. Sker árið
sig þannig frá árunum á undan og
eftir, en þá var hlutfall milli skírðra
og lifandi fæddra talsvert lægra. Þó
má draga þá ályktun að nokkuð hafi
dregið úr skírnum síðustu fimmtán
árin ef miðað er við tölur þjóðkirkj-
unnar um framkvæmdar skírnir
árið 2004, en þá voru þær aðeins um
3100 m.v. rúm 4200 árið 1992.
Þegar meðfylgjandi tafla er
skoðuð skal haft í huga að tölur frá
fáeinum prestaköllum vantar fyrir
árin 2003 og 2004. Því má gera ráð
fyrir aðeins hærri skírnartölu á
þeim árum. Hlutfalli milli lifandi
fæddra á árinu og skírðra ætti svo
að taka með þeim fyrirvara að oft
eru börn skírð síðar, t.d. fjölgar
þeim sem skírð eru í tengslum við
fermingar.
Vfirlit 1992 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Öll prófastsdæmi
Skfrnir 4258 3761 3782 4052 3848 3547 3604 3428 3097
Lifandi fæddir á árinu 4609 4151 4179 4100 4315 4091 4048 4142 4234
Hlutfall skírðra af lifandi fæddum: 92% 91% 91% 99% 89% 87% 89% 83% 73%