blaðið - 23.08.2006, Síða 10

10 I FRÉTTIR
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 2006 blaöiö
Friðhelgi fjölskyldunnar ofar rétti feðra til faðernisviðurkenninga:
Feður geta ekki höfðað mál
■ Eiginmaður telst sjálfkrafa faðir barns ■ Hugsanlegt brot á stjórnarskrá ■ Óttast fjölgun tilhæfulausra málhöfðana
Núgildandi barnalög takmarka
rétt feðra til málsóknar þannig
að þeir geta aðeins farið í faðernis-
mál ef barn er ófeðrað. Samkvæmt
2. grein laganna telst eiginmaður
faðir barns ef það er getið í hjúskap.
Ef eiginkona heldur fram hjá eigin-
manni sínum og verðurþunguðeftir
viðkomandi þá skráist eiginmaður-
inn sjálfkrafa sem faðir barnsins og
blóðfaðirinn getur ekki höfðað mál.
Að sama skapi getur kona útilokað
blóðföður með því að hefja búskap
með öðrum áður en barn fæðist.
Barnið má stefna
Eina leiðin til faðernisviðurkenn-
ingar í svona málum er sú að ann-
aðhvort móðirin höfði mál eða þá
barnið, þegar það sjálft hefur náð
lögaldri. Ef barn er feðrað, stendur
blóðfaðir uppi réttlaus.
„Barnalögin gera ráð fyrir ef
kona er í hjónabandi þá telst sá eig-
inmaður hennar sjálfkrafa faðir
barnsins. Þá skiptir engu hvort
konan hafi haldið við annan mann
sem er i raun blóðfaðir barnsins,"
segir Gísli Gíslason, formaður Fé-
lags ábyrgra feðra.
Mikil umræða varð á Alþingi
Tilgangurinn er að koma
í veg fyrir
p; 44 M tilhæfulausar
i - | málshöfðanir
M'1 ■>, Haukur
m Æb Guðmundsson
framt hefnt sín á manni sem hún
slítur sambandi við, og er þunguð
eftir hann, með því að hefja sam-
búð eða ganga í hjónaband með
öðrum manni áður en barnið
fæðist. Með þessu yrði blóðfaðir
barnsins réttlaus til málshöfðunar
þar sem barnið væri ekki ófeðrað,"
bætir Gísli við.
Brot á stjórnarskránni?
f 1. grein barnalaganna er fjallað
um rétt barna til að þekkja báða
foreldra sinna. Næsta grein þar á
eftir segir til um að eiginmenn eru
sjálfkrafa feður barna sem getið
er í hjúskapnum. í þeim tilvikum
sem kona verður þunguð utan hjú-
skaparins og eiginmaður skráist
sem faðir barnins þá stangast grein-
arnar á. Dögg Pálsdóttir, hæstar-
réttalögmaður, telur takmörkun á
málshöfðunarrétti feðra ekki sam-
„í hefndarskyni getur kona jafnframt hefnt sin á
manni sem hún slítur sambandi við, og er þunguð
eftir hann, með því að hefja sambúð eða ganga í
hjónaband með öörum manni áður en barnið fæðist.
Með þessu yrði blóðfaöir barnsins réttlaus til máls-
höfðunar þar sem barnið væri ekki ófeðrað."
fyrir nokkru um málshöfðunarétt
í faðernismálum. Loks var sam-
þykkt sú meginregla að rétturinn
sé einskorðaður við það að barn
sé ófeðrað. Þannig getur kona
raunverulega hefnt sín á fyrrum
sambýlismanni með því að stofna
til hjúskapar með öðrum manni
fyrir fæðingu barnsins og sá yrði
um leið skráður faðir barnsins.
Einnig getur eiginmaður útilokað
blóðföður barns sem getið er með
framhjáhaldi eiginkonunnar.
„1 hefndarskyni getur kona jafn-
ræmast í. grein barnalaganna og
hugsanlega sé einnig um að ræða
brot á stjórnarskránni.
„Ég tel þessa þrengingu ekki vera
í samræmi við fyrstu grein barna-
laganna sem segir að allir hafi rétt
á að vita uppruna sinn og þekkja
foreldra sína,“ segir Dögg.
„Þegar barnalögin voru til um-
fjöllunar hindraði Alþingi að
opnað yrði fyrir málshöfðunarrétt
feðra og þrengdi við ófeðruð börn.
Rökstuðningurinn var sá að frið-
helgi fjölskyldunnar sé þar æðri,
Þregningin
ekki vera í
samræmi við
fyrstu grein
barnalaganna.
Dögg Pálsdóttir
þrátt fyrir að hjónin og aðrir viti
sannleikann í málinu.“ Dögg segir
athyglivert að Alþingi hafi sett
þessa þrengingu, en Siðalaganefnd
hafi lagt frumvarpið þannig fram
að málshöfðunarrétturinn væri
óskertur. „Það væri spennandi
prófmál ef einstaklingur í þessari
stöðu færi í dómsmál. Þá myndi
reyna á hvort þetta ákvæði stæðist
mannréttindaákvæðistjórnarskrár-
innar. Almenn lög þurfa að stand-
ast stjórnarskránna og á það reynir
ekki nema fyrir dómstólum,“ bætir
Dögg við.
Tilhæfulausar málshöfðanir
Rökstuðningur Alþingis við
þrengingu málshöfðunarréttarins
var sá að friðhelgi fjölskyldunnar
væri æðri faðernisviðurkenningum
og verið væri að vernda hagsumi
hennar.
Bjarni Benediktsson, formaður
allsherjarnefndar Alþingis, segist
þeirrar skoðunar að ekki þurfi að
gera breytingar á þessu ákvæði
barnalaganna. „Hagur fjölskyld-
unnar er þarna æðri að mínu mati
og erfitt að komast hjá tilhæfu-
lausum málshöfðunum. Það verður
að skoða bæði kostina og gallana
við þetta ákvæði. Þarna er verið að
vernda hagsmuni fjölskyldunnar og
þó svo að liffræðilegur faðir missi
rétt til málshöfðunar ef eiginmaður
gengst við barni þá hefur barnið
ávallt þann rétt síðar meir. Það má
ekki gleyma hinum tilvikunum
þegar ró fjölskyldunnar er raskað
ranglega með tilhæfulausum máls-
sóknum. Með breytingum á þessu
ákvæði óttast ég mest að slíkum
málssóknum gæti fjölgað,“ segir
Bjarni.
„Ákvæðið verður ekki síður virkt
í umræðunni um gjafasæði. Ég vil
■PTk Kona getur
l| hefnt sín á
O'W blóðföður
barnsins
Gisli Gislason
leyfa mér að segja að þetta hefur
ekki reynst illa á íslandi og rökin
fyrir þrengingunni standast alveg
að mínu mati.“
Þanþol laganna
Haukur Guðmundsson, skrif-
stofustjóri hjá Dómsmálaráðuneyt-
inu, telur að það myndi reyna á
þanþol laganna ef kona gerði blóð-
föður réttlausan með þeim hætti
að stofna til hjúskapar með öðrum
manni fyrir fæðingu barnsins.
„Það liggur fyrir í barnalögunum
að ef barn er feðrað í hjúskap telst
eiginmaðurinn faðir barnsins,
þó svo að konan haldi við annan
mann. Blóðfaðir hefur því ekki rétt
til málshöfðunar en aftur á móti
er ákvæði í lögunum sem heimilar
barninu sjálfu að stefna vegna fað-
ernis,“ segir Haukur.
„Megintilgangur þrengingar-
innar á málshöfðunarréttinum er
að koma í veg fyrir tilhæfulausar
málshöfðanir. Ef opnað er fyrir mál-
höfðunarréttinn í faðernismálum
þá getur í raun hver sem er höfðað
mál gegn hverjum sem er og til eru
dæmi um algjörlega tilhæfulausar
málhöfðanir feðra.“
Haukur segir það tilhneigingu
hjá dómstólum að túlka lögin með
rúmum hætti í svona málum og það
sama eigi hér við. „Það er spurning
hvernig dómstólarnir myndu taka
á því ef kona gengur í hjónaband
við annan mann og gerir blóðföður
réttlausan ef það liggur fyrir að
þau hafi átt í sannanlegu sambandi
á þeim tíma sem barnið kemur
undir,“ bætir hann við.
Athyglivert væri að fá svar við
spurningunni um hvort þessi tak-
mörkun í barnalögunum standist
mannréttindaákvæði stjórnar-
skrárinnar. Vissulega er friðhelgi
Barnalög 2003
■ l.gr. Réttur barns til aö þekkja
foreldra sína.
Barn á rétt á að þekkja báða foreldra
sína. Móður er skylt að feðra barn sitt
þegar feðrunarreglur 2. gr. eiga ekki við.
■ 2. gr. Feðrunarreglur um börn
hjóna og foreldra i skráðri sambúð.
Eiginmaður móður barns telst faðir þess
ef það er alið í hjúskap þeirra. Hið sama
gildir ef barn er alið svo skömmu eftir
hjúskaþarslit að það sé hugsanlega
getið í hjúskapnum. Þetta gildir þó ekki
ef hjónin voru skilin að borði og sæng
á getnaðartíma barnsins eða ef móðir
þess giftist eða skráir sambúð sína í
þjóðskrá, með öðrum manni, fyrir fæð-
ingu barnsins.
■ 10. gr. Málsaðild.
Stefnandi faðernismáls getur verið
barnið sjálft, móðir þess eða maður sem
telur sig föður barns, enda hafi barnið
ekki verið feðrað. Nú hefur móðir barns
höfðað mál og hún andast áður en því er
lokið og getur þá sá sem við forsjá barns
tekur haldið málinu áfram. Ef maður
sem telur sig föður barns höfðar mál og
hann andast áður en máli er lokið getur
sá lögerfingja hans sem gengi barninu
næst eða jafnhliða að erfðum haldið
málinu áfram.
fjölskyldunnar mikilvæg en er rétt-
lætanlegt að gera feður réttlausa
með þessum hætti. Spyrja má hvort
feðrum sé ekki treystandi fyrir
þessum rétti og hvort raunhæft sé
að áætla að tilhæfulausum máls-
höfðunum myndi fjölga til muna ef
opnað yrði fyrir málshöfðunarrétt-
inn. Forvitnilegt væri að fylgjast
með slíku prófmáli fyrir rétti og
hvort að dómstólar myndu túlka
lögin með rúmum hætti.
Trausti
Hafsteinsson
skrifarum
takmarkaóan
réttfeóra
Fréttaljós trausti@bladid.r