blaðið - 23.08.2006, Síða 16

16 I ÁLIT
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÖST 2006 blaöÍA
Strætóbílstjóri
svarar Bjarna
Sem bílstjóra hjá Strætó bs,
fannst mér sorglegt að lesa grein
sem birtist i Blaðinu 19. ágúst,
undirskrifuð af Bjarna. Þar
finnst mér hann vega ómaklega
að bílstjórum Strætó. Ég fullyrði
að við viljum gera vel, og gerum
eins vel og við getum. En ekki
gleyma því að við erum líka
fólk... sem sagt mannleg.
Ef aðstæður leyfa, stoppum
við fyrir fólki sem auðsjáanlega
er að missa af vagninum. Hvort
sem það notar nú einhver alþjóð-
leg tákn um að stöðva bifreiðina
eða ekki. En þetta er því miður
ekki alltaf hægt.
Það gæti verið forvitnilegt
að lesa bréf frá Bjarna ef hann
lenti nú í því að vera að keyra bíl
næstur á eftir strætó, sem allt í
einu stoppar án nokkurrar við-
vörunar og Bjarni er alveg óvið-
búinn, þar sem hann sér ekkert
hvað er að gerast fyrir framan
vagninn. Og hann lendir þar af
leiðandi aftan á vagninum.
Mikið væri nú gaman, ef
Bjarni myndi skrifa gott bréf
þegar honum finnst gert vel við
hann. Því ekki trúi ég því að
hann upplifi eingöngu leiðindi af
okkar hálfu. Þá væri hann varla
strætófarþegi. Og það er ómak-
legt að draga bílstjóra Strætó bs
á þennan hátt inn í umræðu um
tap fyrirtækisins.
Og svona eitt heilræði í lokin
til Bjarna. Og okkar allra. Bros
og jákvæðni. Við komumst svo
ótrúlega langt á því.
Eftir Ingunni Guðnadóttur
strætóbílstjóra nr. 167.
Dapurleg seðlaprentun
Um hina
ónefndu arf-
leifö Halldórs
Ásgrímssonar.
Jónas
Bjarnason
Tímamót eru nú þegar Halldór
Ásgrímsson, ráðherra í um 20 ár
og þekktur sem „faðir kvótakerfis-
ins“, yfirgefur sviðið. En sum verkin
blífa og ber þá hæst kvótinn, upphaf
hans og breytingar allt frá 1.1.1984
þegar lögin, sem fólu í sér heimildir
til kvótasetningar, gengu í gildi.
Ástand þorsks var þá talið alvarlegt
og því nauðsynlegt að grípa til stjórn-
unar, sem gæti verndað fiskinn, til
margra alda ein af meginstoðum
sjálfstæðisins. „Lífið er saltfiskur“,
sagði skáldið og eru þau orð að
sönnu.
f kveðjuávarpi formannsins
ræddi hann minnst um þau verk,
sem flestir munu minnast hans
fyrir. „Ekki man ég að margar aðrar
tillögur hafi verið uppi um þau mál,“
sagði hann stuttaralega. Þetta var
fremur dapurlegt, formaðurinn
í vörn þá hann vildi vera sterkur.
Ástæður eru alkunnar, slæmt ástand
þorsks og yfirþyrmandi frávik frá
markmiðum. Orðin eru að því leyti
rétt, að í upphafi voru uppi fáar
áðrar hugmyndir um stjórnun þorsk-
veiða aðrar en skömmtun á afla skv.
tillögum Hafró þótt ýmsar aðrar
leiðir hafi verið til; fáa óraði fyrir
að einmitt þessi aðferð væri hættu-
leg. Hún hefur leitt til vandræða alls
staðar þar sem henni hefur verið
beitt í útlöndum. Unnt hefði verið
að beita sóknarstýrtingu eins og
víða er erlendis, en andstæðingar til-
greindu óteljandi sinnum afskræmt
dæmi um íúðuveiðar í Kyrrahafi,
fáránlegar kapphlaupsveiðar, en
sóknardagar voru í gildi fyrir báta
í nokkur ár. Auðvitað voru andstæð-
ingar kerfisins margir, en þeir voru
ekki samhljóma.
En svo dundi ógæfan yfir. Árið
1990 var, að kröfu LlÚ o.fl., sam-
þykkt að flytja mætti kvóta á milli
aðila og skipa. Menn prísuðu alla
hagræðinguna sem af hlytist. Um-
svifalaust urðu heimildir að verð-
mætum. Þær breyttust í peninga-
seðla og þeir voru á háum vöxtum
hjá almættinu og ráðuneytinu hans
Halldórs, vegna hækkandi fiskverðs
og mikillar eftirspurnar. Menn
deildu ákaft og mótmæltu því að
útgerðir væru að seilast í hald á þjóð-
areigninni, yfirlýstri í lögum. Segja
má að menn hafi deilt allar götur
síðan. „Þeir handhafar seðlanna
sem eru á móti kerfinu rétti upp
hendur,“ gæti jafngilt ábendingu
Halldórs um að hann muni ekki
eftir öðrum tillögum um fiskveiði-
stjórnun. Margir höfðu varað við
því að handhafar kvóta myndu selja
hann burt frá smábyggðunum, sem
síðan legðust af. Mikil ósköp, kvót-
inn fór að rjátlast burt frá byggðum,
stórum einnig, en margar skýrslur
voru skrifaðar um hagræðingu
og það væri hún ein sem væri að
verki; enginn gæti staðið gegn afli
hagfræðilögmálanna.
En svo fór að brydda á öðru, sem
verra var, verulegum og óvæntum
aflasamdrætti á tíunda áratugnum,
svo miklum að skjálfti fór um Skúla-
götu 4. Þá áttu ráðamenn að átta
sig, en Halldór faldi sig í utanríkis-
málum. „Fiskleysisguðinn“ sagði
bara veiða minna, en eitthvað var
bogið við það, margir skynjuðu
það en þögðu samt, útvegurinn var
orðinn að hluthöfum í fyrirtækinu
Kvótaeigendafélag lslands“ og Hall-
dór varð enn ekki var við aðrar til-
lögur. Eitthvað ógnvænlegt hlaut að
vera að, útreikningar Hafró rangir
eða bara að kvótakerfið að bregðast.
En ráðherrar sögðu að það séu ekki
kerfi sem minnki veiðistofna heldur
veður og veiðar, en aðrir vildu vita
hvert væri eðli skortsins. En þorsk-
urinn náði að rísa upp um sinn og
svo fór hann niður aftur og Hafró
sagði; „ofmat, minnkum aflann,“ yf-
irleitt hafi verið veitt meira en lagt
hafi verið til og þar lægi hundurinn
grafinn.
Á síðustu árum fór að berast vitn-
eskja frá útlöndum um að dregin
veiðarfæri yllu þróunarbreytingum,
úrkynjun, með langvarandi stærð-
arflokkun í veiðum, en aðrir sögðu
þau valda botnskemmdum; það er
sýnilega hliðin, en úrkynjun er bara
unnt að staðfesta með tölfræði um
vöxt og kynþroskastærðir; þannig
er ekki unnt að sanna neitt. Sumir
fræðingar segja að þetta sé umdeilt,
en menn kveða ekki vandamál í
kútinn með því einu. Tilraunir
með eina fisktegund hafa staðfest
það sem margir höfðu óttast. - En
hvað hefur það með kvótakerfið
hans Halldórs að gera? Auðvitað gat
hann ekki vitað fyrir 20 árum það
sem fræðingar rífast um nú. En með
geirneglingu heimilda, seðlaprent-
uninni, er bæði búið að skapa mik-
inn auð og jafnframt mikinn skaða
og ekki er víst að unnt verði að bæta
úr honum yfirleitt, þorskur kominn
í þriðjung af fyrirheitum. Hvernig
stöðva menn farartæki á mikilli
ferð þegar menn eiga það ekki
einu sinni? Umferðarreglur duga
skammt þegar menn vita ekki hvert
ferðinni er heitið og sjálfur upphafs-
maðurinn er þrjóskur og vill hafa
verið vitur í upphafi. Hann átti að
sýna slaka á stolti sínu á tíunda ára-
tugnum og viðurkenna breyskleika
mannlegra kennisetninga um illa
þekktan lífheim. Það er vitað hvað
gera þarf, en það er eins erfitt og
að skipta um mynt án þess að hún
sé verðlögð fyrst og áður en tekin
er upp ný. Það væru snöfurleg eftir-
mæli ef aðeins hátt eldsneytisverð
getur komið þorski til bjargar. - Það
sem helst hann varast vann, varð að
koma yfir hann.
Höfundur er efnaverkfrceðingur.
Þjóðhyggja hefur verið Jóni Sig-
urössygi, nýkjörcium formanni Fram- '
sóknarflokksins, tamt hugtak, en ekki
hafa allir verið á eitt sáttir i hverju
hún felst. En er nokkuö þjóölegra en
þegar glímt er á pingvöllum undir
hinu unga Islands merki?
\jTÍnt
Hvað er þjóðhyggja?
Þjóðhyggja og þjóðræknisstefna
merkja í raun alveg hið sama sem
þjóðleg félagshyggja en Framsókn-
armenn hafa jafnan notað það
hugtak um meginstefnu sína og
grunnviðhorf.
Með þessari orðanotkun er lögð
áhersla á þá sögulegu og hugmynda-
fræðilegu staðreynd að þjóðleg félags-
hyggja Framsóknarmanna er ekki
byggð á sósíalisma eða stéttarhyggju
heldur á rætur í sömu arfleifð og for-
sendum sem sjálfstæðisbaráttan og
endurreisn íslenskrar menningar og
samfélags.
Þarna er jarðvegur og rætur Fram-
sóknarstefnunnar í félagsmálahreyf-
ingum og menningarstarfi, ung-
mennafélögum, samvinnufélögum,
ræktunarsamtökum hvers konar og
þjóðfrelsisstarfi.
Þarna má líka sjá virk tengsl Fram-
sóknarstefnunnar við samvinnu-
stefnuna og ekki síður við þjóðlega
frjálslyndisstefnu, en leiðtogar sjálf-
stæðisbaráttunnar kenndu sig við þá
stefnu. Vel má sjá sams konar tengsl
í sögu Venstre sem kallar sig „Dan-
marks Liberale Parti“.
Þjóðhyggja er ekki þjóðrembingur
stórþjóðanna í Evrópu sem fyllti 20.
öldina hryllingi, heldur hugsjónir
um þjóðfrelsi, sjálfsvitund og þjóð-
armetnað smáþjóðanna sem risu úr
öskustó i Evrópu og náðu sjálfstæði
og endurreisn, sumar með miklum
fórnum.
Félagsmálahreyfingar stórþjóð-
Hugtakið
þjóöhyggja
skilgreint
nánar.
Jón
Sigurósson
anna miðuðust að miklu leyti við arf
og vandamál iðnbyltingarinnar, með
verkalýðshreyfingu í farabroddi, en
samféíög smáþjóðanna einkenndust
af öðrum atvinnuháttum og þar var
þjóðfrelsisbaráttan mikilvægari en
stéttabarátta.
Þjóðhyggja er ekki kynþátta-
hyggja eða útlendingahatur, einangr-
unarstefna eða innilokunarstefna.
Allt slíkt byggist á vanmetakennd,
uppgjöf og flótta. Smáþjóð verður
þvert á móti að ganga fram full raun-
sæis og sjálfsvitundar og metnaðar
og mannast á heimsins hátt því að
öðrum kosti er hún komin á undan-
hald til uppgjafar. Af sjálfu leiðir að
nýjum landsmönnum er fagnað inni-
lega því að þeir koma hingað til að
verða hluti þjóðarinnar og þannig
efla þeir og styrkja samfélagið. Sú
menning sem þeir flytja með sér
verður hér til eflingar, fjölbreytni
og örvunar menningar og mannlífs
í landinu.
Þjóðhyggjan er það afl sem tendr-
aði endurreisn og sjálfstæðisbaráttu
íslendinga á sinni tíð.
Því er ekki svo háttað að í stjórn-
málunum takist á hægristefna/ sér-
hyggja/ einstaklingshyggja annars
vegar og sósíalistisk jafnaðarstefna/
stéttarhyggja hins vegar. Miðjan í ís-
lenskum stjórnmálum er ekki einhver
misjafnlega heppileg blanda, rugl eða
hræringur annarra hugmynda eða
stefnumiða. Miðjan er sjálfstæður
hugmyndafræðilegur póll sem á sér
sínar eigin stjórnmálasögulegu og
hugmyndasögulegu rætur, og það er
arfleifð evrópskrar þjóðhyggju eða
þjóðræknisstefnu undirokaðra smá-
þjóða álfunnar.
Það hefur aldrei verið brýnna en
nú að þessi sjónarmið njóti sín og
hljóti umfjöllun og athygli, á tíma
opnunar, hraðra breytinga, vaxandi
viðskiptaumsvifa og alþjóðavæð-
ingar. Til þess að geta tekið þátt í
þessu öllu af innri styrk og metnaði
þurfum við einmitt að vita vel hver
við erum, hverjar eigin forsendur
okkar eru, hvaðan við komum og
hvert við viljum halda.
Það stendur Framsóknar-
mönnum næst að veita þjóðinni
landleiðslu og leiðsögu í þessu. Þetta
er eitt af sögulegum hlutverkum
Framsóknarmanna.
Höfundur erformaður
Framsóknarflokksins.
Greinin hirtistfyrst á vef Björns Inga
Hrafnssonar (www.bjorningi.is) en nokk-
ur umrχa hefur spunnist um merkingu
hugtaksins „þjóðhyggja", sem hinn
nýkjörni J'ormaður hefur sagt vera eitt
helsta inntak framsóknarstefnunnar.