Bændablaðið - 13.02.2007, Blaðsíða 8

Bændablaðið | Þriðjudagur 13. febrúar 20078
Bænd ur hafa ekki nægi legt frum-
kvæði, þeir eru sein ir að bregð ast
við breyt ing um í um hverf inu og
það hef ur í för með sér að þeir ná
ekki að stýra at burða rás inni held-
ur enda frek ar með því að vera
stillt upp við vegg. Þetta er mat
Ing va Stef áns sonar, for manns
Svína rækt ar fé lags Ís lands, en
hann tel ur að margt væri í betra
horfi hefðu bænd ur sjálf ir frum-
kvæði að breyt ing um. Ingvi tel ur
frá leitt að tala um svína- og kjúk-
linga rækt hér á landi sem iðn að
eða verk smiðju bú skap eins og
máls met andi menn í sam fé lag-
inu hafa nefnt að und an förnu
og seg ir for ystu Bænda sam tak-
anna hafa brugð ist þess um hópi
bænda, m.a. með því að svara
ekki þess ari gagn rýni á hóp inn-
an sinna vé banda.
Ingvi Stef áns son tók við for-
mennsku í Svína rækt ar fé lagi
Ís lands vor ið 2003 en um það bil
ári áð ur tóku hann og eig in kona
hans, Selma Dröfn Brynj ars dótt ir,
við búi for eldra Ing va, þeirra Stef-
áns Þórð ar son ar og Þor gerð ar Jóns-
dótt ur á Teigi í Eyja fjarð ar sveit.
For eldr ar Ing va keyptu Teig ár ið
1963 og hófu svína rækt þar ár ið
1971. „Það er kom in yf ir þriggja
ára tuga reynsla á þetta hér,“ seg ir
Ingvi sem ólst upp við bú skap inn.
„Við vor um við nám í Reykja-
vík um tíma en flutt um norð ur ár ið
2000,“ bæt ir hann við. Selma var
í Kenn ara há skóla Ís lands en hann
nam við skipta fræði við Há skóla
Ís lands. „Þá lá auð vit að bein ast við
að ger ast bóndi,“ seg ir Ingvi og
bros ir. Hann seg ir að til vilj un hafi
ráð ið því að þau tóku við bú skap af
for eldr um hans; hlut ir hafi breyst
og „svo tog ar sveit in allt af í mann,“
bæt ir hann við. Selma starf ar sem
kenn ari við Hrafna gils skóla en er
um þess ar mund ir í barns burð ar-
leyfi. Þau eiga þrjú börn á aldr in um
0-8 ára.
Bú skap ur þeirra Stef áns og Þor-
gerð ar var til að byrja með smár í
snið um, seg ir Ingvi; hlið ar bú grein
með öðru, en á þess um ár um í kring-
um 1970 var sjald gæft að bænd ur
hefðu svína rækt sem að al grein á
bú um sín um. Það var svo ár ið 1974
sem fyrsta sér hæfða svína hús ið var
byggt á Teigi og síð an hef ur jafnt
og þétt ver ið byggt upp, bú ið stækk-
að smám sam an, en síð ast var byggt
við ár ið 1998. Nú eru um 120 gylt-
ur á bú inu og seg ir Ingvi bú ið ekki
stórt mið að við önn ur hér á landi.
Mik il óvissa framund an
og bænd ur ugg andi
„Það hef ur mik il þró un orð ið í þess-
ari bú grein hér síð ast lið in tíu ár og
það er hag kvæmni stærð ar inn ar
sem gild ir í þess um bú skap eins og
öðr um, enda hef ur ver ið tölu verð-
ur þrýst ing ur í þá átt á um liðn um
ár um. Menn reyna allt til að ná
nið ur kostn aði, rækt end um fækk ar
og bú in stækka,“ seg ir hann en nú
eru um 20 svína bú í land inu sem 14
að il ar reka. Mest er fram leiðsl an í
Borg ar firði, á Kjal ar nesi og Suð ur-
landi, en í Eyja firði eru þrjú bú, á
Teigi og Arn ar felli í Eyja fjarð ar-
sveit og Hrauk bæ í Hörg ár byggð.
„Það eru sveifl ur í þess ari grein
eins og öðr um, skipt ast á skin og
skúr ir,“ seg ir Ingvi, en hann nefn ir
að nið ur sveifl an sem varð á ár un-
um 2002 til 2003 hafi ver ið ein sú
versta sem menn hafi séð hing að til.
Síð an hafi grein in rétt úr kútn um en
nú sé óvissu tími fram und an.
„Auð vit að hef ur mað ur velt fyr ir
sér þeirri hug mynd að stækka bú ið
en enn sem kom ið er hef ur hún
ekki náð lengra, það er mik il óvissa
ríkj andi nú á þess um mark aði, m.a.
varð andi tolla mál og toll kvóta. Þeg-
ar stað an er þann ig held ur mað ur
frek ar að sér hönd um, vill sjá hvern-
ig mál þró ast á yf ir stand andi ári
áð ur en far ið er út í kostn að ar sam ar
fram kvæmd ir,“ seg ir Ingvi. Óviss-
an hef ur að hans sögn sjald an ver ið
meiri og svína bænd ur eru ugg andi.
Toll kvót ar munu auk ast stór lega í
nán ustu fram tíð hvað svína kjöt ið
varð ar og óvíst hvaða af leið ing-
ar það hef ur í för með sér fyr ir
ís lenska fram leið end ur. Á sama
tíma seg ir hann að út flutn ing ur á
smjöri og skyri muni auk ast. „Við
lít um svo á að ver ið sé að fórna
okk ar hags mun um fyr ir ann arra og
höf um vissu lega lát ið í okk ur heyra
vegna þessa, en það hef ur engu skil-
að enn,“ seg ir Ingvi. Hann gagn rýn-
ir for ystu Bænda sam tak anna og seg-
ir hana hafa brugð ist sem mál svar ar
svína- og kjúk linga bænda. Þar á bæ
sé eink um og sér í lagi horft á ær og
kýr, seg ir Ingvi.
Sam tök in tóku ekki upp
hansk ann fyr ir okk ur
Hann bend ir á, í tengsl um við
um ræðu um hátt mat væla verð á
Ís landi, að fjöl margt í rekstri heim-
il anna kosti skild ing inn, það sé
al mennt dýrt að búa á Ís landi.
„Þann ig höf um við m.a. bent á
að verð lag á fatn aði og skóm hér á
landi sé mun hærra en í öðr um Evr-
ópu lönd um, svo dæmi sé tek ið. Op in-
ber við brögð Finns Árna son ar, for-
stjóra Haga, við þess ari ábend ingu
okk ar hafa ver ið með ólík ind um. Á
hon um er helst að skilja að far sæl-
ast sé að leggja nið ur kjúk linga- og
svína rækt, þetta séu ekki bú grein ar
held ur iðn að ur. Þetta þótti okk ur
ekki mál efna legt og ég er sann færð-
ur um að eitt hvað hefði heyrst frá
Bænda sam tök un um hefði ver ið ráð-
ist með því líku of forsi á sauð fjár-
og kúa bænd ur. Sam tök in tóku ekki
upp hansk ann fyr ir okk ur; satt best
að segja voru við brögð in af skap lega
lít il, mál inu drep ið á dreif og ekk ert
að hafst,“ seg ir Ingvi.
Hann er ósátt ur við að hvorki
for mað ur né fram kvæmda stjóri BÍ
hafi svar að þeirri hörðu gagn rýni
sem uppi hafi ver ið höfð á hend ur
svína- og kjúk linga kjöts fram leið-
end um. Svína bænd ur hafi marg oft
tal að um nauð syn þess að sam tök in
ráði til sín upp lýs inga- og kynn ing-
ar full trúa til að tala máli bænda.
Þann ig hafi fé lag ið m.a. stað ið að
til lögu fyr ir síð asta bún að ar þing,
ásamt fjór um öðr um bú greina fé lög-
um, þar sem lagt var til að Bænda-
sam tök in réðu sér slík an starfs kraft,
það hafi hins veg ar ekki bor ið ár ang-
ur. Þá tal ar Ingvi um að um ræð an
sé oft ein hliða og sjón ar mið kom ist
ekki til skila. Rödd bænda heyr ist
ekki, sem dæm in um mat væla verð-
sumr æð una sanni ef til vill best.
Lít ið sé fjall að um hvað aðr ir hlut-
ir kosti Ís lend inga, hversu mik lu
hærra verð þeir þurfi að borga fyr-
ir vöru og þjón ustu af ýmsu tagi;
um ræð an snú ist nær ein göngu um
hátt mat ar verð og þá eink um og sér
í lagi land bún að ar af urð ir.
Hef ur ruðn ings áhrif
á all ar kjöt grein ar
Tal ið berst að nýj um sauð fjár samn-
ingi og seg ir Ingvi fé laga í Svína-
rækt ar fé lag inu í lengstu lög hafa
reynt að fetta ekki fing ur út í styrkja-
kerfi land bún að ar ins, en há vær
um ræða nú bitni á öll um, líka þeim
bænd um lands ins sem starfi ut an
þessa stuðn ings kerf is. Þessa dag ana
merki svína bænd ur greini lega þann
mis skiln ing hjá al menn ingi að þeir
þiggi styrki úr rík is sjóði sem ekki
sé raun in.
„Við ger um okk ur ekki fylli lega
grein fyr ir hvað sauð fjár samn ing-
ur inn nýi mun hafa í för með sér,
hvaða af leið ing ar það hef ur þeg ar
út flutn ings skyld an fell ur nið ur ár ið
2009,“ seg ir Ingvi. Hann bend ir á
að til fjölda ára hafi of fram leiðsla
ver ið á lamba kjöti og menn sjái
ekki fyr ir hvað ger ist þeg ar út flutn-
ings skyld an falli nið ur að tveim ur
ár um liðn um. Ef það magn sem
hing að til hef ur ver ið flutt út komi
á inn an lands mark að muni það án
efa hafa ruðn ings áhrif á all ar kjöt-
grein ar. Inn an lands fram leiðsl an á
lamba kjöti nemi um 8500 tonn um
en þar af megi gera ráð fyr ir að um
1500 tonn þurfi að flytja út.
Á síð ast liðn um ára tug hef ur kjöt-
mark að ur á Ís landi vax ið um 25%.
Á sama tíma hef ur orð ið sam drátt-
ur í sölu lamba kjöts upp á 5% og
17-18% í nauta kjöti. Vöxt ur inn
hef ur all ur orð ið í hvíta kjöt inu
svo nefnda, kjúk lingi og svína kjöti.
Ár ið 2005 náði þessi fram leiðsla
yf ir helm ings hlut deild á kjöt mark-
aði og það í fyrsta sinn.
Má ekki of bjóða neyt end um
Styrkja kerf ið er mis mun andi eft-
ir bú grein um en að mati Ing va er
nýi sauð fjár samn ing ur inn mik il
of rausn og í raun langt um fram það
sem al menn ing ur sætt ir sig við.
Það megi merkja á há værri um ræðu
að und an förnu. Hann seg ir samn ing-
inn þýða að rík ið greiði tæp ar 500
krón ur með hverju kílói lamba kjöts
sem fer á inn an lands mark að.
„Um ræð an í sam fé lag inu hef ur
ver ið mik il að und an förnu og fólki
þykja þetta mikl ir pen ing ar sem
lagð ir eru í eina bú grein. Við sjá um
þess glögg lega merki að Ís lend ing-
ar eru vilj ug ir að kaupa ís lensk ar
kjöt vör ur og það verð ur að hlúa að
þeim vilja á mark aðn um. Að mínu
mati var fram setn ing á sauð fjár-
samn ingn um á dög un um með þeim
hætti að neyt end um finnst of langt
gengið, um ræð an verð ur mjög ein-
hliða og nei kvæð gegn öll um bænd-
um og all ir bænd ur geta skað ast.
Rík is styrk ir sæta víð ast hvar gagn-
rýni í nú tíma við skipta um hverfi og
menn verða að fara gæti lega til þess
að of bjóða ekki neyt end um því all ir
eig um við bænd ur mest und ir þeim
þeg ar upp er stað ið.“
Frá leitt að tala um
verk smiðju bú skap
Ingvi seg ir bú in vissu lega hafa
stækk að á um liðn um ár um og bænd-
um fækk að, það eigi við um aðr ar
bú grein ar líka, þró un in sé al mennt
í þessa átt. „Við hér á Ís landi er um
þó af ar litl ir mið að við önn ur lönd,
það er frá leitt að kalla þetta iðn að
eða verk smiðju bú skap og ég bendi
á að t.d. í Dan mörku kalla þeir sem
stunda svína rækt sig bænd ur þó
svo að þeir séu mikl um mun stærri
fram leið end ur en við hér á landi.
Við er um auð vit að agn ar smá mið-
að við önn ur lönd og ég nefni sem
dæmi að stærsta svína slát ur hús í
Dan mörku myndi af kasta því að
slátra allri okk ar inn an lands fram-
leiðslu á fjór um til fimm dög um,“
seg ir hann. Bæt ir svo við að hann
hafi ver ið á ferð í Úkra ínu fyr ir
nokkru og kom ið þar á bú sem á
voru 12.000 gylt ur en hér á landi
séu í allt 4000 gylt ur á öll um mark-
aðn um. „Mað ur hrekk ur óneit an-
lega við þeg ar þessi stærð ar mun ur
blas ir við og skil ur ekki hvað fólk
er að tala um þeg ar það lík ir okk ar
bú skap við verk smiðj ur.“
Hærri fram leiðslu kostn að ur
hér á landi
Ingvi seg ir svína bænd ur í mik illi
varn ar bar áttu nú og þeir verði að
koma sín um mál stað á fram færi.
„Við vilj um fyr ir alla muni ekki
stunda okk ar fram leiðslu í óþökk
neyt enda, það er okk ur gríð ar lega
mik il vægt að vera í góðu sam bandi
við þá. Það er verst fyr ir okk ur
bænd ur sjálfa ef við of bjóð um
fólki, það kem ur nið ur á okk ur sjálf-
um fyrst og fremst. Þess vegna þyk-
ir okk ur slæmt ef al menn ing ur tel ur
að við stund um okk ar fram leiðslu
með til styrk rík is ins,“ seg ir Ingvi.
Svína bænd ur njóta toll vernd ar, „og
þar með er það upp tal ið.“
Hann seg ir um hverfi svína bænda
hér á landi og í Evr ópu með ólík um
hætti. Korn sé stór lega nið ur greitt
ytra, og í mun meiri mæli en hér
á landi, flutn ings kostn að ur sé mun
hærri hér en þar, um helm ing ur
út gjalda svína bænda fari til fóð ur-
kaupa og þau séu veru leg, fóð ur sé
dýrt hér á landi. Hið sama gildi um
lyfja kostn að ís lensku bænd anna,
lyf og bólu efni hér kosti yf ir tvö-
falt meira held ur en í Dan mörku.
Þá sé ótal inn fjár magns kostn að ur,
sem ekki þurfi að segja Ís lend ing-
um hve miklu hærri er hér en víð ast
ann ars stað ar.
Allt dýrara en í
nágrannalöndunum
„Við bú um við það að allt í okk ar
um hverfi er dýr ara en hjá ná grönn-
um okk ar, en á móti kem ur að mat-
væla ör yggi er mik ið hér á landi, við
get um ver ið viss um heil næmi okk-
ar af urða. Ég hef mest ar áhyggj ur af
því, þeg ar að því kem ur að við kepp-
um við inn flutt mat væli, að ekki
verði gerð ar sam bæri leg ar kröf ur
til þeirra vara sem flutt ar verða inn
og þær sem gerð ar eru til okk ar. Ég
geri al veg ráð fyr ir að al menn ing ur
líti fyrst á verð mið ann í versl un inni
en fólk mun ekki fá sömu vör una.
Inn flutta var an verð ur vafa laust
ódýr ari en sú ís lenska en ég full yrði
að gæða mun ur inn verð ur mik ill.
Þetta verð ur ein mesta ógn in sem
við mun um standa frammi fyr ir í
ná inni fram tíð; inn lenda fram leiðsl-
an gæti lot ið í lægra haldi fyr ir
þeirri inn fluttu vegna verðs ins, en
samt sem áð ur er ég til lengri tíma
lit ið bjart sýnn á að fólki muni taka
gæði, upp runa og holl ustu vör unn ar
fram yf ir,“ seg ir Ingvi.
Vilja flytja inn ferskt svína sæði í
stað lif andi dýra
Hann seg ir svína bænd ur hafa lagt
fram til lögu sem mið ar að því að
ná nið ur fram leiðslu kostn aði, en tel-
ur að bænd ur í svína rækt njóti ekki
sér stakr ar góð vild ar land bún að ar-
ráð herra. „Við höf um kom ið fram
með til lögu sem hefði í för með sér
um tals vert lægri fram leiðslu kostn-
að áð ur en var an kem ur í slát ur hús.
Við ráð um nú ferl inu ekki mikið
eft ir það. Þessa til lögu lögð um við
fram fyr ir löngu en enn sem kom-
ið er höf um við ekki feng ið nein
Ingvi Stef áns son, for mað ur Svína rækt ar fé lags Ís lands:
Svína bænd ur ugg andi enda
óviss an sjald an ver ið meiri
Það var heimilisleg stemmning í svínabúinu á Teigi þegar Bændablaðið
var þar í heimsókn á dögunum. Myndir: MÞÞ