Bændablaðið - 13.02.2007, Blaðsíða 29

Bændablaðið | Þriðjudagur 13. febrúar 200729
Í heim sókn Stað ar dag skrár fólks
til Sví þjóð ar í okt ób er síð ast liðn-
um var með al ann ars kom ið við
í sveit ar fé lag inu Grästorp við suð-
ur enda Vänern-vatns. Í sveit ar fé-
lag inu búa tæp lega 5800 íbú ar og
er mik ill land bún að ur stund að ur
á svæð inu. Auk þess hafa íbú ar
at vinnu af hefð bundn um þjón-
ustu- og um önn un ar störf um.
Sveit ar fé lag ið hef ur lagt mikla
áherslu á sjálf bæra þró un og hef-
ur sér stak ur starfs mað ur unn ið að
Stað ar dag skrá 21 og verk efn um
því tengd um. Und an far in ár hef-
ur Gunn el Lund mark gegnt þessu
starfi og er óhætt að segja að hún
hafi í ýmsu far ið óhefð bundn ar leið-
ir. Gunn el kom til Ís lands ár ið 2004
og kynnti starf ið fyr ir full trú um
nokk urra sveit ar fé laga hér á landi á
mjög eft ir minni leg an hátt.
Mjög mik il áhersla hef ur ver ið
lögð á að gera starf ið sýni legt og
skemmti legt með virkri þátt töku
íbú anna.
Á hverju ári er hald in sér stök
um hverfi svika þar sem ým is legt er
gert til að vekja áhuga íbú anna og
fræða þá. Í sept emb er 2006 var slík
vika hald in og voru íbú ar með al
ann ars frædd ir um hug mynd ir um
fram leiðslu á lífg asi á svæð inu, vör-
um sem fram leidd ar eru á svæð inu
var sér stak lega kom ið á fram færi
og sið gæð is vott uð um (e. Fa irtra-
de) vör um hald ið frammi. Einn ig
var boð ið upp á fría miða með lest
til Borås, en það var gert í þeim til-
gangi að kynna þenn an ferða máta
fyr ir fólki og þar með fá fleiri til að
nota lest ir á sín um ferð um. Með al
þess sem gert hef ur ver ið þess ar vik-
ur á und an förn um ár um má nefna
bænda mark aði þar sem fram leið-
end ur á svæð inu kynna sín ar vör-
ur. Einn ig hef ur ver ið fræðsla um
um hverf is mál í mat vöru versl un um
á svæð inu. Þá var eitt ár ið svo köll-
uð „um hverf is guðs þjón usta“ sem
hald in var í end ur vinnslu stöð sveit-
ar fé lags ins, þar sem lagt var út af
boð skapn um um að sá sem skað-
ar sköp un ar verk ið, skaði um leið
Guð.
Ár ang ur inn af þessu starfi í sveit-
ar fé lag inu hef ur ekki lát ið á sér
standa því að óflokk að ur úr gang ur
frá heim il um minnk aði um 16%,
far þeg um lesta fjölg aði um meira
en 50% á tveim ur ár um og fram boð
líf rænna vara jókst um 25% á tveim-
ur ár um.
Skóg ar álf ur inn Mul len
Gunn el og sam starfs kon ur henn ar
hafa gjarn an kom ið boð skapn um á
fram færi í formi leikja. Skóg ar álf ur-
inn Mul len, sem leik inn er af Gunn-
el, hef ur þar gegnt stóru hlut verki.
Hon um er um hug að um nátt úr una
og auð lind irn ar og undr ast alla
þessa só un manns ins. Einn ig hvet ur
hann til end ur nýt ing ar auð lind anna.
Boð skap ur inn kemst greið lega til
skila með þess ari að ferð, auk þess
sem þetta er gert á eft ir minni leg an
hátt. Mul len var með í för þeg ar
Gunn el heim sótti Ís land ár ið 2004
og gleyma víst fá ir þeirri upp lif-
un. Sú hug mynd hef ur kom ið fram
hvort ekki væri hægt að yf ir færa
þessa hug mynd á ís lensku jóla-
svein ana og gam an væri að sjá það
út fært nán ar.
Stað bund in fram leiðsla mat væla
Á svæð inu hef ur ver ið kom ið á fót
sam starfi milli mat væla fram leið-
enda sem fram leiða vör ur í smá um
stíl. Stofn uð hafa ver ið sam tök sem
nefn ast Närproduc er at mitt i Västra
Gö tal and þar sem lögð er áhersla á
að fram leiða og selja vör ur í há um
gæða flokki. Sam tök in hafa und an-
far in ár stað ið að sér stöku verk efni
þar sem unn ið er að því að þróa
nýj ar vör ur sem fram leidd ar eru úr
heima fengnu hrá efni. Ís lenski hóp-
ur inn fékk með al ann ars að bragða
á vör um frá þess um fram leið end-
um og var eng inn svik inn af þeim.
Einn af þeim stöð um sem hóp-
ur inn heim sótti í Grästorp var end-
ur vinnslu stöð in. Það vakti at hygli
hóps ins hversu mikla flokk un
úr gangs þetta til tölu lega fá menna
sveit ar fé lag býð ur, en í stöð inni eru
úr gang ur að greind ur í 32 úr gangs-
flokka. Einn starfs mað ur sér um
rekst ur stöðv ar inn ar og var hann
með grein ar góð ar upp lýs ing ar um
hvern og einn úr gangs flokk, bæði
hvert úr gang ur inn væri send ur og
hvað væri gert við hann. Ljóst er
að áhugi starfs manns ins og þekk-
ing hef ur mik il áhrif á hversu vel
geng ur að fá íbú ana til að flokka
úr gang inn, enda hef ur það skil að
þeim ár angri í Grästorp að hlut fall
óflokk aðs heim il is úr gangs hef ur
minnk að á síð ustu ár um. Þessi stöð
er til mik ill ar eft ir breytni og gætu
ís lensk sveit ar fé lög til eink að sér
margt af því sem þarna kom fram.
Við hlið end ur vinnslu stöðv ar-
inn ar er full kom in skólp hreins un-
ar stöð þar sem á sér stað fjög urra
þrepa hreins un á skólpi. Allt skólp
frá þétt býl is kjarna sveit ar fé lags ins
fer í þessa hreins un ar stöð en slíkt
er nauð syn legt þar sem sveit ar fé-
lag ið er langt inni í landi og koma
þarf í veg fyr ir meng un grunn vatns
og jarð vegs. Se yr an sem hreins-
uð er frá er not uð sem áburð ur á
ákveðna teg und píl við ar, sem rækt-
að ur er í þeim eina til gangi að vera
orku gjafi í fjar varma veitu sveit-
ar fé lags ins. Þann ig er stuðl að að
hring rás ar hugs un og því að nýta
allt sem til fell ur sem næst upp run-
an um.
Norð ur-Suð ur
Ís lensk sveit ar fé lög hafa lít ið beint
sjón um að þriðja heim in um og fá,
ef nokk ur, verk efni eru í gangi
þar sem þau vinna að því að bæta
vel ferð íbúa þró un ar ríkja. Hugs an-
leg skýr ing er að fólki finn ist þetta
vera svo viða mik ið við fangs efni að
lít il sveit ar fé lög hafi lít ið fram að
færa í þeim efn um.
Eitt af þeim verk efn um sem unn-
ið hef ur ver ið að und ir merkj um
Stað ar dag skrár í Grästorp er sam-
starf við bæ í Mó sam bík sem nefnd-
ist Marr upa. Vina bæja sam starf ið
hófst ár ið 1996 og var mark mið ið
að stuðla að sjálf bærri þró un, ekki
bara heima fyr ir, held ur líka með
sam starfi milli norð urs og suð urs.
Verk efn ið hef ur með al ann ars ver-
ið fólg ið í fræðslu til íbúa Marr-
upa um rækt un nytja jurta, svo að
íbú arn ir fái nær ing ar rík ari fæðu.
En verk efn ið hef ur ekki síð ur
skil að þeim ár angri að vekja íbúa
Grästorp til vit und ar um lífs kjör
og að bún að íbúa þriðja heims ins
og hvað við, hvert og eitt, get um
gert í þess um efn um. Það er ljóst
að það þurfa ekki allt af að vera
flók in verk efni sem skila ár angri
og því geta lít il sveit ar fé lög lagt
sitt af mörk um.
Það er aug ljóst að starf að sjálf-
bærri þró un er með mikl um blóma
í þessu sænska sveit ar fé lagi og það
var virki lega upp lýs andi og hvetj-
andi að fræð ast um starf ið í þess ari
stuttu heim sókn þang að.
Kynn is ferð Stað ar dag skrár fólks um Sví þjóð og
Nor eg – Þriðja grein
Margur er knár
þótt hann sé smár
Heim sókn í sveit ar fé lag ið Grästorp í Sví þjóð
Ragnhildur Helga Jónsdóttir
Umhverfisfræðingur MSc
Landsskrifstofu Staðardagskrár 21
UMÍS ehf. Environice, Borgarnesi
ragnhildur@environice.is
Umhverfismál
Íslendingarnir taka þátt í leikj um sem vekja okk ur til um hugsunar um
tengsl norð urs og suð urs. Mynd: Guð jón Ingi Egg ertsson
Skógarálfurinn Mul len fræð ir fólk
um end urnýtingu auð linda. Mynd
Stefán Gísla son