Bændablaðið - 28.01.2009, Síða 6

6 Bændablaðið | miðvikudagur 28. janúar 2009
Málgagn bænda og landsbyggðar
LEIÐARINN
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.400 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.400.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 – Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is – Sími: 563 0375
Blaðamenn: Erla H. Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Matthías Eggertsson me@bondi.is – Sigurður M. Harðarson smh@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Frjálshyggjan
hverfur í skýin
Þegar þetta er ritað eru forystu-
menn Samfylkingar og Vinstri-
grænna rétt sestir inn á fund
þar sem væntanlega er verið
að ákveða hver verða helstu
áhersluatriði nýrrar ríkisstjórnar
sem sitja á fram að kosningum,
hvenær sem þær verða. Um allan
bæ er svo spáð og spekúlerað í
því hverjir muni verma einstaka
ráðherrastóla í þessari óvenju-
legu minnihlutastjórn.
Fyrir áhugamenn um pólitík
hafa undanfarnir mánuðir verið
mikil gósentíð. Nú er ekki látið
nægja að velta sér upp úr safarík-
um samsæriskenningum um völd
og vegtyllur heldur er allt undir,
alveg ofan í rót. Það er talað um
algjöra umsköpun samfélags-
ins, hvorki meira né minna. Nýtt
lýðveldi vilja margir nefna þetta
með tilvísun til Frakklands þar
sem þeir eru á fimmta lýðveldinu
þessi misserin, að mig minnir.
Upp eru risnar hreyfingar úti
um allt sem vilja hreinsa til í
stjórnsýslunni. Það nægir engan
veginn að skipta út ráðherrum
heldur þarf að grisja allan þann
fjölmenna frændgarð sem búið
er að koma fyrir á öllum stigum
stjórnsýslunnar og þó einkum
og sér í lagi efstu lögum hennar.
Svo ekki sé minnst á tiltektina
sem gera þarf í fjármála- og
bankakerfinu.
Nú er lag, heyrist oft þessar
vikurnar og það er vissulega rétt.
Hrun bankakerfisins setti eig-
inlega spurningamerki aftan við
allt það sem við höfum vanist
að horfa á sem viðtekna hluti.
Við erum fyrir löngu orðin sljó
fyrir því að valdamenn misbeiti
valdi sínu, hvort sem er til að
raða í kringum sig vildarmönn-
um sínum eða beygja ritstjórnir
fjölmiðla til að birta hina einu
réttu mynd af veruleikanum.
En nú er allt með öðrum blæ.
Nú fyllast öll skúmaskot þegar
boðið er upp á umræður um
mál á borð við íslensku stjórn-
arskrána, aðild að peningamála-
kerfi Evrópusambandsins eða
orsakir bankakreppunnar. Fyrir
hrunið hefðu langflestir tekið
á sig stóran sveig til að losna
undan því að takast á við svona
„erfið mál“. Krafan um stjórn-
lagaþing til þess að skera upp
stjórnarskrána og kosningalögin
verður háværari með hverjum
deginum svo jafnvel forsetinn
tekur undir hana.
Á sama tíma gerist það vestur
í Bandaríkjunum að þar linnir átta
ára gjörningaveðri ysta hægrisins
sem búið er að ýta heimsbyggð-
inni út í heimskreppu og stríð. Ég
fylgdist með forsetaskiptunum
í sjónvarpinu og verð að við-
urkenna að í mínum augum var
það hápunktur þessarar miklu
skrautsýningar þegar þyrlan með
þrjár kynslóðir af Bush-um lyfti
sér þunglamalega upp af stéttinni
utan við þinghúsið, jók hraðann
smátt og smátt og hvarf loks út
við sjónarrönd. Þá loksins varð
fall frjálshyggjunnar áþreifanlegt.
–ÞH
Í MIÐJUOPNU blaðsins er fjögurra síðna saman-
dregin umfjöllun um íslenskan landbúnað og
Evrópusambandið. Hér í Bændablaðinu hefur
mikið verið fjallað um áhrif ESB-aðildar á
íslenskan landbúnað í gegnum tíðina og ætti
afstaða Bændasamtakanna að vera öllum kunn.
Í umfjölluninni er íslenska landbúnaðarstefn-
an tekin fyrir auk þess sem fjallað er um þær
búgreinar sem stundaðar eru í landinu og áhrif
ESB-aðildar á nokkrar þeirra. Með þessum
hætti er tilgangurinn að draga saman á einn
stað lykilupplýsingar í umræðunni um ESB og
íslenska bændur.
Einörð afstaða bænda hefur komið hags-
munum landbúnaðar á kort þeirra sem vilja
aðildarviðræður. Er það vel. Afdráttarlaus
fyrirvari flokksþings Framsóknarflokksins um
hagsmuni landbúnaðar og sjávarútvegs er skýr.
Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi viðskipta-
ráðherra, sagði á opnum fundi að hagsmunir
landbúnaðar og búvöruframleiðslu mættu ekki
verða fórnarlamb aðildar.
En þrátt fyrir skýran vilja er efinn mikill.
Aðildarviðræður með svo skýra fyrirvara þarf
varla að tefja sig á að mæta með til Brussel. Eða
er einhver sem trúir því að varanleg undanþága
frá sameiginlegri sjávarútvegs- og landbún-
aðarstefnu fáist? Olli Rhen, „stækkunarstjóri“
ESB, sagði í sjónvarpsviðtali í nóvember að
ræða mætti aðlögunartíma og -ferli. Ekkert um
varanlegar undanþágur.
Eða verður kannski farið í aðildarviðræður
og komið heim með samning? Samning sem
enginn samningarnefndarmaður vill kannast við
að sé á nokkurn hátt slæmur. Kannski með lítils-
háttar tilslökun í landbúnaðar- eða sjávarútvegs-
málum? Sem væru svo litlir að ekki tæki því að
tala um. Slík var einmitt reynsla Norðmanna.
Enginn kannaðist við að samningurinn væri
hættulegur, fyrr en búið var að fella hann.
Hvað með sameiginlega orkustefnu ESB,
sem verið er að leggja grundvöll að? Eða er
það eins og með fæðuöryggið að enginn skilur
meiningu þess orðs fyrr en maturinn er búinn?
ESB-búar í Búlgaríu þurftu að hírast í ísköld-
um húsum sínum fyrir nokkrum dögum. Þeir
skilja afar vel í dag hvað sjálfstæði í orkumál-
um, orkuöryggi þýðir. Til að verða ekki öðrum
háðir um til dæmis húshitun hafa þeir nú óskað
eftir því við ESB að fá að gangsetja kjarnorku-
ver til raforkuframleiðslu.
Hér í Bændablaðinu er farið yfir hvernig
undanþágur og breytt stefna ESB eftir inngöngu
geti kollvarpað forsendum aðildar á einni nóttu.
Sjá viðtal við Jón Baldur Lorange hér til hliðar.
Íslenskur landbúnaður er atvinnugrein þekk-
ingar. Tæknivæddur. Stundaður við aðstæður
sem reynslan hefur kennt. Norðlæg framleiðsla
keppir aldrei án tollverndar við suðrænni land-
búnað. Tollverndin er lífsnauðsynlegur „örygg-
isbúnaður“ til að verða ekki undir í undirboð-
um og umframframleiðslu. Tímabundinni.
Íslenskur landbúnaður hefur á undanförnum
árum þróast hratt. Þrátt fyrir að mörgum þyki
stórmannlegt að sparka í landbúnaðarkerfið,
hefur það samt sem áður skilað neytendum
fjölbreyttari, betri og ódýrari vörum á sl. árum.
Engin ástæða er til að ætla að komið sé á enda-
stöð í því.
Nú er svo komið að veruleg andstaða við
aðild að ESB mælist í skoðannakönnun. Því
kemur ekki á óvart að helstu stuðningsmenn
aðildar séu farnir að örvænta. Beinlínis jafnvel
stilla því upp að án hennar eigi þjóðfélag okkar
ekki viðreisnar von.
EN UMRÆÐAN um ESB hefur væntanlega vikið
fyrir öðrum og þarfari málefnum. Eins og und-
irritaður benti á í þjóðfélagsumræðunni fyrir
hátíðar gat ESB-rótið ekki verið forgangsmál í
umræðu þegar stórkostleg vandamál í afkomu
fólks blöstu við.
Bændasamtökin hafa ekki og munu ekki
taka afstöðu með eða móti einstaka ríkisstjórn-
um. Skylda þeirra er að vinna með stjórnvöld-
um á hverjum tíma að hagsmunum landbún-
aðar. Mikilvægast af öllu er að hér komist sem
fyrst á stöðugleiki. Bændasamtökin, ásamt
viðkomandi búgreinafélögum, hafa rætt hvern-
ig greiða má úr þeirri stöðu sem upp kom við
setningu fjárlaga fyrir áramót í framkvæmd
búvörusamninga. Því miður hefur ekki unn-
ist tími til að ræða við stjórnvöld um framhald
málsins, vegna stjórnmálaástandsins. Hins
vegar líta samtökin svo á að um samningsrof
hafi verið að ræða. Að ekki sé forsvaranlegt að
láta rekstarumhverfi bænda vera í slíkri óvissu
til lengri tíma.
Allt virðist stefna í kosningar í vor. Ljóst er
að framtíðarhagsmunir okkar liggja í því sem
kallað hefur verið „framleiðsludrifið hagkerfi“.
Landbúnaður og framleiðsla bænda gegnir þar
stóru hlutverki. Bændur eiga að sjálfsögðu að
láta til sín taka í komandi kosningabaráttu. Með
því að bjóða fram krafta sína. Nauðsynlegt
er að styrkja rödd bænda á vettvangi stjórn-
málanna. Ekki síður að halda á lofti í kosn-
ingabáttunni hagsmunum atvinnugreinarinnar.
Bændasamtökin hafa þegar hafið undirbúning
að fræðslu- og kynningarefni fyrir flokka og
frambjóðendur. HB
ESB-umræðan og
gjörningaveður
í pólitík
Undanfarin ár hefur innlend
framleiðsla staðið höllum fæti
gagnvart innflutningi vegna
sterkrar krónu, að margra mati
of sterkrar. Ein birtingarmynd-
in hefur verið óhagstæður sam-
anburður á verðlagi matvöru
við nágrannlönd á Evrópska
efna hagssvæðinu. Hallgrímur
Snorrason, formaður nefndar
um helstu orsakaþætti hás mat-
vælaverðs á Íslandi, áætlaði t.d. í
skýrslu sinni 2006 að fullt afnám
tollverndar myndi leiða til lækk-
unar á matvælaverði sem nemur
15,6%. Miðað við árlegan sam-
anburð verðlags sem gerður er af
Evrópsku hagstofunni Eurostat
lætur nærri að verðlag matvöru
hér á landi hafi þá verið um 20%
hærra en í Danmörku.
En með falli krónunnar hefur
þessi samanburður gerbreyst. Ef
borið er saman verðlag í Danmörku
og hér á landi á grundvelli útreikn-
inga Eurostat á hlutfallslegu verð-
lagi, og þróun þess metin í ljósi
gengisbreytinga síðastliðin tvö ár
kemur ný mynd í ljós. Skoðaðar
voru nokkrar vörur og vöruflokk-
ar, kjöt, mjólk og egg, grænmeti
og kaffi. Verðlag í Danmörku er á
hverjum tíma jafnt og 100 en lín-
urnar sýna frávikin hér á landi
gagnvart dönsku verðilagi. Á
árinu 2007 er verðlag hér á landi
að jafnaði hærra en í Danmörku.
Minnstu munar á grænmeti (sem
samanstendur af innfluttum vörum
og innlendri framleiðslu), hinir þrír
vöruflokkarnir eru nokkuð svip-
aðir í upphafi tímabilsins, um 30%
hærra verðlag hér á landi. Með fall-
andi gengi krónunnar dregur hins
vegar saman með löndunum tveim-
ur. Verð á grænmeti, mjólk og eggj-
um er orðið lægra en í Danmörku í
mars 2008 og kjöt og kaffi fylgja í
kjölfarið. Hlutfallslega er lækkunin
mest á kjöti, mjólk og eggjum. Við
þessar aðstæður er augljóslega hag-
stæðara fyrir þjóðarbúið að fram-
leiða þessar afurðir sjálft heldur en
vera háð innflutningi á þeim.
EB
Gerbreytt samkeppnishæfi innlendrar búvöruframleiðslu
Á þessari mynd má sjá hvernig verðlag á fimm vöruflokkum hefur þróast hér á landi í samanburði við Danmörku
frá því í ársbyrjun 2007. Rauða línan (100) er verðlag í Danmörku en og eins og sjá má er verð á íslenskum búvör-
um (mjólk, kjöti og grænmeti) nú um það bil 70% af verði sömu vöruflokka í Danmörku.