Bændablaðið - 28.01.2009, Qupperneq 8

8 Bændablaðið | miðvikudagur 28. janúar 2009
Algjör endurnýjun varð í for-
ystusveit Framsóknarflokksins
á flokksþingi hans helgina 16.
til 18. janúar. Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson var þar kjörinn
nýr formaður flokksins, Birkir
Jón Jónsson nýr varaformað-
ur og Eygló Harðardóttir velti
Sæunni Stefánsdóttur úr stól rit-
ara.
Fyrir þinginu lá gríðarlegur
fjöldi ályktanadraga til samþykkt-
ar en mesta athygli hlýtur að vekja
samþykkt ályktunar um aðild-
arviðræður við Evrópusambandið.
Í ályktuninni kemur fram að
hefja skuli aðildarviðræður við
sambandið á grundvelli samn-
ingsumboðs frá Alþingi og að í
þeim samningum skuli hagsmunir
almennings og atvinnulífs tryggð-
ir. Sérstaklega er tekið fram að
tryggja skuli hagsmuni sjávar-
útvegs og landbúnaðar.
Tryggja skal fæðuöryggi
þjóðarinnar
All ítarlega er fjallað um íslensk-
an landbúnað í ályktuninni og
þar tekið fram að uppfylla verði
ýmis skilyrði í samningunum við
Evrópusambandið. Þau helstu eru
að viðurkennt verði að íslenskur
landbúnaður sé heimskautaland-
búnaður á sama hátt og landbún-
aður í norðurhluta Finnlands.
Sömuleiðis að framleiðsla og
úrvinnsla íslenskra búfjárafurða
verði tryggð ásamt sérstöðu og
hreinleika íslenskra búfjárstofna.
Ekki er frekar tekið fram hvernig
unnið skuli að þeim markmiðum. Í
ályktuninni kemur fram að tryggja
þurfi fæðuöryggi þjóðarinnar og
að viðurkennd verði nauðsyn á sér-
stökum ákvæðum vegna fámennis
þjóðarinnar. Ekki er útskýrt frekar
hvernig tryggja skuli fæðuöryggi né
hvaða sérstök ákvæði átt er við. Þá
er kveðið á um að vegna fámenn-
is íslensku þjóðarinnar og vegna
aðstæðna hér á landi sé það krafa
að Íslendingar fá varanlegan rétt til
að setja lög um forgangsrétt manna
með lögheimili og fasta búsetu
á Íslandi til að eiga ráðandi hlut í
jarðeignum, lóðum, fasteignum og
atvinnufyrirtækjum, enda styðjast
slík ákvæði við núgildandi reglur
á Álandseyjum, Möltu, Azoreyjum
og víðar innan ESB.
Matvælalöggjöfin má ekki opna
fyrir flæði ótryggra matvæla
Á þinginu var jafnframt samþykkt
sérstök ályktun er varðaði landbún-
að og matvælaöryggi. Í ályktuninni
kemur fram að tryggja skuli að
íslenskur landbúnaður verði áfram
sterkur atvinnuvegur sem framleiði
holl og góð matvæli, þannig að
framboð, matvælaöryggi og heil-
brigði þjóðarinnar verði tryggt. Til
að svo megi verða þarf að tryggja
að ræktun og nýting landsins gæða
sé ávallt sjálfbær  Leitað verði leiða
til að auðvelda nýliðun í bændastétt
og tryggt verði, með hóflegum skil-
yrðum um búsetu og með auknum
skyldum jarðareigenda gagnvart
samfélaginu, að bújarðir verði setn-
ar og nýttar til verðmætasköpunar.
Í ályktuninni er sömuleiðis talað
um varnir fyrir íslenskan landbúnað
gegn innfluttri framleiðslu. Tekið
er fram að gera verði sömu kröfur
til innfluttra matvæla og gerðar eru
til íslenskrar framleiðslu og að allar
búvörur verði upprunamerktar þar
sem því verður við komið þannig
að neytandinn viti hvaðan varan er.
Tryggja verði að ef ný matvælalög-
gjöf á Íslandi verður samþykkt opni
það ekki fyrir frjálst flæði ótryggra
matvæla til landsins. Það skuli
gert með því að fara fram á við-
bótartryggingar varðandi fleira en
salmonellu í kjúklingum.
Evrópusambandslöggjöf ekki
forgangsatriði
Nýr formaður flokksins, Sigmund-
ur Davíð, segir að Framsóknar-
flokkurinn muni standa vörð um
íslenskan landbúnað. „Það hefur
sýnt sig á síðustu mánuðum hversu
mikilvægur íslenskur landbún-
aður er fyrir þjóðina og að mínu
mati er nauðsynlegt að styðja við
hann með öllum tiltækum ráðum.“
Framsóknarflokkurinn samþykkti
á þinginu að sótt skuli um aðild
að Evrópusambandinu. Sigmundur
segist telja að það sé mjög margt
sem liggi mun meira á að fram-
kvæma heldur en að fara í aðild-
arviðræður við Evrópusambandið
eins og staðan er nú í íslensku
þjóðfélagi. „Ég tel engu að síður að
samþykkt þessarar ályktunar hafi
verið mjög þörf og skapi frið innan
flokksins. Inn í hana voru sett mjög
stíf skilyrði fyrir aðildarviðræð-
um og ekki síst varðandi íslensk-
an landbúnað. Á þinginu talaði
ég sérstaklega um það að ástæðan
fyrir þessum skilyrðum væri sú að
menn óttuðust sérstaklega að gefið
yrði eftir varðandi stöðu íslensks
landbúnaðar í aðildarviðræðum. Í
mínum huga má það alls ekki ger-
ast.“
Undanfarið hefur farið fram nokk-
ur umræða um afstöðu bænda til
Evrópusambandsins. Þar hefur
sú stefna Bændasamtaka Íslands
að hafna með öllu aðild að ESB
komið skýrt fram.
Að baki þessarar stefnu standa
öll aðildarsamtök Bændasamtaka
Íslands. Ljóst er þó að nokkur
munur er á beinum áhrifum aðild-
ar á afkomu bænda eftir búgrein-
um. Sumar greinar landbúnaðar-
ins myndu á mjög skömmum tíma
algerlega eða nær algerlega þurrk-
ast út ef öll tollvernd hyrfi. Aðrar
greinar yrðu ekki fyrir sömu
skakkaföllum, þar á meðal má
nefna þá búgrein sem ég er í for-
svari fyrir, loðdýraræktina. ESB-
aðild myndi ekki hafa nein bein
neikvæð áhrif á okkar afkomu,
e.t.v. mætti jafnvel tína til nokkra
jákvæða punkta.
Áhrifin yrðu fyrst og fremst
þau að við yrðum að hætta rekstri
vegna neikvæðra áhrifa inngöngu
á aðrar atvinnugreinar á lands-
byggðinni.
Eins og margir vita eru meg-
inviðfangsefni íbúa landsbyggðar-
innar að skapa raunveruleg verð-
mæti, þ.e. framleiða vörur sem eru
sýnilegar og seljanlegar. Verulegur
hluti þessarar framleiðslu eru mat-
væli. Þar er að sjálfsögðu fyrst og
fremst um að ræða sjávarafurðir
en einnig búvörur.
Grundvöllur loðdýraræktar er
að hafa aðgang að hráefni úr mat-
vælavinnslu sem ekki er nýtanlegt
til manneldis. Til að hafa þann
aðgang þarf að vera matvæla-
vinnsla. Loðdýraræktinni er best
fyrir komið á svæðum sem þar
sem er öflug matvælavinnsla.
Það er alveg ljóst í hugum
bænda og forystumanna þeirra
að innganga í ESB, og þar með
óheftur innflutningur án tollvernd-
ar, myndi í besta falli veikja mjög,
eða – það sem er mun líklegra –
ganga af stórum hluta úrvinnslu
landbúnaðarvara dauðum. Þar
með væri grundvöllurinn fyrir
tilveru okkar brostinn. Við það
myndu 80-100 störf tapast, veru-
legar fjárfestingar verða einskis
virði, bankar og aðrar lánastofn-
anir verða að afskrifa nokkurt fé,
félagsleg staða þeirra sveita þar
sem rekin er loðdýrarækt myndi
veikjast og þjóðarbúið verða af
gjaldeyristekjum sem nema 500-
700 milljónum króna á ári – gjald-
eyristekjum sem verða til við það
að breyta úrgangi í loðskinn.
Aðild Íslands að ESB hefur að
sönnu margar hliðar, um það efast
enginn. Hver og einn verður að
mynda sér afstöðu út frá þeim for-
sendum sem best eru þekktar. Þar
verða menn að kynna sér málin
sem allra best. Það er því algert
skilyrði að þeir sem búa yfir upp-
lýsingum um áhrif aðildar leggi
þær á borðið þannig að umræðan
sé sem faglegust.
Rök eins og lágir vextir í ESB
eða engin verðtrygging duga mér
ekki. Hvort tveggja eru afleiðing-
ar ákvarðana stjórnvalda. Öllum
er ljóst að stjórnvöld á Íslandi
hafa á undanförnum árum tekið
margar afar vafasamar ákvarðanir,
t.d. í peningamálum – ákvarðanir
sem hafa byggst á ofurtrú á getu
og ekki síður vilja markaðarins til
að finna alltaf bestu lausnina.
Staðreyndir sem fram hafa
komið í kjölfar hins algera skip-
brots frjálshyggjunnar líta nú
daglega dagsins ljós – staðreynd-
ir sem verða almenningi landsins
dýrar.
Í mínum huga eru engin rök
fyrir því að sömu menn og leiddu
okkur þangað sem við erum nú
komin, með andvaraleysi og
röngum/engum ákvörðunum, hafi
tekið vitrænar ákvarðanir varðandi
vaxtastig í landinu eða að þeir sjái
hversu arfavitlaus og drepandi
verðtryggingin er.
Um þá trú sumra að verðlag á
matvælum myndi lækka verulega
hér ef gengið yrði í ESB er svo
sem engin ástæða til að fjölyrða.
Af hverju eru allar innfluttar vörur
sem eru án tolla á Íslandi dýrari
hér en í nálægum löndum? Hvaða
líkur eru á því að önnur lögmál
myndu gilda um álagningu versl-
unarinnar á matvæli en aðrar
vörur? Með þá haldlitlu löggjöf
um samkeppni sem er í gildi hér
(markaðsöflin áttu að sjá um þetta)
eru engin rök sem hníga að því að
sömu eigendur og okra á okkur í
t.d. fatnaði, skóm og raftækjum
myndu haga sér öðruvísi ef þeir
höndluðu eingöngu eða nær ein-
göngu með innflutt matvæli.
Af hverju er hlutfallslega fleira
fólk á landsbyggðinni á móti aðild
að ESB? Er það kannski vegna
þess að þar sjá menn beinu nei-
kvæðu áhrifin á afkomu sína og
þar með þjóðfélagsins alls? Flestir
annað hvort vinna í atvinnugrein-
um sem myndu lenda í erfiðleik-
um vegna aðildar að ESB eða eru
tengdir einhverjum sem vinna þar.
E.t.v. má líkja þessu svolítið við
þær aðstæður sem nú ríkja í land-
inu, nema hvað nú er það fólk á
suðvesturhorninu sem verður
harðast úti. Okkur sem búum úti
á landi finnst sárt að horfa upp á
ástandið eins og það er þar sem
atvinnuleysið er mest og við vilj-
um ekki að það sama komi fyrir
um allt land.
Er það þess virði að taka slíka
áhættu?
Björn Halldórsson
formaður Sambands íslenskra
loðdýrabænda
Íslenskur landbúnaður og Evrópusambandið
Haraldur Benediktsson for-
maður Bændasamtaka Íslands
segir að Bændasamtökin vinni
með öllum ríkisstjórnum og
stjórnvöldum að hagsmunum
landbúnaðarins, óháð því hvar
í flokki menn skipi sér. „Það
eru nokkur atriði sem þarf að
fá upp á borðið hjá nýrri rík-
isstjórn. Í fyrsta lagi þurfum
við að fá úr því skorið hvort
búvörusamningar gildi, við
verðum að fá botn í það mál.
Í öðru lagi verðum við ásamt
stjórnvöldum að taka með festu
á erfiðri rekstrarstöðu land-
búnaðarins og erfiðri skulda-
stöðu einstakra bænda.“
Verður að verja búin í landinu
Haraldur segir óttast að þær
almennu aðgerðir sem grípa eigi
til fyrir heimili og atvinnulíf
kunni ekki að vera nægjanlegar
fyrir suma bændur. „Þá komum
við að þeirri sérstöðu að búin eru
bæði heimili fólks og vinnustað-
ur. Það verður að verja þau til að
viðhalda matvælaframleiðslu og
byggð í landinu. Varðandi afnám
verðbótanna í búvörusamning-
um telja Bændasamtökin þennan
gjörning við setningu fjárlaganna
hafa verið samningarof. Við mót-
mæltum þessu og stöndum við
þau mótmæli. Hins vegar höfum
við ekkert útilokað að hægt
verði að ná einhvers konar sam-
komulagi sem fæli þá til dæmis í
sér að við lengdnum mögulega í
búvörusamningum. Í það minnsta
getum við ekki sætt okkur við
að það verði bara botnlaus nið-
urskurður. Við höfum rætt innan
stjórnar Bændasamtakanna og
innan búgreinafélaganna um
ákveðna leið til að komast út úr
þessum vanda og í raun vantar
okkur starfandi ríkisstjórn til að
eiga það samtal við því það gafst
hreinlega ekki tími til slíks með
þeim stjórnvöldum sem eru nú að
fara frá. Það sem verst er í þessu
er rekstrarleg óvissa búanna. Við
sjáum vel hversu erfitt efnahags-
ástandið er og erum alveg tilbúnir
til að koma að borðinu.“
Bændasamtökin nú sem fyrr
gegn ESB-aðild
Haraldur segir að Bændasamtökin
muni nálgast matvælafrumvarpið
á faglegum nótum. „Það standa
tveir þættir út af borðinu. Annars
vegar innflutningur á ófrosnu
kjöti sem við getum ekki sætt
okkur við og hins vegar að það
verði vísað beint í 13. grein EES-
samningsins um undanþágur. Það
er ekki markmið okkar að koma
í veg fyrir að matvælafrumvarp-
ið verði látið niður falla ef komið
verður til móts við þessa hluti.
Matvælafrumvarpið hefur tekið
miklum framförum frá því það
kom fyrst fram og á margan hátt
er verið að nútímavæða umgjörð
um matvælaframleiðslu og það
höfum við stutt.“
Haraldur segir að nú sem fyrr
séu Bændasamtökin alfarið á
móti því að sótt verði um aðild að
Evrópusambandinu. „Það liggur
ekkert á að skoða þau mál á þess-
um tíma, Evrópusambandsmál
eru ekki efst í forgangsröðinni
þegar við vitum ekki hvort að við
getum rekið heimilin okkar frek-
ar en fyrirtækin.“
Haraldur segist óska nýrri rík-
isstjórn velfarnaðar í starfi og
minnir forystumenn hennar á að
huga að hagsmunum landbún-
aðarins.
Nýi Framsóknarflokkurinn vill standa vörð um íslenskan landbúnað
Evrópusambandsaðild ekki forgangsmál Bændasamtökin vinna með
öllum ríkisstjórnum að
hagsmunum landbúnaðarins
Enn vantar töluvert upp á að
fullnægt sé þörfum um aðgang að
þriggja fasa rafmagni hér á landi
og ljóst að miðað við sama hraða
endurnýjunar mun það taka allt
að 20 ár að koma á þriggja fasa
rafmagni um allt land. Í því sam-
bandi er nauðsynlegt að hafa í
huga þegar rætt er um uppbygg-
ingu á þriggja fasa dreifikerfi
að sú uppbygging helst í hendur
við almenna endurnýjun og upp-
byggingu á dreifikerfinu og er
sjaldnast um sérstakar aðgerðir
að ræða sem einvörðungu snúa
að því að tengja þriggja fasa raf-
magn.
Vinnuhópur sem skipaður var af
iðnaðarráðherra til að meta þörf á
tengingu við þriggja fasa rafmagn
á landsbyggðinni hefur skilað af
sér skýrslu um málið þar sem þetta
kemur fram. Sem dæmi má nefna
að liðlega tvo milljarða króna kost-
ar að tengja alla staði á Norðurlandi
við þriggja fasa rafmagn. Mestur er
kostnaðurinn í Húnavatnssýslu, 414
milljónir króna og í Þingeyjarsveit
345 milljónir króna. Á Vesturlandi
nemur kostnaðurinn um 1,6 millj-
örðum og er bróðurparturinn vegna
Borgarbyggðar, um 1,5 milljarðar.
Á Austurlandi er talið að kostn-
aður við að tengja alla staði þar
nemi um 1,2 milljörðum og sömu
upphæð vantar á Suðurlandi, en
um 900 milljónir vantar á svæði
Orkubús Vestfjarða svo unnt verði
að tengja alla staði við þriggja fasa
rafmagn, þar af um 462 milljónir til
Vesturbyggðar.
Nefndin telur að efni skýrslunn-
ar geti nýst orkufyrirtækjunum við
forgangsröðun sinna verkefna hvað
varðar endurnýjun í dreifikerfinu.
Ljóst má vera að verði fyrirtækj-
unum gert að hraða endurnýjun
án þess að leggja þeim til sérstaka
fjármuni til verksins mun það óhjá-
kvæmilega leiða til hækkunar á raf-
orkuverði þeirra.
Mikið vantar upp á að þörf um aðgang að þriggja
fasa rafmagni sé fullnægt
Tekur um 20 ár að koma því á
Heimasíður
Bændasamtakanna:
www.bbl.is
www.bondi.is