Bændablaðið - 17.12.2009, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | fimmtudagur 17. desember 2009
Undanfarin ár hefur Kristinn
Tóm asson læknir hjá Vinnu-
eftirlitinu ásamt fleiri læknum og
aðstoðarfólki unnið að rannsókn
um vinnuslys meðal íslenskra
bænda. Niðurstöður hennar
sýna að vinnuslys eru algeng hjá
miðaldra og eldri bændum og
leiða oft til langra fjarvista og
er búpeningur áberandi orsök
slysanna.
Tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna vinnuslys meðal bænda
og hvaða áhrif þau hefðu á líðan,
fjarvistir frá vinnu og læknisheim-
sóknir. Rúmlega tvö þúsund bænd-
ur með bú stærra en 100 ærgildi
fengu sendan ítarlegan spurninga-
lista um almenn heilsufarseinkenni,
vinnuslys og læknisheimsóknir og
svöruðu rúm 50 prósent þeirra.
„Það er löng saga af hverju var
farið út í þessa rannsókn en fyrir tíu
árum kom þessi hugmynd upp frá
forsvarsmönnum Bændasamtaka
Íslands. Þá höfðu menn áhyggj-
ur af geðheilsu bænda af ríkum
ástæðum því búskaparhættir höfðu
mikið breyst í landbúnaði og kjör
bænda höfðu almennt rýrnað borið
saman við kjör annarra í samfé-
laginu. Í kringum 2002 var farið
að spyrja mig hvernig væri hægt
að sinna þessu og því var ákveðið
að kanna hver þróunin væri meðal
bænda meðal annars vegna þess að
slysum hefur fækkað hjá þessari
þjóðfélagsstétt,“ útskýrir Kristinn
Tómasson.
Helmingur bænda lent í
vinnuslysi
Vinnuslys voru algeng hjá miðaldra
og eldri bændum og leiddu þau oft
til langra fjarvista. Búpeningur var
áberandi orsök slysanna, en tengsl
við áfengisnotkun í tengslum við
vinnu voru einnig skýr. Þeir sem
höfðu orðið fyrir vinnuslysum leit-
uðu oftar læknis vegna stoðkerf-
isvanda og verkja. Þeir mátu einnig
líkamlega og andlega líðan verri og
áttu frekar við geðrænan vanda að
stríða.
„Það er tvennt sem kom á óvart
í rannsókninni, annarsvegar að
almennt heilsufar bænda er nokkuð
gott, öndunarfærasjúkdómar meðal
bænda eru almennt ekki algeng-
ari en meðal annarra borgara en
það stafar væntanlega af breyttum
búskaparháttum. Mér finnst þó
stóra fréttin í þessu að geðheilsa
bænda er almennt sambærileg og
meðal annarra hópa, að vísu er
áhyggjuefni að ef upp koma veik-
indi hjá bændum er þröskuldurinn
hjá þeim aðeins hærri til að leita
sér hjálpar. Er kemur að slysun-
um vissum við ekki áður að 50%
bænda hefur lent í vinnuslysi og
fimmtungur verið frá vinnu í tvær
vikur vegna þessa sem er mikið
tjón í tapaðri vinnu ef maður
reiknar alla bændur í landinu. Það
vekur athygli manns að langstærst-
an hluta þessara slysa má rekja til
umönnunar dýra, aðallega stór-
gripa en einnig sauðfjár. Ég fór í
heimsóknir á bæi og þar blasa við
töluverð þrengsli í fjárhúsum sem
bjóða hættunni heim. Þetta kallar
á í okkar huga að bændastéttin og
bændaskólar þurfi að velta fyrir sér
hvernig sé hægt að bæta vinnuum-
hverfi bænda,“ segir Kristinn.
Minna um áfengissýki meðal
bænda
„Það er minna um áfengissýki
meðal bænda en annarra hópa en
vandinn er hinsvegar sá að bænd-
ur fá sér í glas við mannfagnaði og
stærri atburði en slík neysla, þó hún
þurfi ekki að vera mikil, veldur að
þeir eru ekki allsgáðir við störf sín.
Bóndinn er alltaf á vaktinni og því
er viss hætta á slysum tengd áfeng-
isneyslu. Það er ákveðin spurning
hvernig bændur geta varast vinnu-
slysin en áfengi getur sannarlega
valdið slysum,“ útskýrir Kristinn
og segir jafnframt:
„Við gerum ráð fyrir að þessar
upplýsingar muni nýtast til að útbúa
fræðsluefni. Þessi tíðu slys kalla
mjög á að hætta af vélum og tækjum
sé metin reglulega og ekki síður að
rætt sé hvernig á að umgangast búfé.
Þetta kallar á að vinnuverndarfræðin
verði kennd með markvissari hætti
í bændaskólum því það hefði mátt
koma í veg fyrir obbann af þessum
slysum.“ ehg
Í tilefni af 25 ára afmæli LS árið
2010 hefur verið ákveðið að efna
til Færeyjaferðar á vegum sam-
takanna dagana 19.-22. mars
2010.
Ferðin er skipulögð af Ferða-
þjónustu bænda. Björn Elíson fv.
framkvæmdastjóri LS verður far-
arstjóri, en hann býr sem kunnugt
er í Færeyjum.
Ætlunin er að heimsækja
bændur í Færeyjum skoða náttúr-
una þar og kynna íslenskt lamba-
kjöti.
Áhugasamir eru beðnir að fylgj -
ast með auglýsingum á heima síðu
LS – www.saudfe.is. Frek ari upp-
lýsinga er að vænta fyrir árslok.
Fyrir tveimur árum gerðist
Ís land aðili að svonefndu COR-
INE-verkefni, sem er evrópskt
og snýst um samræmda flokk-
un landupplýsinga. Nú er lokið
skráningu landupplýsinga um
Ísland fyrir árið 2006 og búið
að færa inn þær breytingar sem
orðið hafa frá árinu 2000. Þar
með er í fyrsta sinn hægt að
bera upplýsingar um landgerðir
á Íslandi saman við landgerðir í
fjöl mörgum Evrópuríkjum, en
nokkuð er misjafnt hversu langt
á veg slík skráning er komin í
löndum álfunnar.
Samanburðurinn leiðir ýmislegt
forvitnilegt í ljós, svo sem það að
sérstaða Íslands er ótvíræð: hér á
landi er hlutfall þéttbýlis ekki nema
einn tuttugasti hluti þess sem það er
í öðrum löndum og landbúnaðar-
land er ekki nema 2,4% af landinu.
Í öðrum Evrópuríkjum er skóglendi
og landbúnaðarland víðast hvar
stærsti flokkurinn í þessari skrán-
ingu en aðrar náttúrulegar land-
gerðir eru hverfandi þáttur.
Auðnirnar þekja helming landsins
Í CORINE-verkefninu er landið
flokkað í fimm grunnflokka en þar
undir eru 44 mismunandi landgerð-
ir. Af þessum landgerðum koma 32
fyrir hér á landi. Grunnflokkarnir
fimm eru þessir:
Þegar rýnt er nánar í undirflokk-
ana vekur athygli að 87% af vot-
lendi eru mýrar en Ísland mun vera
í þriðja sæti meðal Evrópuríkja
hvað varðar útbreiðslu mýrlendis,
einungis Írland og Finnland eru
ofar á blaði í því bókhaldi. Eins og
sjá má er 3. flokkurinn langstærstur
hér á landi en þar munar mestu um
þrjá flokka: ógróið land, hálfgróið
og jökla og fannir, en samtals þekja
þessar auðnir tæplega helming
landsins, eða 51.214 km2. Af þess-
um auðnum eru um 8.000 km2 af
völdum eldvirkni. Við það bætist
svo flokkurinn mólendi, mosi og
kjarr, sem þekur tæplega 36.000
km2. Graslendi (utan bújarða) og
skógar þekja tæplega 4% landsins.
Talsverðar breytingar
Auk þess að nú skuli vera hægt
að bera saman Ísland og önnur
Evrópuríki hvað varðar landgerð-
ir er hægt að lesa út úr þessum
gögnum breytingar sem orðið hafa
á yfirborði landsins milli áranna
2000 og 2006. Þar er ýmislegt
sem vekur forvitni. Til dæmis hafa
jöklar hopað af 180 km2 svæði,
eða 1,63% af heildaryfirborði
jökla, sem mönnum þykir kannski
ekki mikið, en samsvarar þó því,
að svæði sem nemur hálfu þriðja
Þingvallavatni að flatarmáli hafi
horfið af jöklum landsins.
Hlutfallslega mesta breytingin
varð þó á flokknum byggingar-
svæði, sem stækkaði um 22,57 km2
á milli áranna 2000 og 2006. Það
samsvarar 1.059% aukningu sem
skýrist einkum af góðærisfram-
kvæmdum á borð við húsbygging-
ar, virkjanir og stóriðju, ný sumar-
bústaðalönd og vegagerð. Varðandi
það síðastnefnda má nefna að
vegna þess að í CORINE er lág-
marksstærð hverrar gerðar lands
25 hektarar mætti af kortinu ætla
að einungis sé einn vegur á Íslandi:
Keflavíkurvegurinn, en hann einn
er nógu breiður til þess að ná inn á
kortið.
Aðgengileg almenningi
CORINE-flokkunin hefur verið
gerð aðgengileg öllum almenningi
á heimasíðu Landmælinga Íslands,
www.lmi.is, en þar er búið að setja
upp vefsjá til þess að skoða einstök
landssvæði eða landið í heild. Þessi
flokkun nýtist ýmsum, ekki síst
sveitarfélögum og þeim sem vinna
við umhverfis- og skipulagsmál
og framkvæmdir. Bændur og bún-
aðarsambönd geta einnig haft not
af þessu kerfi, sem hlýtur að vera
kærkomin viðbót við loftmynd-
irnar sem nú eru notaðar við gerð
túnkorta og annarra upplýsinga um
lönd bænda.
Að sögn Kolbeins Árnasonar
verkefnisstjóra við CORINE verð-
ur áfram unnið við skráningu
inn í kerfið en næsta uppfærsla
á Evrópuvísu verður væntanlega
gerð á næsta eða þarnæsta ári.
–ÞH
Landgerð Flatarmál Hlutfall af Íslandi
1. Manngert yfirborð 396 km2 0,38%
2. Landbúnaðarland 2.523 km2 2,4%
3. Skógar og önnur náttúruleg svæði 90.661 km2 87,6%
4. Votlendi 7.476 km2 7,2%
5. Vötn og höf 2.386 km2 2,3%
Landgerðir á Íslandi kortlagðar
CORINE-verkefnið skráir landnotkun og breytingar milli ára
Á þessu korti má sjá allar þær 32 landgerðir sem greindar hafa verið hér
á landi. Athygli vekur fjólublái liturinn en hann táknar mýrar og sýnir að
Ísland er þriðja votlendasta land Evrópu.
Það er bærinn Jörfi í Víðidal, Húnaþingi vestra, sem glóir í vetrarrökkrinu. Mynd | ÁÞ
Verðbreytingar á Bændablaðinu
Um áramótin hækkar auglýsingagjaldskrá og áskriftargjöld Bænda-
blaðsins. Ástæðan er miklar verðhækkanir á rekstrarvör um en gjald-
skrá blaðsins hefur verið óbreytt í tvö ár. Dálk senti metra verð í fjórlit
verður kr. 1.190 án vsk. og kr. 910 í svarthvítu. Þjón ustu aug lýs ingar
munu kosta kr. 10.000 án vsk. Grunngjald smáauglýsinga verður kr.
1.500 m. vsk. og smáauglýsing með mynd kostar kr. 3.600 m. vsk.
Áskrifendur, sem fá blaðið sent, greiða á næsta ári kr. 6.200 m. vsk.
fyrir ársáskrift en aldraðir fá helmings afslátt og verður þeirra árgjald kr.
3.100.
Útgáfudagar og blaðaukar Bændablaðsins 2010
Fyrsta tölublað Bændablaðsins eftir áramót kemur út 14. janúar. Hér undir
eru útgáfudagar fram að sumarleyfi ásamt áætlun um blaðauka þar sem
fjallað er um afmarkaða þætti í hverju blaði (birt með fyrirvara um breyt-
ingar).
1. tbl. 14. janúar Rekstur / fjármál / ráðgjöf
2. tbl. 28. janúar Menntun
3. tbl. 11. febrúar Byggingar í landbúnaði
4. tbl. 25. febrúar Nautgriparækt
5. tbl. 11. mars Búnaðarþing
6. tbl. 25. mars Vorverkin – jarðrækt o.fl.
7. tbl. 15. apríl Flutningar í dreifbýli
8. tbl. 29. apríl Sáning korns og annarra nytjajurta
9. tbl. 13. maí Tæki til landbúnaðar / heyskapur
10. tbl. 27. maí Ferðaþjónusta / Opinn landbúnaður
11. tbl. 10. júní Viðburðir og sýningar sumarsins
12. tbl. 24. júní Garðyrkja
13. tbl. 8. júlí Jurtir, söfnun, nýting, úrvinnsla
Bændablaðið óskar lesendum og viðskiptavinum gleðilegra jóla og
farsældar á komandi ári.
Vinnuslys talsvert
algeng meðal bænda
en almennt heilsufar bænda nokkuð gott, að því
er fram kemur í rannsókn íslenskra lækna.
Markviss fræðsla getur fækkað slysum
Landssamtök sauðfjárbænda efna til Færeyjaferðar