Bændablaðið - 17.12.2009, Blaðsíða 19

19 Bændablaðið | fimmtudagur 17. desember 2009
Inngangur
Félagið Beint frá býli hefur nú starf-
að í tæplega tvö ár. Starf þess hefur
verið að mótast og félagsmönnum
fjölgar en þeir eru nú 81 talsins.
Félagið leggur áherslu á að
kynna vörur og starf félagsmanna
sem best, enda er markaðssetning
og kynning á hugmyndinni BFB
undirstöðuatriði í starfsemi þess.
Fyrsta átakið í þessum efnum var
útgáfa á sameiginlegum bækl-
ingi með Ferðaþjónustu bænda og
Opnum landbúnaði sem kom út sl.
vor í 40 þúsund eintökum. Þar gefst
félagsmönnum kostur á að kynna
þær vörur sem þeir bjóða upp á.
Reiknað er með að þetta verði
árviss viðburður.
Þá hefur félagið komið upp
öflugri heimasíðu þar sem finna
má upplýsingar um einstök býli
og hvað þar er í boði, og þar sem
kaupandinn getur valið úr og pant-
að vörur BFB.
Þá hefur BFB tekið í notkun sér-
stakt gæðamerki sem félagsmönn-
um gefst kostur á að sækja um að
fá að nota á vörur sínar. Um notk-
un þess hafa verið settar sérstakar
reglur, þar á meðal að aðkoma og
ásýnd býlis sé góð.
Góður hljómgrunnur
Starf BFB hefur fengið góðan
hljómgrunn. Til marks um það er
að Matvæla- og mæringarfræð-
ingafélag Íslands veitti félaginu
verðlaun sl. haust, svokallað
„Fjöregg MNÍ“, fyrir lofsvert
framtak á matvæla- og næring-
arsviði. Aðrir sem tilnefndir voru til
verðlauna voru: Mjólkursamsalan,
Ólafur Eggertsson, kornbóndi
á Þorvaldseyri, Sölufélag garð-
yrkjumanna og Síldarvinnslan
Neskaupstað. Í umsögn dómnefnd-
ar um verðlaunin segir: „Vinnsla
og sala á matvælum beint frá býli
til neytenda miðar að því að auka
sóknarfæri til fjölbreyttari og vax-
andi heimavinnslu þar sem öryggi
og gæði framleiðslunnar eru höfð
að leiðarljósi. Heimavinnsla teng-
ist mjög ferðaþjónustu og kröfum
neytenda um fjölbreyttara vöruúr-
val og nýja þjónustu.“
Upplýsingaöflun
Til þess að styrkja starf félags-
ins, kynnast starfi einstakra bænda
og afla upplýsinga um býlin, taldi
stjórn þess æskilegt að heimsækja
félagsmenn.
Sumarið 2009 var því ákveðið
að heimsækja býli sem starfa undir
merkjum félagsins til að safna
upplýsingum frá félagsmönnum,
ásamt því að gera úttekt á býlunum
vegna gæðamerkis. Alls var 61 býli
heimsótt og upplýsingar skráð-
ar með ábúanda. Ekki tókst þó að
heimsækja alla, m.a. vegna fjar-
veru ábúenda. Verkefnið var unnið
í samvinnu félagsins Beint frá býli
og Bændasamtaka Íslands, sem
kostuðu verkið.
Upplýsingaöfluninni má skipta í
þrjá þætti; þ.e. upplýsingar í næsta
bækling, viðhorf félagsmanna til
ýmissa atriða varðandi félagið og
stefnu þess og úttekt á býli vegna
gæðamerkis.
Helstu niðurstöður
Vinnsla vörunnar? Góður meiri-
hluti (63%) vinnur vörurnar heima
og hefur tilskilin leyfi til þess, en
taka verður tillit til þess að ekki er
alltaf um matvæli að ræða. Hins
vegar kemur á óvart hversu fáir
(9%) láta vinna vörurnar hjá öðrum
vinnsluaðila en afurðastöð.
Hvar er selt? Langflestir (88%)
selja vörurnar heima á býlinu eða
í næsta nágrenni (65%). Athygli
vekur hversu fáir nýta sér netið við
sölu (35%), en góður meirihluti
(76%) vill nýta sér væntanlega
heimasíðu BFB. Hins vegar virð-
ist lítill áhugi á að félagið beiti sér
fyrir því að koma upp markaði á
Reykjavíkursvæðinu.
Hvar vilt þú selja? Þegar spurt
er hvar félagsmenn vilji helst selja
vörur sínar svara langflestir (91%)
að þeir vilji selja heima á býlinu.
Jafnframt kemur í ljós að meiri-
hlutinn vill selja í næsta nágrenni
(65%), en miklu færri vilja nýta
sér markaði, smásöluverslanir eða
netverslun, þó eru góðar undir-
tektir við sölu á heimasíðu BFB. Í
nýlegri könnun BFB kom í ljós að
félagsmenn eru mjög ánægðir með
nýja heimasíðu félagsins. Athygli
vekur hversu lítill áhugi er á því
að BFB standi með einhverjum
hætti að markaði fyrir vörur BFB á
Reykjavíkursvæðinu.
Hvenær hófst starfsemin? Eins
og við mátti búast kemur í ljós að
ekki hafa allir félagsmenn hafið
framleiðslu undir merkjum BFB,
en tveir þriðju aðspurðra hafa þegar
hafið framleiðslu og einn þriðji
ætlar sér að hefja framleiðslu árið
2009-2010.
Móttaka gesta? Margir félags-
menn bjóða upp á móttöku gesta.
Hátt hlutfall (60-72%) þeirra, sem
það gera, skýrist e.t.v. af því að
margir félagsmenn stunda jafn-
framt ferðaþjónustu.
Varðandi aðstöðu gesta býður
um helmingur félagsmanna upp á
snyrti- og söluaðstöðu og um þriðj-
ungur býður upp á veitingar og
gistingu.
Félagsaðild? Samkvæmt lögum
BFB er það skilyrði fyrir félags-
aðild að viðkomandi stundi eða
hyggist stunda framleiðslu og sölu
á heimaunnum afurðum á lögbýli.
Dálítil umræða á sér stað um að
setja frekari skilyrði um félagsað-
ild. Þegar spurt var hvort takmarka
ætti félagsaðild við stærð eða
umfang búskapar þá svöruðu 93%
því neitandi. Hins vegar skiptast
svarendur í tvo nokkuð jafna hópa
varðandi það, hvort takmarka eigi
félagsaðild við að aðföng og hrá-
efni til grunnframleiðslunnar séu
að mestu framleidd á býlinu eða í
næsta nágrenni.
Hvaða vörur teljast vera
„beint frá býli“? Umræða hefur
átt sér stað um það hvaða vörur
og framleiðsla skuli falla undir
skilgreininguna „beint frá býli“.
Þótt ekki liggi á að taka endanlega
ákvörðun í þeim efnum, þá er mik-
ilvægt að frá upphafi sé nokkuð
víðtæk samstaða um þau atriði.
Skilningur margra var í upphafi
sá að eingöngu ætti að miða við
matvæli. Í könnuninni kemur hins
vegar ótvírætt í ljós að félagsmenn
vilja víðtækari túlkun, því að yfir-
gnæfandi meirihluti aðspurðra taldi
að eftirtaldir þættir ættu að falla
undir þá skilgreiningu:
Matvæli. Handverk. Ýmis smá-
iðnaður á býlinu úr ólífrænu hrá-
efni. Ræktaðar jurtir og vörur úr
þeim, framleiddar á býlinu. Vörur
úr villtum jurtum. Heima fram leidd-
ir drykkir. Hlunn inda afurðir, s.s.
fugl, æðardúnn, selur o.fl. Hins
vegar var því hafnað að telja með
ferðaþjónustu, s.s. leiðsögn og af-
þrey ingu o.fl. undir merkjum BFB.
Bæklingurinn? Fram kom að
bæklingur Ferðaþjónustu bænda,
Beint frá býli og Opins landbúnað-
ar nýtur vinsælda og vilja langflest-
ir félagsmenn hagnýta sér hann.
Aðkoma og ásýnd býlis? Við
úttekt á býlum vegna gæðamerkis
BFB kom í ljós að á miklum meiri-
hluta þeirra er ástand bygginga,
nærumhverfi og heildarsvipmót
býlis ágætt (43-50%) eða gott
(36-49%). Í þokkalegu ástandi eru
nokkur og á fjórum býlum var skil-
greindum þáttum ábótavant.
Hver er ávinningurinn? Þátt-
tak endur voru spurðir að því hver
væri brúttó ársvelta á vörum sem
teljast vera beint frá býli. Svörun
var góð eða 88%. Svo sem vænta
mátti var ársveltan afar mismikil,
því allmargir eru rétt að hefja starf-
ið og tekjur því litlar eða engar.
Ef aðeins eru taldir þeir sem eru
komnir með framleiðslu var brúttó
ársveltan að meðaltali rúmar tvær
milljónir króna á býli.
Að lokum
Í öllum tilvikum tóku félagsmenn
heimsókninni, ásamt þeirri könn-
un sem gerð var, mjög vel. Margir
notuðu tækifærið og leituðu upp-
lýsinga um hin fjölbreytilegustu
atriði. Allir töldu að við úthlutun á
gæðamerki BFB væri sjálfsagt og
eðlilegt að gera lágmarkskröfur um
ásýnd og heildarsvipmót býlis.
Fyrir stjórn BFB og aðra, sem
starfa að verkefni sem þessu, fæst
ómetanleg reynsla við heimsóknir
sem þessar. Þær leiða til aukinna
kynna og meiri tengsla við félags-
menn og gefa yfirsýn yfir starf og
viðfangsefni hvers og eins. Þá fæst
einnig yfirsýn og staðkunnátta sem
auðveldar úrlausn ýmissa mála
síðar. ÁS
Beint frá býli:
Heimsókn á býli
sumarið 2009
Helga Elínborg Guðmundsdóttir, Erpsstöðum í Dalasýslu, við ísgerðarvél
sem framleiðir heimagerðan rjómaís. Myndir | ÁS
Sumir bændanna hafa komið upp
auglýsingu fyrir vegfarendur. Hér
er dæmi frá Hálsi í Kjós.
Til þess að fá gæðamerki BFB verð-
ur ásýnd og aðkoma að bænum að
vera góð eins og hér á Glitstöðum í
Norðurárdal í Borgarfirði.
Stjórn Beint frá býli, frá vinstri: Marteinn Njálsson ritari, Hlédís Sveinsdóttir
formaður og Guðmundur Jón Guðmundsson gjaldkeri.
Margir hafa komið sér upp góðri vinnuaðstöðu. Myndin er frá Vallanesi á
Héraði.
Fossnes í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.