Bændablaðið - 17.12.2009, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | fimmtudagur 17. desember 2009
Kæri lesandi.
Nú þegar jólahátíðin nálgast óðum
og heimilin taka að ilma af hangi-
kjöti, þá er vert að tína til gómsætt
grænmeti og ávexti til þess að næra
okkur og kæta. Það er auðvitað afar
mismunandi milli landa, héraða
og heimila hvað þykir jólalegast á
veisluborðið hvað matinn varðar.
Já, og hvað fólki finnst gott. Við
höfum þar öll okkar hefðir en það
er líka gaman að prófa eitthvað nýtt
eða þróa gamlar uppskriftir áfram
og breyta aðeins til.
Rauðkál, rauðrófur og epli eru
ekki aðeins jólaleg sakir litarins held-
ur þykja mörgum þessir jarðarávextir
vekja hvað helst upp jólaskapið með
bragði sínu. Það var lengi vel svo,
meira að segja, að rauðrófur fengust
aðeins í búðum hér á landi síðustu
vikurnar fyrir jól, þótt nú séu reynd-
ar breyttir tímar hvað það varðar.
Eins hefur það færst í aukana að fólk
rækti þetta þrennt hér á landi, bæði af
áhuga og í atvinnuskyni.
Rauðkál
Rauðkálið hefur nokkuð lengi
verið ræktað hérlendis en þó ekki
eins lengi og hvítkálið, sem hefur
líklega fylgt Íslendingum í marg-
ar aldir. Rauðkálið er nú eiginlega
orðið algerlega ómissandi á jóla-
borðið. Þessar tvær káltegundir
eru ræktaðar á svipaðan máta. Þær
þarf að forrækta innandyra að vor-
inu og planta svo út þegar frostlaust
er orðið og fást þá ágætir hausar að
hausti. Sáning hefst í apríl, þannig
að það er ekki svo ýkja langt þang-
að til hægt er að hefjast handa! Jú,
kannski, en það er samt gaman
að leyfa sér að hlakka til þess í
skammdeginu að byrja ræktunina
þegar sól er komin mátulega hátt
á loft aftur. En nú er frekar tími
til þess að njóta kálsins og sleppa
öllum hugsunum um ræktunar-
vinnu. Ef það þykir henta betur, þá
er hægt að ná sér í rauðkálið for-
ræktað hjá gróðrarstöð í lok maí og
planta því beint út. Það þolir ekki
frost, þannig að það þarf að taka
það inn tímanlega á haustin. Hægt
er að geyma það í kaldri geymslu,
við nokkurra gráðu hita.
Þegar kemur að matreiðslunni,
þá er sennilega langalgengast að
sjóða niður rauðkál og bera það svo
þannig fram með hangikjötinu á
jólunum. Það er þá skorið mjög fínt
og soðið í hálftíma eða svo í vatni
með örlitlu af ediki í ásamt salti og
sykri, en það er edikið sem bindur
rauða litinn í kálinu, sem annars
verður bláleitara við suðuna. Helga
Sigurðardóttir bendir á að gott sé
að setja rifsberjasaft eða rifsberja-
hlaup út í suðublönduna, sem svo
er sett á krukkur og geymd fram
að neyslu. Þetta er þá gert strax að
hausti á meðan kálið er nýupptekið
og ferskt. Rauðkál er líka hægt að
kaupa beint í jólamatinn og sjóða
niður rauðkálsmeðlæti til þess að
hafa með jólasteikinni og hangi-
kjötinu, en uppskrift að slíku er að
finna hér í kassanum til hliðar. Það
er auðvitað líka hægt að nota rauð-
kál í hið svokallaða Waldorf-salat,
en þá er það rifið niður mjög fínt.
Rauðrófur
Rauðrófur eru af hélunjólaætt-
inni og því eiginlega frekar beðjur
heldur en rófur, en eru það líkar
þeim í útliti að að rófuheitið hefur
fest við þær, þótt einstaka sinnum
kallist þær rauðbeður. Ég hef nú
þegar fjallað sérstaklega um ræktun
rauðrófna hér í „Gróðri og garð-
menningu“ og fer því ekki mjög
nákvæmlega í þá hluti hér og nú, en
um það má segja að rauðrófur eru
frekar ungar í íslenskri grænmet-
isræktunarsögu. Nýta mætti þessa
afar hollu og næringarríku jurt enn
betur, meðal annars með því að
nota blöðin bæði í salat og eins í
pestó og þá síðsumars og á haustin,
stuttu fyrir uppskeru. Annað atriði
varðandi rauðrófur sem vert er að
benda á er að þær eru afar járnríkar
og því mjög hollar og góðar fyrir
konur og alla þá sem þurfa að passa
uppá blóðbúskapinn.
Rauðrófur eru bráðnauðsyn-
legar í jólasalatið. Þær gefa því
ekki aðeins þennan fallega, bleika
lit heldur eru þær næringarríkar
og hollar með öllu gúmmelaðinu
á jólaborðinu. Þær eru þá þvegn-
ar og rifnar niður í strimla. Ef þær
hafa verið geymdar vel má gjarn-
an rífa þær niður með hýðinu, það
er hollara, en annars þarf að flysja
þær fyrst. Epli eru líka þvegin og
rifin niður gróft eða skorin niður í
litla bita. Þessu tvennu er blandað
saman í skál og örlitlu af hlyns-
írópi hrært vel saman við. Rjómi er
þeyttur og blandað saman við hann
sýrðum rjóma að einum þriðja eða
svo. Öllu blandað saman og einum
poka af möndluhakki bætt við.
Njótið nú vel góðs matar, endur-
næringar og gleði á allan máta um
hátíðarnar.
Rauðkál, rauð-
rófur… og epli
Jólarauðkálið
eitt kíló ferskt rauðkál
hálft kíló af eplum
einn laukur
tveir negulnaglar
fjórar matskeiðar af góðri olíu
tvær teskeiðar salt
ein teskeið af muldum sinneps-
kjörnum
einn fjórði lítri eplasafi
tvær matskeiðar af eplaþykkni
Rauðkálið er þvegið og skor-
ið niður í þunna strimla. Eplin
eru þvegin og skorin í sneiðar.
Laukurinn er flysjaður og neg-
ulnöglunum stungið í hann
heilan. Olían er hituð í potti
og kálið ásamt eplasneiðunum
er sett í, lauknum bætt við og
saltinu og kryddinu stráð yfir.
Eplasafanum er hellt út í og
allt hitað að suðu. Látið malla
rólega í 30-40 mínútur en þá er
eplaþykkninu bætt við og ekki
soðið eftir það. Borið fram sem
meðlæti með jólasteikinni.
Gott ef það er ekki örlítill svipur með rauðkáli og jólakúlum, eða hvað?
Rauðkálið er í það minnsta ómissandi sem meðlæti á jólaveisluborðið.
Kristín Þóra Kjartansdóttir
sagnfræðingur og garðyrkjunemi
kristinkj@gmx.net
Gróður og garðmenning
Fyrirtækið Fagvörur ehf. í
Hafnarfirði slær ekki slöku við í
kreppunni og hefur aldrei verið
jafn mikið að gera hjá fyrirtæk-
inu og nú. Þar stýrir Þröstur
Björgvinsson mjólkurfræðingur
skútunni og framleiðir allt frá
íssósum og sultum til hunangs-
líkis og íblöndunarefna, auk þess
sem fyrirtækið sérhæfir sig í sölu
á tækjum og vélbúnaði til mat-
vælaframleiðslu.
„Mikið hefur breyst hjá okkur
eftir bankahrunið. Það hefur komið
sér vel fyrir okkur að við notum
mest íslenskt hráefni eins og rabar-
bara, bláber, ýmis fjallagrös, sólber,
krækiber og fleira. Einnig hefur
orðið mikil aukning í sölu á inn-
lendum vörum og vegna þessarar
þróunar höfum við þurft að bæta
við starfsfólki hjá okkur,“ útskýrir
Þröstur brosandi.
Ísblöndur, tómatsósur og edik
Grunnurinn að Fagvörum var lagð-
ur árið 1994 þegar Þröstur keypti
tækjakost Ísgerðarinnar. Þröstur
seldi þó hluta tækjanna áfram til
annars fyrirtækis í matvælafram-
leiðslu og hóf störf hjá því sem
framleiðslustjóri. Samhliða því
starfi framleiddi hann íssósur og
íblöndunarefni.
„Síðastliðin tíu ár hef ég ein-
göngu starfað við fyrirtækið mitt og
árið 2002 gerðum við fjölskyldan
það að einkahlutafélagi. Fyrirtækið
hefur náð ákveðinni sérhæfingu
í framleiðslu á íssósum, sultum,
ýmsum gerðum safa og íblönd-
unarefnum, meðal annars fyrir
þekkta framleiðendur. Við fram-
leiðum einnig ísblöndur, tómatsós-
ur, appelsínuþykkni, hunangslíki,
edik, bragð- og hjálparefni til mat-
vælaiðnaðar og ýmis sérframleiðsla
er hjá okkur í undirverktöku. Þannig
að það eru ansi fjölbreytt verk sem
við fáum inn á borð til okkar og
hefur verkefnum fjölgað mikið á
þessu rúma ári frá því að hrunið
varð,“ segir Þröstur.
Stefna að útflutningi
Ásamt framleiðslunni flytur fyr-
irtækið inn og sér um samsetningu
á tækjum og vélbúnaði til matvæla-
framleiðslu.
„Við bjóðum upp á heildar-
lausnir fyrir íslenska framleiðend-
ur og erum með pökkunarlínur,
suðupotta og stýringar fyrir fram-
leiðsluiðnað í efnaframleiðslu með
áherslu á matvælageirann. Ég hef
hannað suðupotta sem nota einung-
is íslenska og endurnýtanlega orku,
heitt vatn og raforku, og þeir hafa
verið mjög vinsælir hjá okkur,“
útskýrir Þröstur og bætir við:
„Einnig höfum við unnið að ráð-
gjöf fyrir fyrirtæki í matvælaiðnaði
eins og að uppbyggingu gæðakerfa
(GÁMES), innkeyrslu á fram-
leiðslubúnaði og breytingu á fram-
leiðsluferlum og -línum. Við höfum
líka gert tilraunir með nýsköpun og
fengið viðurkenningu á verkefni
með vinnslu úr sojabaunum. Flest
þróunarverkefni hjá okkur snúast
um útflutning og stefnum við að
því að hefja útflutning á íslenskum
gæðavörum en þar má sem dæmi
nefna krem sem við vinnum í sam-
starfi við Sóleyju Elíasdóttur leik-
konu. Þannig að við sjáum fram á
bjarta og spennandi tíð, enda eru
möguleikarnir óendanlegir, og þó
að fyrirtækjum hérlendis sé sífellt
þrengri stakkur skorinn erum við
hæfilega bjartsýn.“ ehg
Ágúst Böðvarsson, mjólkurfræðingur, býr til fiskisósu eftir kúnstarinnar
reglum en hann kom nýverið til starfa hjá fyrirtækinu.
Framleiðir gæðavörur úr íslensku hráefni
Þröstur Björgvinsson, mjólkurfræðingur, sem á og rekur Fagvörur ehf.
ásamt fjölskyldu sinni, heldur hér á fjallagrösum sem búið er að mylja
niður eftir kúnstarinnar reglum.