Fréttablaðið - 07.03.2012, Blaðsíða 29

5MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 2012
Kozack telur að AGS geti dregið margþættan lærdóm af
þeirri efnahagsáætlun sem sjóðurinn og íslensk stjórn-
völd luku í ágúst síðastliðnum. „Einn slíkur lærdómur
er sá að það þarf að horfa á óhefðbundnar lausnir
á tímum þegar mikil áföll ríða yfir það land sem á í
hlut. Öll lönd eru mismunandi og aðstæður þeirra eru
sérstakar. Það er ekki hægt að beita sömu meðölum all-
staðar. Á Íslandi voru til dæmis sett gjaldeyrishöft, sem
er fjarri því að vera hefðbundið úrræði hjá sjóðnum.
Það hefur hins vegar komið í ljós að höftin gáfust mjög
vel í þeirri viðleitni að ná stöðugleika í íslensku hagkerfi.
Annar lærdómur sem við höfum lært er sá að það sé
mikilvægt að stjórnvöld í hverju landi eigi áætlunina. Þar
á ég við að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og ríkisstjórnir
koma sér saman um ákveðin markmið sem þarf að
ná, að ríkisstjórnin útfæri sjálf hvernig hún nær þeim.
Þetta var gert mjög snemma á Íslandi og var ákveðin
nýbreytni hjá sjóðnum. Ég tel að þetta eignarhald á
áætluninni hafi verið mjög mikilvægt og ein ástæða
þess að íslenskum stjórnvöldum hefur tekist að ná jafn
miklum árangri og raun ber vitni í efnahagsmálum frá
hruni.“
LÖNDIN VERÐA AÐ EIGA ÁÆTLUNINA
Julie Kozack hefur gegnt starfi yfir-
manns sendinefndar AGS á Íslandi
frá því í október 2010. Hún tók við
því starfi af Mark Flanagan sem sneri
sér að störfum í Grikklandi fyrir hönd
sjóðsins. Á meðan hún fór fyrir nefnd-
inni var þremur síðustu endurskoð-
unum á efnahagsáætlun íslenskra
stjórnvalda og AGS lokið, en áætlun-
inni lauk formlega í ágúst síðast-
liðnum. Síðan þá hefur AGS þó haldið
skrifstofu sinni hér á landi opinni og
til að fylgjast með framþróun mála
og til að veita stjórnvöldum ráðgjöf.
Kozack tilkynnti í síðustu viku að hún
væri að láta af störfum hérlendis.
Hún er að fara að taka við verkefni
fyrir hönd AGS í Póllandi.
Kozack hefur starfað hjá AGS frá
árinu 1999. Hún er með doktorsgráðu
frá Columbia-háskólanum í New York
og hefur einnig starfað hjá Alþjóða-
bankanum (World Bank). Áður en
Kozack kom til Íslands þá starfaði hún
í Rússlandi á vegum AGS.
KOM FRÁ RÚSSLANDI OG Á LEIÐ TIL PÓLLANDS
verða við þeim kröfum. „Í fyrsta
lagi er búið að gera mjög margt
varðandi skuldastöðu heimilanna.
Sem dæmi má nefna 110% leiðina,
sértæka skuldaaðlögun, greiðslu-
aðlögun, hækkun á félagslegum
bótum og heimild til að greiða
fyrirfram út séreignarsparn-
að sem nam um 15 milljörðum
króna. Það hefur því gríðarlega
mikið verið gert til að styðja við
heimilin í landinu og Ísland hefur
tekið forystu á meðal allra landa
í þeim aðgerðum. Hvergi hefur
verið gert meira. Þess utan er
ferlið ekki komið á endastöð. Enn
á eftir að afgreiða um 20% um-
sókna heimila og fyrirtækja um
aðlaganir á skuldum.
Við teljum að almenn niður-
færsla á skuldum yrði ómarkviss
aðgerð. Hún mynd ekki hjálpa
þeim heimilum sem eiga við mestu
vandamálin að stríða og þær yrðu
mjög dýrar fyrir ríkissjóð. Það
yrði mikil áhætta fyrir Ísland að
taka að grafa undan þeim efna-
hagsbata sem hefur náðst með
því að auka opinberar skuldir. Því
gæti fylgt enn meiri niðurskurð-
ur á þjónustu hins opinbera. Það
verður að horfa á heildarmyndina.
Því hærri sem skuldir ríkissjóðs
verða því hærri er vaxtakostn-
aður hans á ári. Af hverju ættu
Íslendingar að vilja eyða pening-
um ríkissjóðs í að greiða vexti?“
GJALDEYRISHÖFTIN ÓHEFÐ-
BUNDIN
Í kjölfar bankahrunsins voru
gjaldeyrishöft sett á hérlendis
í kjölfar þess að gengi íslensku
krónunnar hrundi. Afnám haft-
anna virðist ekki vera fyrirsjáan-
legt í náinni framtíð.
Að sögn Kozack er það mjög
óhefðbundið af AGS að styðja
setningu gjaldeyrishafta í þeim
löndum sem leita aðstoðar hjá
sjóðnum. Reynslan hafi þó sýnt að
þau hafi gefist mjög vel við að ná
fram stöðugleika á Íslandi. Henni
finnst sú leið sem íslensk stjórn-
völd hafa valið við áætlunargerð
um afnám hafta vera sú rétta.
„Áætlun stjórnvalda byggir ekki
á tímaramma heldur að réttar að-
stæður séu til staðar þegar höft-
in verði afnumin. Þetta er mjög
flókið og erfitt verkefni og mikil
áskorun. Hraði afnáms hafta mun
ráðast af greiðslujöfnuði Íslands.
Umfang þess erlenda gjaldeyr-
is sem streymir inn í landið mun
ráða því hversu mikið sé hægt
að hleypa út af krónum sem eru
fastar inni í höftunum og vilja út.
Sama gildir um krónur utan hafta
sem þurfa að leita inn í hagkerfið.
Það er mögulegt að gjaldeyr-
ishöftin færi fjárfesta frá hand-
bærum fjárfestingum yfir í fast-
ari fjárfestingar eins og fasteign-
ir, enda útiloka þau fjárfestingu
erlendis. Það þarf því að fylgjast
vel með þróun markaða á Íslandi
með þetta í huga til að koma í veg
fyrir bólumyndanir.“
Kozack segir að AGS fylgist
mjög náið með þróun á fasteigna-
markaðinum með þetta í huga. Ef
húsnæðisverð myndi til dæmis
hækka mjög skarpt og úr takti
við langtímaspár þá myndu þau
hafa áhyggjur. „Enn sem komið er
er þetta ekki eitthvað sem hring-
ir viðvörunarbjöllum, en ljóst
er að vel þarf að fylgjast með
þróuninni.“
SÉR ENN VEIKLEIKA
Íslenska bankakerfið, og stór
hluti atvinnulífsins, hefur gengið
í gegnum heildræna endurskipu-
lagningu eftir bankahrun. Sam-
hliða hrundu verðbréfamarkaðir
hérlendis og þótt þeir hafi tekið
aðeins við sér á allra síðustu
mánuðum með nýskráningum og
nýjum útgáfum skuldabréfa þá
er þróunin í átt að heilbrigðum
mörkuðum afar hæg.
Kozack er ánægð með þann ár-
angur sem náðst hefur í endur-
reisn bankakerfisins en sér þó enn
veikleika í því. „Bankarnir eru til
dæmis enn með mikið af lánum í
vanskilum og lánasöfn þeirra við-
kvæm. Þar er margt sem enn á
eftir að gera. Hins vegar er búið
að gera mikið varðandi endur-
skipulagningu skulda. Það er
búið að afskrifa mikið af skuldum
þeirra [fyrirtækja] og hjálpa þeim
við að byggja upp fjárfestingagetu
að nýju. Það ætti að eyða framtíð-
aróvissu á meðal fyrirtækja og í
kjölfarið að draga úr atvinnuleysi.
Þegar fyrirtæki eru með betri sýn
yfir fjármál sín til framtíðar geta
þau stækkað og ráðið til sín fólk
að nýju.“
MARKAÐIR ÞURFA AÐ TAKA VIÐ
SÉR
Hún segir mikilvægt að hluta-
bréfa- og skuldabréfamarkaðir
fari að taka við sér. Það sé nauð-
synlegt til að íslenskt hagkerfi sé
með þá fullnaðarvirkni sem til
þarf. „Það þarf hlutabréfamarkað
og fyrirtækjaskuldabréfamarkað.
Það þarf kannski ekki að gerast á
allra næstu mánuðum en það þarf
að vera þróun í gangi í átt að þessu
markmiði. Ég held að svo sé. Velta
á hlutabréfamarkaði hefur verið
að aukast lítillega og bankarnir
hafa nýverið gefið út sértryggð
skuldabréf. Við vonumst til þess
að fyrirtæki nýti sér þær skulda-
afskriftir og endurskipulagning-
ar sem þau hafa gengið í gegnum
og leyfi sér að hugsa til framtíð-
ar, í stað þess að vera föst í for-
tíðinni, og fari að gefa út skulda-
bréf í auknum mæli.“
VARAR VIÐ ALMENNUM
SKULDANIÐURFELLINGUM
„Við teljum að almennar niðurfærslur
á skuldum yrði ómarkviss aðgerð. Þær
myndu ekki hjálpa þeim heimilum sem
eiga við mestu vandamálin að stríða og
þær yrðu mjög dýrar fyrir ríkissjóð. Það
yrði mikil áhætta fyrir Ísland að taka að
grafa undan þeim efnahagsbata sem
hefur náðst með því að auka opinberar
skuldir,“ segir Julie Kozack.

FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
IL
H
EL
M