Fréttablaðið - 20.09.2012, Blaðsíða 22

22 20. september 2012 FIMMTUDAGUR
Þrátt fyrir sorg og leiða yfir stjórnmálaástandinu í land-
inu fann ég hjá mér löngun
til þess að fara á þingpalla og
hlýða á stefnuræðu Jóhönnu
Sigurðardóttur forsætisráð-
herra að kvöldi 12. september.
Mig langaði til þess að vera við-
stödd þegar fyrsta konan, sem
leitt hefur ríkisstjórn á Íslandi,
ávarpaði þing og þjóð við upphaf
síðasta vetrar kjörtímabilsins.
Ég leit á það sem sögulega stund.
Jóhanna tók við stjórnartaum-
um við erfiðustu aðstæður frá
stofnun lýðveldisins. Erfiðleik-
arnir reyndust ekki bara fólgnir
í því risavaxna verkefni að reisa
við efnahag þjóðar, sem haustið
2008 rambaði á barmi gjaldþrots,
heldur hefur hún þurft að glíma
við fádæma skort á samstöðu um
viðfangsefnið, innan þings sem
utan.
Ég klæddi mig í vindjakkann,
setti á mig rauðu prjónahúfuna,
sem mig langaði til að taka ofan
fyrir henni, og skundaði niður á
Austurvöll í myrkrinu og sudd-
anum.
Víggirðing
Mér brá í brún þegar ég kom að
hárri víggirðingu úr járni sem
náði frá Alþingisgarðinum, utan
um bílastæði dómkirkjunnar, út
á miðjan Austurvöll og þaðan að
skrifstofum Alþingis í Kirkju-
stræti. Á bak við dómkirkjuna
voru tveir stæðilegir lögreglu-
menn á vakt við virkið og þegar
ég bað þá um að hleypa mér inn
fyrir svo ég kæmist upp á þing-
palla til að hlusta á Jóhönnu
sögðu þeir að það væri bannað.
Þeir upplýstu mig um að ég gæti
séð stefnuræðuna í sjónvarpinu.
Ég sagði að það væri ekki það
sama og að fylgjast með af pöll-
unum. Ég teldi það borgaraleg-
an rétt minn. Þeir bentu mér á
að tala við starfsbræður sína við
aðalinnganginn Kirkjustrætis-
megin. Ég gekk því yfir Austur-
völl, þar sem nokkrir beljakar
stóðu við bláar tunnur sem þeir
börðu af miklum móð. Hávað-
inn var ærandi og mér stóð ekki
á sama. Löggurnar við Kirkju-
stræti voru engu fúsari en hinir
til þess að hleypa mér inn svo
ég sá þann kost vænstan að fara
aftur heim. Ég staldraði við hjá
styttunni af Jóni og horfði hrygg
í átt að Alþingishúsinu og dóm-
kirkjunni, þessum fallegu og
yfirlætislausu byggingum, tákn-
um sögu og sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. Þetta var eins og
að horfa í átt að fangabúðum.
Eftir nær fjögurra ára baráttu
við eftirköst efnahagshrunsins
leið alþingismönnum augljóslega
eins og þeir hefðu verið kosnir
til refsivistar en ekki virðingar-
verðs löggjafarstarfs.
Egg og tómatar
Þetta er fjórða haustið í röð sem
ég fyllist hryggð við að ganga
fram hjá Alþingishúsinu að lok-
inni þingsetningu. Húsið hefur
verið útbíað í eggjum, tómöt-
um, skyri og öðrum matvælum,
ásamt ókjörum af klósettpapp-
ír, rúður í gluggum hafa verið
brotnar og illyrtar orðsending-
ar til þings og ríkisstjórnar á
miðum og mótmælaspjöldum
legið eftir á stéttinni. Fyrir ári lá
við slysi, þegar einn þingmaður
fékk sendingu í höfuðið og féll í
götuna. Við sama tækifæri vipp-
aði forsetafrúin sér yfir reipið
sem þá skildi að mótmælend-
ur og löggjafarsamkunduna og
hvarf út á Austurvöll. Í ár mætti
hún ekki til þingsetningarinnar
með forsetanum.
Útreiðin á Alþingishúsinu er til
vitnis um illa haldna og sundr-
aða þjóð, þjóð sem fór út af spor-
inu í efnahagsmálum og glataði
við það hluta af sjálfsvirðing-
unni. Sjálfsvirðing þjóðar og
þings verður ekki endurreist
með því að víggirða Alþingis-
húsið. Hún verður ekki endur-
reist með hótunum forsetans um
að taka völdin af Alþingi og rík-
isstjórn. Virðingin vex einungis
með því að fleiri hafi hugrekki,
þrek og úthald á borð við það sem
Jóhanna hefur sýnt við að þoka
málum til betri vegar eftir þing-
ræðislegum leiðum, þrátt fyrir
mótlætið. Þingið getur hrist af
sér eggin og tómatana. Þingið
getur öðlast fyrri virðingu með
virðingarverðari vinnubrögðum.
En þingmenn í lýðræðisríki geta
ekki skýlt sér á bak við járntjald
sem reist er á milli þeirra og
hinna reiðu og vonsviknu.
Járnvirki hindraði að ég gæti
tekið ofan fyrir Jóhönnu 12. sept-
ember. Eftir sem áður vona ég að
henni takist að stýra ríkisstjórn-
arfarinu heilu í höfn á komandi
vetri.
Hryggð yfir Alþingishúsinu
Efni þessa pistils fjallar um aðra tveggja spurninga um
fyrirkomulag þingkosninga
sem lögð verður fyrir þjóðina
20. október nk. Í heild er spurn-
ingin þannig: „Vilt þú að í nýrri
stjórnarskrá verði persónukjör í
kosningum til Alþingis heimilað
í meira mæli en nú er?“
Við Alþingiskosningar er kosið
um flokka og hefur svo verið í
rúma hálfa öld. Kjósandi getur
að vísu strikað út nöfn af þeim
lista sem hann velur eða breytt
röð frambjóðenda, en þetta er
næsta gagnslaus athöfn. Aðeins
einu sinni hefur það gerst að
frambjóðandi hafi ekki náð þing-
sæti af þeim sökum. Það var fyrir
margt löngu, árið 1946.
Lengi hefur verið talað um að
gefa kjósendum raunverulegan
kost á að velja sér þingmanns-
efni. Skref var stigið í þá átt í
kosningalögum frá árinu 2000.
Núverandi ríkisstjórn lagði fram
frumvarp um allróttækt kerfi
persónukjörs árið 2009 en það
dagaði uppi vegna málþófs.
Stjórnlagaráð leggur til gagn-
gerar breytingar á öllu fyrir-
komulagi kosninga til Alþingis
sem mælt verði fyrir um í stjórn-
arskrá. Þar ber hæst að gerð er
krafa um jafnt vægi atkvæða, en
líka um virkt persónukjör. Kjós-
endum skal gert kleift að velja
sér frambjóðendur, jafnvel af
listum fleiri en eins flokks. Þeir
mega líka merkja við einn lista,
eins og nú, en teljast þá hafa
lagt alla frambjóðendur listans
að jöfnu.
Rök fyrir JÁ við spurningunni
Þeir sem vilja persónukjör í
meira mæli en nú svara með
jái. Verði það niðurstaða meiri-
hluta kjósenda má ætla að pers-
ónukjörsákvæði stjórnlagaráðs
verði lögð til grundvallar. Hver
eru rökin og hvað vinnst?:
• Mikill áhugi kom fram á þjóð-
fundinum 2010 á persónukjöri.
• Þjóðinni er brýnt að fá góða
þingmenn. Valið á fulltrúum
hvers flokks skiptir ekki síður
máli en valið á milli flokkanna
sjálfra.
• Kjósendur hér á landi hafa
ekki haft raunverulegan kost á
að velja sér frambjóðendur og
orðið að merkja við lista eins og
hann er að þeim réttur.
• Þróunin í grannlöndunum er til
aukinna áhrifa kjósenda á val á
þingmönnum. Við höfum verið
eftirbátar annarra og þróunin
jafnvel á stundum verið í öfuga
átt. Í Finnlandi, Færeyjum og á
Írlandi velja kjósendur alfarið
hvaða frambjóðendur ná kjöri.
Sama gildir í grundvallaratr-
iðum í Hollandi og Svíþjóð og
að verulegu leyti í Danmörku.
• Með persónukjörstillögum
stjórnlagaráðs er farinn með-
alvegur þar sem flokkarnir
ákveða áfram hvaða frambjóð-
endur standa til boða en kjós-
endur velja síðan á milli þeirra.
Segja má að flokkarnir leggi
réttina á hlaðborðið en kjósend-
ur velji sér þá sem þeim finnast
gómsætastir!
• Flokkar njóta ekki vinsælda
um þessar mundir. Gæti orsök-
in m.a. verið sú að fólki finn-
ist það vanvirt með því að fá
aðeins að kjósa fyrirskrifaða
lista í heilu lagi en fái litlu
ráðið um hvaða einstaklingar
veljast á þing?
• Virðing Alþingis er lítil og
áhugi á lýðræðinu dræmur.
Með persónukjöri má snúa
þessu við og vekja fólk til
lýðræðislegrar þátttöku og
ábyrgðar.
Rök fyrir NEI við spurningunni
Þeir sem segja nei eru væntan-
lega að lýsa blessun sinni yfir
núverandi kerfi, þar sem röð
þingsæta er ákveðin innan hvers
flokks; stundum með prófkjörum,
misjöfnum að gæðum. Á kjörstað
standa síðan þessar pakkalausnir
til boða. Rök þeirra sem vilja við-
halda þessu gætu verið eftirfar-
andi, hér ásamt gagnrökum pist-
ilshöfundar:
• Fullyrt er að persónukjör grafi
undan flokkunum. Ekki verður
þó annað séð en að flokkar séu
sprelllifandi í þeim grannlönd-
um þar sem alfarið eru kosn-
ir einstaklingar en ekki flokk-
ar, svo sem í Finnlandi eða á
Írlandi.
• Sagt er að kosningabarátta
muni snúast um persónur en
ekki stefnur ef tekið verður
upp persónukjör. En þingmenn
eru bundnir við sannfæringu
sína en ekki við stefnumið úr
kosningabaráttunni. Kjósend-
um er því brýnt að geta valið
sér fulltrúa með heilbrigða
skynsemi – og samviskusama
sannfæringu!
• Sagt er að þingmenn þurfi
að vera innbyrðis samstíga,
hver í sínum flokki, ella verði
glundroði. Þetta þarf ekki að
vera lögmál enda spurning um
vinnubrögð og umræðumenn-
ingu. Benda má á að fulltrúum
í stjórnlagaráði tókst prýði-
lega að ná saman og voru þó
allir valdir sem einstaklingar,
en ekki sem fulltrúar einhverra
hópa.
Ályktun
Pistilhöfundur mælir með jáyrði
við spurningunni um persónukjör
þannig að kjósendur fái raun-
veruleg áhrif við kjörborðið og
þar með aukna lýðræðisvitund.
Vilt þú persónukjör í
kosningum til Alþingis?
Samfélagsmál
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
Ný stjórnarskrá
Þorkell
Helgason
sat í stjórnlagaráði
AF NETINU
Menntamálaráðuneytið gegn menningu
Göngur og réttir eru ekki einungis mikilvægar fyrir íslenskt atvinnulíf á
landsbyggðinni. Göngur og réttir með þeim hefðum sem þeim fylgja eru
mikilvæg menningarverðmæti íslensku þjóðarinnar.
Það er mikilvægt að íslensk æska hafi kost á að kynnast þessum þjóð-
menningarverðmætum Íslendinga. Þá er ekki síður lærdómsfullt fyrir
börnin okkar að taka þátt í göngum og réttum og átta sig þannig á
samhengi landbúnaðar, vinnu og matvælaöflunar. En menntamálaráðu-
neytið leggur stein í götu þessa. Af ástæðum sem menntamálaráðu-
neytið hefur ekki getað fært rök fyrir önnur en „þessu verður ekki breytt“
þá velur ráðuneytið að halda samræmd próf í miðjum göngum og
réttum. Þannig kemur ráðuneytið í veg fyrir að þau börn og unglingar
sem kost hafa á því að taka þátt í íslenskri þjóðmenningu samhliða því
að gera gagn geti sótt réttir.
http://blog.pressan.is
Hallur Magnússon
50 ÁRA AFMÆLISKVÖLDVERÐUR GRILLSINS
TIL STYRKTAR Á ALLRA VÖRUM
HELGINA 28 – 29 SEPTEMBER 2012
Veitingastaðurinn Grillið fagnar 50 ára starfsafmæli og af því tilefni höfum við fengið til liðs
við okkur fyrrverandi og núverandi matreiðslu- og framreiðslumeistara Grillsins
til að bjóða upp á sögulega matarupplifun. Agnar Sverrisson, Ragnar Wessman,
Bjarni Gunnar Kristinsson og Sigurður Helgason hafa sett saman ómótstæðilegan
7 rétta matseðil sem túlkar 50 ára sögu Grillsins á nýstárlegan hátt.
Kvöldið hefst klukkan 19.00 með fordrykk á Mímisbar og síðan verður töfraður fram
7 rétta matseðill ásamt sérvöldum vínum á Grillinu. Verð kr. 29.000 á mann.
Borðapantanir og nánari upplýsingar veitir
Hörður Sigurjónsson í síma 525 9810.
VERTU MEÐ OKKUR ÞETTA EINSTAKA KVÖLD OG LÁTTU GOTT AF ÞÉR LEIÐA
ALLUR ÁGÓÐI KVÖLDSINS MUN RENNA BEINT TIL ÁTAKSINS Á ALLRA VÖRUM