Fréttablaðið - 22.09.2012, Blaðsíða 12

12 22. september 2012 LAUGARDAGUR
Stjórnmálaumræða á Íslandi tekur nú að mestu mið af kosn-
ingunum sem eru fram undan.
Þá er enn nauðsynlegra en fyrr
að stjórnmálamenn raði verkefn-
um ekki einungis eftir því hvern-
ig þau falla að stefnuskrá þeirra,
heldur líka eftir því hversu brýn
þau eru. Eitt brýnasta verkefni
stjórnmálamanna í dag er að
tryggja að hér verði stöðugt fjár-
málakerfi, bæði til að hægt verði
að losa höftin en ekki síður til að
bregðast við breyttu eignarhaldi
á bönkunum. Þetta skiptir gríðar-
lega miklu máli fyrir framtíðina,
því það eru veigamiklar breyting-
ar í farvatninu.
Gjaldeyrishöftin og AGS
Gjaldeyrishöftunum á Íslandi var
komið á fyrir tilstuðlan Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins. Höftin hafa
ekki einungis staðið í vegi fyrir
fjárfestingum á Íslandi, heldur
einnig hindrað kröfuhafa föllnu
bankanna í að koma eignum
sínum í alþjóðlegt verð. Margir
kröfuhafar munu vilja koma pen-
ingum sínum úr landi, enda er
það ekki markmið fjárfestinga
þeirra að reka bankastofnanir.
Það er ekki trúverðugt hjá AGS
að halda erindi, skrifa skýrslur og
hrósa sjálfum sér fyrir vel unnið
verk fyrr en búið er að leysa úr
þeirri haftapólitík sem var inn-
leidd af hálfu sjóðsins á Íslandi.
AGS vildi að höftin yrðu tíma-
bundin, en stöðugt er verið að
festa þau í sessi, og þarf að finna
lausn á þeim vanda. Þeirra verki
lýkur ekki fyrr en lausn finnst.
Neyðarlögin og nýju bankarnir
Neyðarlögin voru ákvörðun
íslenskra stjórnvalda og á næstu
vikum, eða mánuðum, munu
nauðasamningar Glitnis og Kaup-
þings klárast. Það þýðir að stjórn
gömlu bankanna færist úr hönd-
um slitastjórna og í hendur kröfu-
hafa. Með því fá kröfuhafar loks
yfirráðarétt yfir eignum sínum,
en á meðal eignanna eru Íslands-
banki og Arion banki, sem hafa
mikla þýðingu fyrir íslenskt
atvinnulíf.
Kröfuhafar gömlu bankanna
eru ekki lengri tíma fjárfestar,
heldur er stærsti hluti þeirra vog-
unarsjóðir og skuldabréfasjóðir
sem sérhæfa sig í kröfum á gjald-
þrota fyrirtæki. Þeir ætla sér
ekki að stunda bankastarfsemi
á Íslandi um ókomna tíð, heldur
vilja fyrst og fremst fá fjármuni
sína sem hraðast aftur til baka
enda bíða þeirra næg fjárfest-
ingaverkefni í gjaldþrota fyrir-
tækjum um allan heim um þessar
mundir. Neyðarlögin hafa hald-
ið kröfuhöfum frá stjórn eigna
sinna og hefur stjórn bankanna
í raun verið í höndum stjórnenda
þeirra sem hafa langtímahags-
muni sína og starfsmanna sinna
að leiðarljósi, en ekki endilega
markmið eigenda um útgreiðslur.
Hugmyndir Íslendinga um
útgreiðslur
Þær hugmyndir sem aðilar
vinnumarkaðar, SFF og SA,
kynntu á lokuðum fundum til að
losa um gjaldeyrishöftin gengu
út á það að kreista kröfuhafa,
láta þá yfirgefa eignir sínar á
Íslandi með miklum afslætti. Það
er augljóst hversu lítt móttæki-
legir kröfuhafar eru fyrir slíkum
hugmyndum. Þau skilaboð sem
Seðlabanki Íslands kom með um
skiptigengi krónu við evru, 135-
155, í skýrslu sinni á mánudag
ýtir hins vegar enn frekar undir
væntingar kröfuhafa um að þeir
þurfi ekki að sæta slíkum afar-
kostum.
Samkvæmt íslenskum lögum
væri hægt að binda útgreiðslur
úr þrotabúum við íslenskar krón-
ur og festa þannig erlenda kröfu-
hafa enn lengur á landinu. En það
er þó aðeins hægt að gera áður en
nauðasamningar eru undirritað-
ur, ekki eftir á.
Hugmyndir erlendra fjárfesta um
útgreiðslur
Við yfirfærslu stjórnar á gömlu
bönkunum til kröfuhafa er þeim
ekkert lengur að vanbúnaði en
að loka starfsemi þrotabúanna
á Íslandi og færa þau úr landi.
Kröfuhafarnir eru alþjóðlegir
aðilar og geta fært rök fyrir því
að þeir geti sjálfir séð um rekst-
urinn, með hagkvæmari hætti,
og í öflugra rekstrarumhverfi, en
einnig að samrekstur á t.d. Kaup-
þingi og Glitni geti sparað vinnu
og tíma. Slík færsla myndi færa
þrotabúin út fyrir íslenska lög-
sögu. Þar með yrði íslensk lög-
gjöf, sem hefur hingað til stýrt
því að litlar sem engar greiðslur
hafa átt sér stað, áhrifalaus.
Nýju bankarnir yrðu þó enn
á Íslandi, en nú nánast að fullu
undir stjórn erlendra aðila. Til
að fá fjármagn úr nýju bönkun-
um gætu kröfuhafar óskað eftir
arðgreiðslu, enda eru hlutföll
eiginfjár þeirra vel yfir lögboðn-
um mörkum. En ef stjórnvöld á
Íslandi legðust gegn slíku þá eru
aðrar leiðir mögulegar. Erlend-
ir kröfuhafar geta einfaldlega
boðið nýju bönkunum upp á fjár-
mögnun á lánasöfnum, svokölluð
sértryggð skuldabréf. Slík lána-
söfn eru aldrei fjármögnuð upp í
topp. Ef við tökum einfalt dæmi,
þá gætu eigendur bankanna boð-
ist til að fjármagna tryggustu
lánin, sem nú eru á efnahags-
reikningi bankanna, ónotuð ef
svo má segja, upp að 70%. Ef
svo óheppilega vildi til að bank-
inn færi í þrot þá myndi kröfu-
hafinn alltaf fá sína fjármuni til
baka, enda þyrfti hann bara að
innheimta 70% af undirliggjandi
veði til að tryggja það, en fengi
að öðru jöfnu 100% eða meira
en hann lánaði fyrir. Staða inn-
lánseiganda í bankanum yrði þó
miklum mun verri enda eru bank-
arnir í dag fjármagnaðir um 80%
af innlánum, og þær eignir bank-
ans sem færðar eru lánveitandan-
um að veði minnka líkurnar á að
heildareignir dugi fyrir heildar-
skuldum. Þá félli reikningurinn
á íslenskan almenning, miðað við
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
um innstæðutryggingar.
Lokaorð
Það er nauðsynlegt að lengri tíma
sjónarmið komist að á Íslandi.
Það þarf að tryggja að kerfið
standist álag og skapi verðmæti.
Deilur á milli aðila vinna á móti
báðum markmiðum.
Hættan er sú að ef kröfuhaf-
ar undirrita nauðasamninga án
þess að tryggt sé að þeir geti ekki
komið eignum sínum út á undan
öllum landsmönnum, þá skapist
hér lögfræðilegt stríðsástand.
Kröfuhafar munu stefna ef reynt
verður að hefta útgreiðslur frá
Íslandi eftir nauðasamninga og
einnig mun innheimta lána á
Íslandi leiða af sér erjur lántaka
og lánardrottna. Ísland má síst af
öllu við slíku þegar uppbygging-
artími þarf að fara í hönd.
Stjórnvöld bera ábyrgð á því
ástandi sem verður á næstunni.
Gjaldeyrishöftin og neyðarlögin
eru staðreynd, hvernig unnið er
úr núverandi verkefnum skipt-
ir miklu fyrir komandi ár. Það
er ekki forsvaranlegt að leyfa
ákveðnum aðilum að fara út með
miklar fjárhæðir fyrr en búið
er að finna lausn á neyðarlögun-
um og gjaldeyrishöftunum. Allir
eiga að sitja við sama borð í þeim
efnum.
Að ganga ekki frá hálfkláruðu verki
Fjármál
Heiðar Már
Guðjónsson
hagfræðingur
Það er ekki forsvaranlegt að leyfa
ákveðnum aðilum að fara út með miklar
fjárhæðir fyrr en búið er að finna lausn á
neyðarlögunum og gjaldeyrishöftunum. Allir eiga að
sitja við sama borð í þeim efnum.
islandsbanki.is | Sími 440 4000
Við bjóðum
góða þjónustu
Fáðu allt að
4,7% vexti