Fréttablaðið - 22.09.2012, Blaðsíða 16

16 22. september 2012 LAUGARDAGUR
Í fyrri greinum hef ég lýst skuldakreppunni sem hrjáir
Evrópu og komist að þeirri niður-
stöðu að ólíklegt sé að EES-samn-
ingurinn geti verið fullnægjandi
umgjörð um aðild okkar að innri
markaðnum í framtíðinni. En
myndi aðild að ESB og upptaka
evru veita okkur betri möguleika?
Hvað má læra af þeim vanda sem
mörg evruríkin glíma nú við?
Samspil frjálsra fjármagns-
hreyfinga og sjálfstæðs, veik-
burða gjaldmiðils var einn stærsti
sveifluvaldur hér á landi í aðdrag-
anda hruns og olli á endanum
hruni gjaldeyrismarkaðar og upp-
töku gjaldeyrishafta. Allir viður-
kenna kostnaðinn við sjálfstæðan
gjaldmiðil fyrir svo lítið ríki, þótt
sumir telji að það svigrúm sem er
til að fella gengi vegi upp á móti
þeim kostnaði að hluta eða öllu
leyti. Hlutskipti Íra og Grikkja
er vissulega annað en okkar. Þeir
hafa ekki getað lækkað laun með
gengisfellingu og atvinnuleysi
hefur líklega orðið meira en það
hefði orðið ef þessi ríki hefðu átt
þess kost að fella gengi. En á móti
vegur að skuldir almennings og
fyrirtækja í þessum löndum hafa
ekki hækkað vegna gengisfalls
og verðbólgu. Kaupmáttur hefur
ekki dregist eins mikið saman
og hjá almenningi hér á landi,
því neysluvara í þessum lönd-
um er í ríkum mæli framleidd á
evrusvæðinu þótt innflutt sé. Og
bæði ríkin hafa getað tekist á við
vandamál sín án þess að setja á
gjaldeyrishöft. Þrátt fyrir mik-
inn vanda Grikkja heldur almenn-
ingur í Grikklandi dauðahaldi í
evruna. Enginn virðist vilja hið
íslenska ástand: Stórfellda gengis-
fellingu, upptöku sjálfstæðs gjald-
miðils og gjaldeyrishöft.
Skuldakreppan nú reynir mjög
á evrusamstarfið. Skammtímalán
til meðalstórra fyrirtækja á Ítalíu
og Spáni bera nú allt að 4% hærri
vexti en lán til sambærilegra fyr-
irtækja í Þýskalandi. Ef þetta
ástand varir lengi er grunnur hins
sameiginlega markaðar í hættu.
Nýleg ákvörðun um skuldabréfa-
kaup evrópska seðlabankans er
tilraun til að taka á þessum vanda.
Öllum er nú orðið ljóst að um
raunverulega skuldakreppu er að
ræða, en ekki kreppu sem stafar
fyrst og fremst af ábyrgðarleysi í
ríkisrekstri. Lausn á vanda evru-
svæðisins þarf því að minnsta
kosti að fela í sér hvort tveggja
sameiginlegt regluverk um fjár-
málakerfið og aukinn aga í ríkis-
útgjöldum aðildarríkjanna.
Nýtt regluverk um fjármála-
kerfið (sem kalla má banka-
samband á íslensku) fæli í sér
samevrópskt bankaeftirl it ,
sameiginlegan lánveitanda til
þrauta vara og sameiginlegt inn-
stæðutryggingakerfi sem jafn-
ar aðstöðumun innan svæðisins.
Tillaga að slíku bankasambandi
hefur nú verið lögð fram. Ef slíkt
kerfi hefði verið hluti af EES
fyrir fjármálakreppu hefði það
skipt sköpum fyrir okkur, Íra og
Spánverja. Aðild að slíku kerfi er
líka forsenda þess að hægt sé að
sjá fyrir sér að íslenskt fjármála-
kerfi geti aftur nýtt sér frjálsar
fjármagnshreyfingar á sameigin-
legum evrópskum markaði og lág-
markað áhættu íslensks almenn-
ings af alþjóðlegri starfsemi
íslenskra banka og af innstæðu-
tryggingum vegna skuldbindinga
þeirra erlendis. Það vinnur líka
gegn því misvægi sem birtist nú
í ólíkum fjármögnunarkjörum
banka eftir því hver bakhjarlinn
er og misjafnri tiltrú á innstæðu-
tryggingar. Árangurinn mun þó
verða í réttu samhengi við það
hversu miklum fjármunum ríki
evrusamstarfsins eru tilbúin að
heita til þessa verkefnis.
Þær tillögur sem nú hafa verið
kynntar gera ekki ráð fyrir að
aðildarríki ESB utan evrusam-
starfsins verði sjálfkrafa þátt-
takendur í bankasambandinu. Ef
þau kjósa slíka þátttöku, verða
þau að skuldbinda sig til að inn-
leiða án tafar allar ákvarðanir
sem Evrópski seðlabankinn tekur
og varða starfsemi einstakra fjár-
málastofnana á hinum evrópska
markaði. Vandséð er að EFTA-
ríkin geti tekið þátt í þessari nýju
umgjörð, jafnvel þótt það byðist,
og það væri útilokað fyrir Ísland
að óbreyttri stjórnarskrá.
Umgjörð um aukinn aga í rík-
isrekstri aðildarríkjanna hefur
þegar verið útfærð að miklu leyti.
Hún myndi torvelda stjórnlausan
hallarekstur og gera ríkjum erfið-
ara fyrir að fela útgjöld og fegra
ríkisreikninginn. Slík umgjörð
myndi hjálpa okkur mjög. Það er
hollt að muna að efnahagsvandi á
Íslandi undanfarna áratugi hefur
nær ávallt verið vegna þess að
stjórnvöld hafa misst stjórn á
eftirspurnarhlið hagkerfisins,
en ekki vegna ytri áfalla. Eina
undantekningin frá því er krepp-
an sem fylgdi hruni síldarstofns-
ins 1968. Við höfum ekki tamið
okkur þann hagstjórnaraga sem
þurft hefði til að gera okkur kleift
að takast á við þensluáhrif stór-
framkvæmda eða aflaaukningu.
Það er því líklega erfitt að finna
land sem myndi hafa meiri aug-
ljósan hag af því að undirgang-
ast skuldbindingu um bætta hag-
stjórn og aukinn aga í ríkisrekstri
en Ísland.
Ef þessar úrbætur á evrusvæð-
inu takast vel bendir allt til að
aðild að ESB og upptaka evru sé
heppilegur kostur fyrir Ísland. Ef
Ísland verður hluti af slíku evru-
samstarfi getum við tekist betur
á við þá áhættu sem felst í frjáls-
um fjármagnsflutningum, enda
ekki lengur hægt að spila á gengi
krónunnar í viðskiptum á mark-
aði og við myndum njóta góðs
af bankasambandinu. Íslenskir
bankar gætu starfað á evrópskum
markaði á jafnréttisgrundvelli án
óbærilegrar áhættu fyrir íslensk-
an almenning. Það myndi bæta
samkeppnisstöðu hagkerfisins og
auðvelda aðgang okkar að fjár-
magni á bestu kjörum. Reynslan
af skuldakreppunni sýnir þó að
kálið er ekki sopið þó í ausuna sé
komið og að útflæðisvandi getur
birst á skuldabréfamarkaði þótt
engum gjaldeyrismarkaði sé til
að dreifa. Mikilvægt er að meta
þá áhættu rétt og hvernig hægt er
að bregðast við henni með skyn-
samlegri hagstjórnarstefnu.
Ég hef áður rakið að EES-samn-
ingurinn er í öngstræti og mun
ekki að óbreyttu gera okkur kleift
að afnema höft og láta íslenskt
fjármálakerfi búa við hliðstæð-
an rekstraraga og fjármálakerfi í
öðrum ríkjum á innri markaðnum.
Sú staðreynd ein gerir það óhjá-
kvæmilegt að við höldum áfram
umsóknarferlinu og tökum sam-
hliða þátt í því úrbótaferli á evru-
samstarfinu sem fram undan er.
Okkur liggur ekkert á. Við þurf-
um á óvissutímum að halda öllum
dyrum opnum.
Glerperlur, eldvatn
og logandi bál?
Bæjarstjórnir Garðabæjar og Sveitarfélagsins Álftaness hafa
báðar komist að þeirri niðurstöðu
að það sé skynsamlegur kostur að
sameina þessi tvö sveitarfélög. Þess
vegna ákváðu þær í júní sl. að mæla
með því að kosið verði um samein-
ingu þeirra. Sú kosning fer fram
20. október næstkomandi í báðum
sveitarfélögunum. Bæjarstjórnirn-
ar voru sammála um að sameining
sveitarfélaganna væri hagkvæm-
ur kostur hvort sem horft væri til
menningarlegra, skipulagslegra eða
rekstrarlegra þátta.
Ég mæli með sameiningu
Stöðu minnar vegna hef ég að sjálf-
sögðu þurft að kynna mér málið
mjög vel, fara yfir allar rekstrar-
forsendur og reyna að sjá allar hlið-
ar málsins. Mín niðurstaða er sú að
það sé mjög skynsamlegt að þessi
tvö sveitarfélög sameinist. Sam-
einað sveitarfélag verður stærra
og öflugra og stendur betur að vígi
í frekari umræðu um sameiningu
á höfuðborgarsvæðinu. Það hefur
meira bolmagn til framkvæmda
og möguleikar á rekstrarlegri hag-
kvæmni eru meiri. Auðveldara er
að skipuleggja byggð þessara sveit-
arfélaga sem eina heild heldur en ef
t.d. Reykjavík færi með skipulags-
valdið á Álftanesi, sem er líklegt
að gerist verði málið fellt. Stund-
um heyrist sú umræða að skyn-
samlegt væri að fara með flugvöll-
inn úr Vatnsmýrinni út á Löngusker
rétt utan við strönd Álftaness. Hvað
myndi það þýða fyrir Garðabæ og
Álftanes?
Staðreyndir um skuldir og rekstur á
Álftanesi
Skuldir og skuldbindingar Álftaness
voru 7,2 milljarðar í árslok 2009.
Þessari tölu var margoft slegið upp
í öllum fréttamiðlum á þeim tíma
þegar mest var rætt um þær ógöng-
ur sem sveitarfélagið var komið í. Í
hugum margra er þetta enn sú tala
sem stuðst er við þegar rætt er um
skuldastöðu sveitarfélagsins. Stað-
reyndin er sú að þessi tala verður
komin niður í 3,2 milljarða í árs-
lok 2012 verði sveitarfélögin sam-
einuð. Bókfærðar eignir Álftaness
í árslok 2012 eru áætlaðar 3,4 millj-
arðar og því er eigið fé jákvætt
sem því nemur. Einnig hefur mikil
tiltekt verið gerð í rekstri sveitar-
félagsins. Reksturinn hefur verið í
góðu jafnvægi á árinu og er áætl-
að að tekjur umfram rekstrargjöld
án fjármagnsliða verði 277 millj-
ónir á árinu 2012, en fjármagngjöld
vegna 3,2 milljarða skuldar eru
áætlaðar 107 milljónir. Ég fullyrði
að skuldastaða Álftnesinga, þ.e. 3,2
milljarðar, mun engin áhrif hafa á
núverandi álögur eða þjónustustig
fyrir íbúa í Garðabæ verði af sam-
einingu.
Framtíðarsýn
Það er nauðsynlegt að horfa fram
í tímann þegar fjallað er um jafn
stórt mál og sameiningu sveitar-
félaga. Ég er þess fullviss að til
lengri tíma litið sé sameining þess-
ara sveitarfélaga afar hagkvæmur
og skynsamlegur kostur. Með okkar
góðu grönnum eigum við að byggja
upp enn sterkara samfélag, þar sem
traustur fjárhagur, lágar álögur,
frjálst val íbúanna um margvíslega
og fjölbreytta þjónustu, góða skóla
og öflugt íþrótta- og tómstunda-
starf er haft að leiðarljósi. Að auki
eigum við í sameinuðu sveitarfélagi
að leggja áherslu á verndun okkar
fjölbreyttu og verðmætu útivistar-
svæða sem eiga varla sinn líka á
höfuðborgarsvæðinu.
Upplýst ákvörðun
Kynningarátak um sameininguna
hófst formlega með opnun vefsíð-
unnar www.okkarval.is. Þar er að
finna margvíslegan fróðleik og þar
er m.a. aðgengileg ítarleg greinar-
gerð um sameininguna, auk þess
sem hægt er að senda inn fyrir-
spurnir og hugleiðingar. Helsta
markmið átaksins er að hvetja fólk
til að kynna sér málið vel og taka
upplýsta afstöðu. Ég hvet íbúa og
aðra þá sem hafa áhuga á sveitar-
stjórnarmálum til að kynna sér vef-
inn og efni hans. Á næstu dögum og
vikum verða kynningar í félögum
í sveitarfélögunum, haldnir verða
borgarafundir og að auki verður
bæklingi dreift í öll hús.
Skynsamlegt að sameina
Garðabæ og Álftanes
Sveitarstjórnar-
mál
Gunnar
Einarsson
bæjarstjóri
Garðabæjar
Sameinað sveitar-
félag verður
stærra og öflugra og
stendur betur að vígi …
Evrópumál
Árni Páll
Árnason
alþingismaður
Ef þessar úrbætur á evrusvæðinu takast
vel bendir allt til að aðild að ESB og
upptaka evru sé heppilegur kostur fyrir
Ísland.
Þar sem hjartað slær
www.midborgin.is
ERT ÞÚ GLEÐIGJAFI?
Við leitum ljósgjafa, skapandi fólks
sem vill taka þátt í að hlýja upp mið-
borgina á aðventunni og mynda hina
sönnu hátíðar stemmingu.
Höfuðborgarstofa og Miðborgin okkar standa
að Jólaborginni Reykjavík. Atburðir verða á fjöl-
mörgum reitum frá Hlemmi, niður eftir Laugavegi,
Skólavörðustíg og allt vestur að Gömlu höfninni.
Við leitum að kórum, harmonikkuleikurum,
ALVÖRUjólasveinum, lúðrasveitum og öðrum þeim
sem geta glatt gesti og gangandi í jólaösinni.
Hvað gerir þú skemmtilegt?
Sendu línu á heidrun.hakonardottir@reykjavik.is
ef þú vilt vera með.