Fréttablaðið - 26.10.2012, Blaðsíða 19

FÖSTUDAGUR 26. október 2012 19
Leigjendur er sá hópur sem hefur þurft að bera mestu
hækkunina vegna húsnæðiskostn-
aðar í kjölfar efnahagshrunsins.
Þessi staðreynd vill því miður oft
gleymast í umræðunni um stöðu
húsnæðismála. Á sama tíma og
leiguverð hefur hækkað langt
umfram aðra verðlagsþróun á
húsnæðismarkaði og leigjendum
stórfjölgar er hér vanburða og
ótryggur leigumarkaður og leigj-
endur njóta ekki jafnræðis á við
kaupendur í húsnæðismálum.
Í fréttaskýringu um leigumark-
aðinn sem birtist hér í Frétta-
blaðinu á dögunum kom m.a.
fram að leiguverð á höfuðborgar-
svæðinu hefur hækkað um nær
9% af raunvirði frá ársbyrjun
2011 eða þrefalt meira en almennt
húsnæðisverð. Á sama tíma hefur
íbúum í leiguhúsnæði stórfjölgað.
Íbúðakaupendur hafa í gegn-
um tíðina fengið niðurgreiddan
vaxtakostnað með vaxtabóta-
greiðslum. Eftir efnahagshrunið
var bætt verulegum fjármunum
í vaxtabótakerfið sem allir hús-
næðiskaupendur hafa átt rétt til
og að stórum hluta án nokkurra
tekjutenginga. Þannig hefur
vaxtakostnaður vegna húsnæðis-
lána verið greiddur niður um nær
þriðjung síðustu árin. Á sama
tíma hafa eingöngu þeir tekju-
lægstu í samfélaginu átt rétt á
stuðningi vegna leigu á íbúðar-
húsnæði. Mikill meirihluti leigj-
enda hefur ekki átt rétt á neinum
stuðningi eða niðurgreiðslu.
Sú mismunun sem verið hefur
á milli réttinda kaupenda og
leigjenda er bæði ósanngjörn og
óverjandi. Hér verður að vera
skýr jöfnuður. Í þeim efnum horf-
ir nú loks til betri tíðar. Tillögur
að nýju húsnæðisbótakerfi voru
kynntar fyrr á þessu ári. Þar er
lagt til að vaxtabætur og húsa-
leigubætur verði sameinaðar í
nýju húsnæðisbótakerfi. Þar sitji
allir við sama borð og hafi sama
rétt, hvort heldur þeir eru að fjár-
festa í húsnæði eða eru á leigu-
markaði.
Í fjárlagafrumvarpi fyrir kom-
andi ár er gert ráð fyrir umtals-
verðum viðbótarfjárveitingum
til að mæta sérstökum niður-
greiðslum til leigjenda. Fyrstu
áfangar í nýju húsnæðisbótakerfi
munu taka gildi í byrjun komandi
árs. Þá er ráðgert að tekjuviðmið
vegna húsaleigubóta hækki og
grunnur húsaleigubóta hækki.
Í kjölfarið verða tekin frekari
skref í átt að einu samfelldu hús-
næðisbótakerfi sem hefur það
markmið að tryggja jöfnuð og
bætta stöðu allra, jafnt leigjenda
sem kaupenda. Þetta er stórt rétt-
indamál sem skiptir okkur öll
miklu.
Gamla handboltahetjan Finnur Jóhannsson hjá True North
tók mig eiginlega á tæknilegu rot-
höggi þegar hann kom til fund-
ar við mig á sínum tíma. Hann
afþakkaði sæti í ráðherrasófanum
en skellti sér flötum beinum á gólf-
ið. Þar hnyklaði hann tattóveraða
vöðva og hélt innblásna ræðu um
hversu ábatasamt og atvinnuskap-
andi það væri fyrir samfélagið að
hækka endurgreiðslur vegna kvik-
myndagerðar. Ríkisstjórnin sam-
þykkti í kjölfarið tillögu mína um
að hækka endurgreiðslurnar um
næstum helming. Þær fóru upp
í 20%. Finnur reyndist hafa rétt
fyrir sér og hver stórmyndin hefur
síðan rekið aðra.
Alltof fáir skilja gildi skap-
andi greina fyrir hagkerfið. Allt-
of margir líta á stuðning við þær
sem lúxus, jafnvel óþarfa. Nægir
að minna á árlega síbylju ónefndr-
ar ungliðahreyfingar gamalgróins
stjórnmálaflokks. Staðreyndin er
samt sú, að kraftmikil lista- og
menningartengd sköpun á Íslandi
er orðin mikilvægur þáttur í verð-
mætaframleiðslu á Íslandi.
Rannsóknin, sem kennd er við 1.
des., sýndi að nú starfa um tíu þús-
und manns við það sem skilgreint
er sem skapandi greinar á grund-
velli aðferðafræði Unesco. Virðis-
aukaskattskyld velta þeirra er um
190 milljarðar á ársgrundvelli.
Beinhörð útflutningsverðmæti eru
24 milljarðar króna. Það er álíka
og loðnuvertíðin í fyrra, sem var
þó býsna góð.
Besta leiðin til að brjóta upp ein-
hæfnina í alltof fábreyttu atvinnu-
lífi Íslendinga er að efla skapandi
greinar. Það þarf að örva þær með
öflugu stuðningskerfi sem stenst
því snúning sem aðrar greinar
njóta. Það þarf „jafnræði atvinnu-
greina“ þar sem skapandi iðja á
kost á verkefnatengdum sjóðum
eins og aðrar greinar til að örva
frumkvæði einyrkja, og smáfyrir-
tæki sem dreymir um að stækka.
Við þurfum meiri útflutning á vöru
og þjónustu sem byggir á miðlun,
hönnun, innsæi og ímyndunarafli
– sem sagt alhliða sköpun.
Í skapandi greinum dyljast
mikil sóknarfæri inn í framtíðina.
Við höfum horft fram hjá þeim of
lengi. Nú þarf að nýta kröftugan
efnahagsbata næstu ára til að búa
þessum sóknargreinum jákvætt og
örvandi umhverfi. Það er lóðið.
Þegar Alþingi samþykkti, fyrir rúmum fimm mánuðum,
að boða til ráðgefandi þjóðar-
atkvæðagreiðslu um tillögur
stjórnlagaráðs ályktaði meirihluti
stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar
þingsins með eftirfarandi hætti
um framhald málsins:
„Gildistaka nýrrar stjórnar-
skrár. Meiri hlutinn er þeirrar
skoðunar að frumvarp Alþingis,
að aflokinni síðari samþykkt þess
skv. 79. gr. gildandi stjórnarskrár,
eigi að bera undir þjóðina til end-
anlegrar staðfestingar og gildis-
töku í bindandi þjóðaratkvæða-
greiðslu.”
Þetta voru þær upplýsingar
sem við sem kjósendur höfðum
þegar við gengum að kjörborð-
inu á laugardaginn var. Meirihlut-
inn í stjórnskipunar- og eftirlits-
nefnd hafði sem sagt þau áform
um framhaldið að Alþingi myndi
smíða frumvarp upp úr tillög-
um stjórnlagaráðs, samþykkja
það, rjúfa þing, boða til kosninga,
nýtt þing samþykkja frumvarp-
ið óbreytt og að því loknu yrði
það lagt fyrir bindandi þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Nú er hins vegar komin fram ný
hugmynd. Jóhanna Sigurðardóttir
er komin á þá skoðun að kjósa eigi
um nýja stjórnarskrá samhliða
þingkosningum í vor. Þetta er ekki
í fyrsta og ekki í annað skipti sem
reglunum er breytt í miðjum leik.
Sem áhorfanda og þátttakanda er
mér farið að líða eins og persónu í
ákveðnu myndbandi með Steinda:
„Ókei, ég er kominn í dubstep.
Bíddu er búið að breyta aftur?
Hvað er málið núna?”
Áður en menn halda áfram að
hneykslast yfir því að einhverjir
þingmenn telji sig bundna af sam-
visku sinni en ekki af niðurstöðum
kosninga sem einhver annar boð-
aði, ættum við þá ekki að velta því
fyrir okkur hvort ekki væri ágætt
að einhverjum kröfum um formal-
isma væri fylgt við breytingar á
stjórnarskrá og hvort ekki væri
eðlilegt að krefjast þess að þeir
sem flestu ráða í þessum málum
standi við skriflegar yfirlýsing-
ar? Þetta er ekki sagt til að skapa
leiðindi en sumt verður að setja
á hreint: Menn geta ekki stöðugt
breytt settum reglum og undrast
svo að sumir verði fúlir og neiti að
taka þátt í sýningunni.
Nú er það ekki endilega þannig
að hugmyndir um atkvæðagreiðslu
um eitthvað samhliða þingkosn-
ingum geti með engu móti gengið
upp. Ef einhver ofursátt um slíkt
fyrirkomulag hefði náðst áður, eða
myndi nást nú, þá gæti slíkt alveg
gengið. En öðru var lofað og við
það ætti að standa nema að bók-
staflega allir séu sáttir við annað.
Það eru nokkrir vankantar við
þessa tvöföldu kosningu. Sá fyrsti
er sá að hún hefur þann augljósa
tilgang að þjappa ríkisstjórn-
inni saman og draga smáflokka á
vinstri vængnum í fang hennar í
aðdraganda kosninga og að þeim
loknum. Hugmyndin er því skilj-
anleg frá pólitískum hagsmunum
stjórnarinnar en eykur ekki líkur
á því að málið verði unnið í sátt og
af einhverju viti.
Annar ókosturinn er sá að
þannig styttist sá tími sem
Alþingi hefur til að klára málið
enda þarf að boða til þjóðar-
atkvæðis með þriggja mánaða
fyrirvara. Vonandi að engum fari
að detta í hug að boða til atkvæða-
greiðslunnar með enn skemmri
fyrirvara eða gera það áður en
lokatillagan liggur fyrir. Það þarf
tíma til að ræða þessi mál efnis-
lega og af einhverri alvöru.
Og í alvöru talað, það er þörf á
þessum þremur mánuðum. Þann
tíma mætti til dæmis nýta til að
leita til Feneyjanefndar Evrópu-
ráðsins eða annarra alþjóðlegra
stofnana sem beinlínis eru sett-
ar upp til að vera ríkjum innan
handar þegar þau gera breytingar
á stjórnarskrá. Á heimasíðu Fen-
eyjanefndarinnar má til dæmis
lesa nýleg álit á stjórnarskrár-
breytingum í Belgíu og Ungverja-
landi. Álitin eru samin að beiðni
viðkomandi ríkja. Það er miður
að Ísland hafi ekki nýtt sér þessa
þjónustu.
Þriðji og stærsti ókosturinn er
hins vegar sá að atkvæðagreiðsla
samhliða þingkosningum getur
aldrei orðið annað en (aftur) ráð-
gefandi. Að loknum kosningum
munu þingmenn þurfa að greiða
atkvæði um stjórnarskrárbreyt-
ingarnar, bundnir einungis við
sannfæringu sína en ekki við nein
fyrirmæli frá öðru fólki.
Sama hvað menn segja þá er
ráðgefandi atkvæðagreiðsla ekki
„í raun bindandi“. Hún er í raun
ráðgefandi. Ef menn ætla að hafa
þjóðaratkvæðagreiðslu sem er í
raun bindandi þá þarf hún að vera
bindandi. Ekki „siðferðislega“ eða
„pólitískt“ bindandi heldur bara
bindandi. Bindandi bindandi.
Besta leiðin til að brjóta upp einhæfnina
í alltof fábreyttu atvinnulífi Íslendinga er
að efla skapandi greinar.
Sú mismunun sem verið hefur á milli
réttinda kaupenda og leigjenda er bæði
ósanngjörn og óverjandi. Hér verður að
vera skýr jöfnuður. Í þeim efnum horfir nú loks til
betri tíðar.
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Bindandi bindandi Skapandi
greinar eru lóðið
Jöfnuður
fyrir leigjendur
Atvinnumál
Össur
Skarphéðinsson
utanríkisráðherra
Húsnæðismál
Lúðvík
Geirsson
alþingismaður