Fréttablaðið - 15.11.2012, Blaðsíða 28

28 15. nóvember 2012 FIMMTUDAGUR
Mér er bæði ljúft og skylt að svara opnu bréfi Sigrúnar
Eddu Lövdal sem birtist í Frétta-
blaðinu í gær um fyrirhugaðar við-
ræður borgarinnar við ríkið um
þjónustu við ung börn.
Í dag er opinber þjónusta tryggð
fyrir öll börn, frá fæðingu til 18
ára aldurs, fyrir utan 15 mánaða
tímabil á fyrstu tveimur æviárun-
um. Dagforeldrar gegna mikilvægu
hlutverki fyrir börn og foreldra á
þessum aldri, vinna afar gott starf
og brúa bilið með ágætum. Þjónust-
an er þó ekki á forræði hins opin-
bera. Sveitarfélögin greiða niður
þjónustuna, þau setja henni ákveð-
inn ramma og hafa með henni eft-
irlit, en þau veita ekki þjónustuna.
Það er rétt hjá Sigrúnu Eddu,
að tillaga mín laut í raun ekki að
því að brúa bilið milli fæðingaror-
lofs og leikskóla, það er réttilega
brúað með þjónustu dagforeldra og
einkarekinna ungbarnaleikskóla.
Tillagan laut að því að brúa bilið
í opinberri þjónustu, því það er
sannarlega til staðar.
Það er staðföst skoðun mín að
hið opinbera, ríki og sveitarfé-
lög, eigi að bjóða upp á þjónustu
fyrir öll börn, frá fæðingu þar
til sjálfræði er náð. Ástæðan er
þessi: Opinber þjónusta er hluti af
samfélagslega ábyrgu velferðar-
samfélagi. Hún er sá hluti þjón-
ustunnar sem við viljum reka
sameiginlega, við kjósum okkur
fulltrúa til að móta stefnu og sinna
eftirliti og við greiðum fyrir hana
að stærstum hluta með framlagi í
sameiginlegan sveitarsjóð.
Til viðbótar við þessa opinberu
þjónustu eru svo ýmsir valkost-
ir sem margir kjósa að nýta sér
af ýmsum ástæðum og því vil ég
árétta að ég er ekki að leggja til
að þjónusta dagforeldra leggist af.
Hún er sjálfsagður og eðlilegur
valkostur sem má endilega vera
áfram til staðar fyrir þá foreldra
sem það kjósa.
Ég bind vonir við að viðræðurn-
ar skili þeim árangri sem fyrst að
sameiginlega axli ríki og sveitar-
félög þá ábyrgð að tryggja opin-
bera þjónustu fyrir öll börn, svo
foreldrar hafi raunverulegt val.
Sú þjóðsaga hefur verið lífseig hér á landi að við Íslendingar
séum vel menntuð þjóð. Saman-
burður á menntunarstigi fólks á
evrópskum vinnumarkaði segir
hins vegar aðra sögu, því sam-
kvæmt gögnum Hagstofu Íslands
og Eurostat hafa um 30% Íslend-
inga á aldrinum 25-64 ára ein-
göngu grunnmenntun samanborið
við 25% í löndum ESB og 15-20% á
Norðurlöndunum. Íslendingar eiga
jafnframt þann vafasama heiður
að brotthvarf nemenda úr fram-
haldsskólum er hér mun meira en
í Evrópu. Brotthvarf framhalds-
skólanemenda á Íslandi er nærri
30% en meðaltal ESB-ríkja er um
13%. Heildarnámstími í grunn- og
framhaldsskóla er óvenju langur á
Íslandi, eða 14 ár samanborið við
12-13 ár í samanburðarlöndum. Þá
er vægi bóknáms á kostnað verk- og
tæknináms óvenju mikið í íslensku
menntakerfi og ljóst að margir
nemendur fara ekki í nám við hæfi.
Samþætting menntunar og atvinnu
Starfshópur undir minni forystu
með þátttöku fulltrúa framhalds-
skóla og háskóla, aðila vinnumark-
aðarins, fulltrúa nemendahreyf-
inga og ráðuneyta hefur sent frá sér
skýrslu um samþættingu menntun-
ar og atvinnu, sem hefur að geyma
átján tillögur um aðgerðir til að
bæta menntunarstig þjóðarinnar,
draga úr brotthvarfi nemenda og
auka vægi verk- og tæknináms.
Skilvirkari menntastefna
Lagt er til að stjórnvöld setji sér
það markmið að allir nemendur í
framhaldsskólum ljúki a.m.k. fram-
haldsskólaprófi sem hafi sjálfstætt
gildi sem lokapróf eða fyrsta þrep
í frekara framhaldsnámi. Námið
verði sveigjanlegt og lagað að
áhugasviði nemenda, og geti farið
að hluta til fram á vinnustað. Horft
verði m.a. til reynslu Hollendinga
sem náð hafa góðum árangri með
skuldbindandi námslok í fram-
haldsskólum.
Stytting og betri nýting námstíma
Mikilvægt er að nýta betur náms-
tíma í grunn- og framhaldsskóla og
auka skilvirkni í menntakerfinu.
Lagt er til að viðmiðunarnámstími í
grunn- og framhaldsskólum verði 13
ár í stað 14 ára og námslok í fram-
haldsskólum verði því almennt við
19 ára aldur. Lagt er til að þeir fjár-
munir sem sparast við þessa stytt-
ingu verði nýttir til að bæta kjör
kennara og skólastarfsfólks, auka
sveigjanleika kennslu og styrkja
starfsumhverfi skóla, þar með talið
tækjakost, aðbúnað og námsgögn.
Ætla má að stytting námstíma um
eitt ár geti hliðrað fjármunum um
1,2 milljarða króna á ári, sem verði
varið til fyrrnefndra nota.
Aðgerðir gegn brotthvarfi –
einstaklingsmiðað nám
Mikilvægt er að stjórnvöld í sam-
ráði við skólasamfélagið og aðila
vinnumarkaðar grípi til tafarlausra
aðgerða til að draga verulega úr
brotthvarfi nemenda. Leggja þarf
áherslu á að stöðva nýliðun brott-
hvarfsnemenda með forvörnum og
skimun í efri bekkjum grunnskóla.
Með skimun er hægt að greina
styrkleika og veikleika hvers nem-
anda og nýta þær upplýsingar til að
sníða einstaklingsbundnar náms-
áætlanir sem ætlað er að kveikja
áhuga nemenda og virkja á þeim
sviðum þar sem hæfileikar þeirra
og færni nýtast best. Starfshópurinn
leggur fram hugmyndir um svokall-
aða námssamninga milli nemenda
og kennara, með áfangaskiptum
markmiðum um námsframvindu
og árangur sem þessir aðilar auk
forráðamanna nemenda skuldbinda
sig til að fylgja eftir og endurskoða
eftir þörfum.
Í orði en ekki á borði
Einstaklingsmiðað nám varð mið-
lægt í skólastefnu Reykjavíkurborg-
ar undir lok síðustu aldar og skyldar
áherslur hafa verið í grunnskólalög-
unum frá árinu 1974. Reyndar má
finna hliðstæðu í stjórnarskrá lýð-
veldisins þar sem segir í 76. grein:
„Öllum skal tryggður í lögum réttur
til almennrar fræðslu og menntun-
ar við sitt hæfi.“ Í þessu niðurlagi
er fólginn mikill sannleikur, sem
því miður hefur ekki reynst leið-
arljós íslenska menntakerfisins,
því allt of margir nemendur velja
ekki nám við sitt hæfi, heldur láta
sjónarmið foreldra ráða námsvali
eða taka mið af meginstraumi, sem
oftar en ekki leiðir til þess að bók-
nám verður fyrir valinu. Afleiðing-
in er sú að margir nemendur eyða
miklum tíma í nám sem hentar þeim
ekki og margir hverfa frá námi um
lengri eða skemmri tíma. Það er
hins vegar athyglisvert að meiri-
hluti þeirra sem snýr til baka í nám
á þrítugsaldrinum velur verk- og
tækninám og stór hluti þeirra sem
útskrifast með sveinspróf er eldri
en 25 ára.
Aukin virkni nemenda
Brýnt er að auka virkni nemenda í
skólastofunni með verkefnabundnu
námi sem ýtir undir frumkvæði,
gagnrýna hugsun og skapandi starf
nemenda. Nýta þarf nýja miðla
sem nemendur nota utan skóla til
að glæða áhuga þeirra á náminu og
gera átak í að nútímavæða náms-
gagnaútgáfu með áherslu á marg-
miðlun og gagnvirkni.
Í næstu grein mun ég fjalla um
tillögur starfshópsins varðandi efl-
ingu verk- og tæknináms.
Menntakerfi fyrir nemendurUm þjónustu
við börn
Í nýlegri skýrslu McKinsey um hagvaxtarmöguleika á Íslandi
eru m.a. dregnar fram þær meg-
ináherslur sem íslensk stjórnvöld
þurfa að vinna að til að byggja upp
atvinnulíf til framtíðar. Meðal þess
sem þar er dregið fram er lang-
tíma stefnumörkun, bætt menntun,
aukin verðmætasköpun o.fl.
Í framhaldi af ábendingum
McKinsey er athyglisvert að
beina sjónum að hinum svoköll-
uðu IPA-styrkjum Evrópusam-
bandsins sem standa Íslendingum
til boða meðan á aðildarviðræðum
stendur. Styrkirnir lúta í megin-
dráttum sömu reglum og byggða-
styrkir Evrópusambandsins þar
sem gerðar eru miklar kröfur um
öguð vinnubrögð. Skýr stefnumót-
un, langtíma áætlanagerð, skýr
ábyrgð, samráð og samvinna er
meðal þess sem styrkþegar þurfa
að geta sýnt fram á áður en þeim
er úthlutaður styrkur. Með öðrum
orðum – úthald í faglegum vinnu-
brögðum.
Undanfarna mánuði hef ég verið
fengin til að aðstoða fjölmarga
aðila, um allt land, við að skil-
greina hugmyndir og móta verk-
efni sem eru grunnur að umsókn-
um um IPA-styrki. Á þessum tíma
hef ég séð hvernig ólíkir aðilar
hafa tekið höndum saman um að
undirbúa eða styrkja ýmiss konar
nýsköpun, efla atvinnugreinar
sem kalla á fjölbreytta mennt-
un, stofna til nýrra námsbrauta
á framhalds- og háskólastigi,
styrkja námsframboð símennt-
unarmiðstöðva, tengja saman
háskóla og atvinnulífið og svo
mætti lengi telja. Ég hef orðið
vitni að því þegar fólk um allt land
leggst á árarnar við að skapa nýja
hugsun í atvinnu- og menntamál-
um, sem byggir á auðlindum þekk-
ingar og náttúru. Þetta eru sömu
vinnubrögð og viðhöfð eru í þeim
ríkjum sem McKinsey nefnir sem
eftirsóknarverðar fyrirmyndir
fyrir Ísland.
Andstæðingar Evrópusam-
bandsins kalla IPA-styrkina
mútur. Það eru auðvitað öfugmæli.
Það er nær að líta á þá sem ókeypis
námskeið í faglegum vinnubrögð-
um, í takt við ábendingar skýrsl-
unnar. Námskeiðið er rétt að byrja
en ég vona að við Íslendingar ljúk-
um því með láði, tileinkum okkur
ný vinnubrögð og verðum í fram-
haldinu þjóð meðal þjóða.
Höfundur sækist eftir 3.–4.
sæti í forvali Samfylkingarinnar í
Reykjavík.
Mútur eða námskeið
í faglegum vinnubrögðum?
Löngu er orðið tímabært að bæta kjör námsmanna og endurskoða
núverandi námslánakerfi með hlið-
sjón af gildandi reglum hjá hinum
norrænu ríkjunum. Hér hefur
t.a.m. viðgengist að námsmenn fái
greidd lán frá LÍN eftir að hafa
sýnt fram á námsárangur og lifað á
lánum frá einkabanka þangað til. Á
þessu hafa bankastofnanir hagnast
í fjölda ára. Þessu getum við breytt.
Sem dæmi væri hægt að greiða lán
til námsmanna beint frá LÍN og
þau væru greidd fyrir fram, í byrj-
un annar eða mánaðarlega. Til að
koma í veg fyrir að fólk nýti lánin í
annað en nám væri hægt að greiða
námslánin eftir að sýnt hefur verið
fram á námsárangur, eins og gert
er nú, fyrsta árið.
Þá hljótum við að vilja búa til
hvata til að fólk kjósi að fara í nám
og ljúka því. Ein leið væri að hluti
námsláns breyttist í styrk fyrir
þá námsmenn sem ljúka námi á
tilskyldum tíma. Slíkt hvatakerfi
væri til hagsbóta ekki einungis
fyrir nemendur heldur myndi það
einnig mögulega lækka brottfall í
háskólum og skila menntuðu fólki
fyrr út á vinnumarkaðinn. Svo
mætti einnig endurskoða endur-
greiðsluhlutfall námslána til að
gera greiðslubyrði afborgana við-
ráðanlegri.
Menntunarstig á Íslandi er með
því lægsta í Evrópu, á sviði form-
legs náms að skyldunámi loknu. Eitt
af markmiðum okkar sem þjóðar
er að hækka menntunarstig og búa
þar með að vel menntuðum mann-
auði og hafa hér öflugt og fjölbreytt
atvinnulíf. Með þessu gerum við
það að vænlegri kosti að taka þá
ákvörðun að fara í nám. Að fara í
nám er kostnaðarsamt og jafnframt
er ekkert sem tryggir að námsmenn
fái vinnu við hæfi eftir útskrift. Við
þurfum að létta þessa ákvarðana-
töku ef við ætlum að ná markmið-
um okkar að vera vel menntuð þjóð.
Bætt kjör námsmanna
Leikskólar
Sóley
Tómasdóttir
borgarfulltrúi
Menntamál
Hrafnhildur
Ragnarsdóttir
formaður
Kvennahreyfingar
Samfylkingarinnar
Evrópumál
Anna Margrét
Guðjónsdóttir
sjálfstæður ráðgjafi
Menntamál
Skúli
Helgason
formaður starfshóps
um samþættingu
menntunar og atvinnu
20% afsláttur
af öllum handfarangurs-
töskum á hjólum.
FERÐATÖSKU-
DAGAR
Vikuna 15. – 21. nóvember
Fréttablaðið efnir til verðlaunasamkeppni um
bestu frumsömdu jólasöguna.
Verðlaunasagan birtist í Fréttablaðinu á aðfanga-
dag, myndskreytt af Halldóri Baldurssyni teiknara.
Samkeppnin er öllum opin.
Einu skilyrðin eru þau að sagan fjalli um jólin eða
fangi anda jólanna með einum eða öðrum hætti.
Lengdarmörk eru 1.000 til 1.300 orð en að öðru
leyti eru efnistök frjáls. Sögur skal senda á net-
fangið jolasaga@frettabladid.is.
Skilafrestur er til 5. desember.
Í fyrstu verðlaun eru Intel Pentium-fartölva frá
Toshiba.
Verðlaun fyrir annað og þriðja sæti eru spjald-
tölvur af gerðinni United.
Sigurlaunin eru frá Tölvulistanum.
Jólasagan þín