Fréttablaðið - 15.11.2012, Blaðsíða 32

32 15. nóvember 2012 FIMMTUDAGUR
Kosningaréttur þykir sjálfsagð-ur í lýðræðisríkjum og tölu-
vert púður hefur farið í umræður
hér á landi um stjórnarskrá, kosn-
ingalög, jöfnun atkvæðisréttar o.fl.
Engin umræða spannst hins vegar
eftir ábendingar Gunnars B. Eydal
lögfræðings í Tímariti lögfræðinga
2009 um að skortur sé á samræmd-
um reglum um mat á gildi kjör-
seðla við talningu atkvæða á milli
kjördæma í almennum kosningum.
Löggjafinn er ekki vakandi í þessu
réttindamáli. Á Íslandi er kjörsókn
almennt góð og kjósendur treysta
því að svipaðir ágallar á kjörseðl-
um verði metnir með sambæri-
legum hætti í öllum kjördæmum.
Sú er ekki raunin. Kjósendur gera
sér heldur ekki allir grein fyrir því
hvað lítið þarf til að atkvæði þeirra
verði metið ógilt og þar með án
þýðingar um niðurstöðu kosninga.
Mat á gildi atkvæða var ekki sam-
ræmt í þjóðaratkvæða greiðslunni
í október
Við undirritaðar, skipaðir umboðs-
menn kjósenda í Reykjavíkurkjör-
dæmi norður í þjóðaratkvæða-
greiðslunni þann 20. október
sl., gerðum þá kröfu við taln-
ingu atkvæða að landskjörstjórn
úrskurðaði um gildi 179 ágrein-
ingsseðla, sem yfirkjörstjórn
kjördæmisins hafði metið ógilda.
Á 127 kjörseðlum hafði kjósandi
gert leiðréttingu á svari sínu við
einni spurningu eða fleiri og allir
atkvæðaseðlarnir voru metnir
ógildir í heild af yfirkjörstjórn
kjördæmisins. Hins vegar svaraði
kjósandi einni spurningu eða fleir-
um með já og nei, en öðrum spurn-
ingum eingöngu með já eða nei eða
ekki í samtals 52 tilvikum. Þess-
ir atkvæðaseðlar voru með sama
hætti metnir ógildir í heild sinni.
Töldum við þá niðurstöðu óvið-
unandi og bentum við á að:
1. Kjósendum hefði verið frjálst
að svara einni eða fleiri spurn-
ingum (6 spurningar) á einum og
sama kjörseðlinum.
2. Í 101. gr. laga nr. 24/2000 um
kosningar til Alþingis segði að
atkvæði skyldi ekki meta ógilt, þó
að gallað væri, ef greinilegt væri
hvernig það ætti að falla nema aug-
ljóslega kæmi í bága við einn eða
fleiri stafliði 100. gr. Það yrði því
ekki séð að kjósanda væri óheim-
ilt að leiðrétta svar sitt á kjörseðli
ef það væri gert með snyrtilegum
hætti og greinilegt væri hvernig
atkvæðið ætti að falla.
3. Tilviljun réði því að einn kjör-
seðill væri notaður við atkvæða-
greiðsluna en ekki 6 kjörseðlar.
Hefðu þeir verið 6 talsins hefði
væntanlega ekki verið horft til
þess hvort kjósandi ógilti ein-
hverja spurningu heldur einungis
horft til hvers seðils fyrir sig.
Þó að í 12. gr. laga nr. 91/2010
segi að um atkvæðagreiðsluna
sjálfa fari eftir lögum um kosn-
ingar til Alþingis, verður að horfa
til þess að kjörseðlarnir í þess-
ari þjóðaratkvæðagreiðslu voru í
verulegu ósamræmi við alla aðra
kjörseðla sem hafa sést hér á
landi. Atkvæðagreiðslan var ráð-
gefandi en ekki var um bindandi
kosningu að ræða.
Þá var mikilvægt að engin sér-
stök kynning fór fram um það af
hálfu stjórnvalda fyrir kosning-
arnar að svar við einni spurningu
eða fleirum af þeim sex sem voru
á kjörseðlinum, snyrtileg leið-
rétting á svari eða eyðilegging á
svari með því t.d. að svara einni
spurningu bæði já og nei myndi
þýða ógildi á kjörseðlinum í heild
þótt ekkert væri athugunarvert
við merkingu kjósanda við aðrar
spurningar á kjörseðlinum.
Landskjörstjórn úrskurðaði í
samræmi við okkar viðhorf
Var það afstaða okkar að meta
ætti svör kjósanda við hverri og
einni spurningu á kjörseðlum eins
og um sérstakan kjörseðil væri
að ræða vegna hverrar spurning-
ar. Jafnframt að kjósanda hefði
vegna eðlis atkvæðagreiðslunnar
verið heimilt svo gilt væri að leið-
rétta svar sitt á kjörseðli, hefði það
verið gert með snyrtilegum hætti
þannig að ljóst væri hver vilji hans
var.
Framkvæmd kosninganna var
vanhugsuð. Landskjörstjórn féllst
á þessa afstöðu okkar í öllum meg-
inatriðum, sbr. www.landskjor.is/
media/frettir/urskurdur29102012_
RvkNordur.pdf. Mat á gildi
atkvæða var þ.a.l. ekki samræmt
á milli kjördæma í þjóðaratkvæða-
greiðslunni. Það voru hagsmunir
173 kjósenda í Reykjavíkurkjör-
dæmi norður sem voru hér að veði
og kjördæmi landsins eru sex. Við
höfum hins vegar engar upplýsing-
ar um hversu margir atkvæðaseðl-
ar/svör við spurningum voru að
veði í öðrum kjördæmum í kosn-
ingunum.
Afstaða 173 kjósenda að veði – í einu kjördæmi
Ekki fyrir svo löngu var ég ánægður með framlag þitt til
íslenskra stjórnmála. Meðal ann-
ars vegna starfa þinna, Stefáns
Benediktssonar og Vilmundar
heitins Gylfasonar, var ég hrifinn
af hugmyndafræðinni sem kennd
er við jafnaðarmennsku. Hug-
myndafræði þar sem einstak-
lingsframtakið fær notið sín en
hugar jafnframt að velferð þeirra
sem minna mega sín. Sumt af
því sem þú hefur skrifað á síðum
Fréttablaðsins síðustu ár hefur
mér jafnvel fundist áhugavert.
Þrátt fyrir langa setu á
Alþingi, bæði sem almennur
þingmaður og ráðherra, hefur
þér tekist að sneiða hjá stórum
hneykslismálum og mistökum á
ferlinum. Það sama verður ekki
sagt um alla stjórnmálamenn af
þinni kynslóð, plús mínus nokkur
ár. Margar breytingar á íslensku
stjórnkerfi voru gerðar af þinni
kynslóð á Alþingi á sama tíma og
þú áttir þar sæti.
Meingallað kvótakerfið var
sett á fót. Samflokksmönnum
þínum hefur ekki enn tekist að
vinda ofan af því kerfi. Skyldu-
sparnaði var komið á (að mig
minnir) þar sem inneignir fólks
brunnu upp í óðaverðbólgu. Ef ég
man rétt þá var það einnig fólk
af þinni kynslóð sem stóð fyrir
þessari óðaverðbólgu með endur-
teknum gengisfellingum til að
auka verðgildi fiskafurða. Marg-
ir einstaklingar af þinni kyn-
slóð fengu íbúðalán án verðbóta
og greiddu þ.a.l. ekki nema lítinn
hluta til baka þar sem verðbólg-
an sá um hitt. Einstaklingar af
þinni kynslóð einkavæddu ríkis-
bankana (skiptu þeim á milli vina
sinna) og lögðu þannig grunninn
að umfangsmiklu bankahruni.
Ágæti Sighvatur, ég ætla ekki
að dæma þig eða alla þína kyn-
slóð af verkum þessara sam-
borgara þinna. Ég dæmi þig
hins vegar af skrifum þínum um
mig og mína kynslóð. Í skrifum
þínum á Vísi þann 10. nóvem-
ber sl. tínir þú til nokkur dæmi
um fólk á mínum aldri sem tók
vafasamar viðskiptaákvarðanir
í lagaumhverfi sem fólk af þinni
kynslóð tók þátt í að móta. Þú
notar þessi afglöp til að dæma
mig og þúsundir samborgara
minna. Ég er ekki á vanskilaskrá.
Ég hef ekki stundað viðskipti
nema sem kaupandi á vörum og
þjónustu í neytendafjandsam-
legu umhverfi sem fólk af þinni
kynslóð tók þátt í að móta. Ég
tók ekki þátt í útrásinni. Ég hef
ekki einu sinni keypt flatskjá svo
vísað sé til orða manns af þinni
kynslóð.
Þér hefur ekki verið úthlutað
dómsvald yfir mér og minni kyn-
slóð og frábið ég, og eflaust fleiri
af minni kynslóð, mér þá for-
dóma sem koma fram í skrifum
þínum þegar þú kallar okkur
sjálfhverf. Að dæma heila kyn-
slóð af afglöpum nokkurra ein-
staklinga segir meira um þann
sem dæmir en þann dæmda. Sem
betur fer er nú fólk af minni kyn-
slóð á þingi sem kann betur að
rökræða en þú Sighvatur. Samt
er ljóst að það verður erfitt að
leysa þau vandamál sem ein-
hverjum af þinni kynslóð tókst
að leggja grunninn að. Skrif þín
þann 10. nóvember sl. hjálpa ekk-
ert til, nákvæmlega ekkert, við
enduruppbyggingu eftir hrun.
Megir þú vel og lengi lifa en
vinsamlegast hættu að skrifa ef
þú getur ekki vandað þig betur
og sleppt fordómum í garð ann-
arra.
Ágæti Sighvatur Björgvinsson
Eftir fall Sovétríkjanna hvarf um leið tilverugrundvöllur
Atlantshafsbandalagsins (NATO).
Hernaðarveldin voru hins vegar
ekki á þeim buxunum að leggja
upp laupana. NATO fór að færa
út kvíarnar og í stað þess að snú-
ast fyrst og fremst um varnarmál
eigin aðildarríkja og vopnakapp-
hlaup við Sovétríkin og fylgiríki
þeirra tók bandalagið að hasla sér
völl á ýmsum öðrum svæðum.
Lengi framan af var ekki aug-
ljóst hvert stefndi með grundvöll
NATO, en að lokum hafði hern-
aðarhyggjan betur. Í stað þess að
Atlantshafsbandalagið væri lagt
niður, sem hefði verið rökrétt,
var ákveðið að tryggja efnahags-
lega og pólitíska hagsmuni hern-
aðar og vopnakapphlaups. Hér á
landi lögðu stjórnarherrar sig alla
fram um að ríghalda í bandaríska
herliðið á Miðnesheiði, enda þótt
Bandaríkjamönnum sjálfum væri
löngu ljóst að vera þess hér væri
tilgangslaus. Fastaráð NATO sam-
þykkti sumarið 2007 beiðni þáver-
andi ríkisstjórnar Íslands um að
NATO-ríki hefðu með höndum
tímabundna loftrýmisgæslu með
orrustuþotum hér við land. Í kjöl-
far þess að herinn fór var síðan
lögð vinna í sérstakt áhættumat í
öryggis- og varnarmálum þjóðar-
innar. Ein af meginniðurstöðum
þeirrar vinnu er að „engar vís-
bendingar eru um að hernaðar-
ógn muni í náinni framtíð steðja
að Íslandi“. Þrátt fyrir þessa aug-
ljósu staðreynd takast enn á sjón-
armið gömlu hernaðarhyggjunnar
annars vegar og hins vegar nýrr-
ar sýnar og nálgunar í öryggis-
málum.
Þegar Alþingi ákvað að hefja
vinnu við að móta þjóðarörygg-
isstefnu var ljóst að meirihluti
Alþingis vildi hverfa frá þröngri
hernaðarhugsun og segja skilið við
kalda stríðið. Það kemur því óneit-
anlega á óvart að hernaðaræfing-
ar, eins og loftrýmisgæsla NATO,
skuli enn eiga fylgismenn í öðrum
flokkum en Sjálfstæðisflokknum.
Loftrýmisgæsla í nokkrar vikur
á ári hefur ekkert með öryggi
Íslands að gera. Það er ástæða
þess að ég hafði frumkvæði að því
á nýloknu þingi Norðurlandaráðs
að fjalla um loftrýmisgæsluna við
Ísland. Gagnrýndi ég þar eink-
um utanríkisráðherra hlutlausu
landanna Finnlands og Svíþjóðar
fyrir að vilja taka þátt í þessum
hernaðarleikjum, en skálkaskjólið
nú er að allt sé þetta í anda „nor-
rænnar samvinnu“. Hún er vissu-
lega góð en á hins vegar ekki að
snúast um hernaðarbrölt. Um það
getur ekki orðið breið samstaða
enda er loftrýmisgæslan arfur frá
tímum kalda stríðsins. Það vita
hins vegar flestir að því er lokið
og þess vegna eiga menn að hætta
þessum stríðsleikjum.
Er kalda stríðinu ekki lokið?
Kosningar
Ásdís J.
Rafnar
lögfræðingur
Hulda
Rúriksdóttir
hæstaréttarlögmaður
Öryggismál
Árni Þór
Sigurðsson
alþingismaður
Samfélagsmál
Stefán Hrafn
Jónsson
félagsfræðingur
„Fremstur
norrænna
sakamálahöfunda.“
THE TIMES