Fréttatíminn - 06.07.2012, Blaðsíða 34

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri:
Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is . Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í
82.000 eintökum í Landsprenti.
B Batamerki má sjá í hagkerfinu. Hagvöxtur er hraður hér í alþjóðlegum samanburði, var 4,2 prósent á fyrsta ársfjórðungi miðað við árstíðarleiðréttingu en á sama tíma neikvæður um 0,1 prósent á evrusvæðinu og
jákvæður um 0,1 prósent sé litið til Evr­
ópusambandsríkjanna í heild. Hagvöxtur
hefur því skapað störf og þar með dregið
úr atvinnuleysi, því böli sem við fengum að
kynnast af alvöru eftir hrunið
haustið 2008.
Atvinnuleysi hérlendis er
nú hið sjötta lægsta þegar litið
er til landanna innan evrópska
efnahagssvæðisins, árstíðar­
leiðrétt var það 6 prósent í maí
samanborið við 11,1 prósent
meðal evruríkjanna og 10,3
prósent meðal allra Evrópu­
sambandsríkjanna. Rúmlega
fimm þúsund fleiri Íslendingar
voru við störf í maí síðastliðn­
um en í sama mánuði í fyrra. Sérfræðingar
reikna með því að heldur dragi úr atvinnu­
leysi hér á næsta ári.
Þetta er jákvæð þróun sem ber að fagna
þótt fullsnemmt kunni að vera að halda því
fram að kreppunni sé lokið, eins og haft
var eftir Gylfa Zoëga hagfræðiprófessor
nýlega. Vilhjálmur Egilsson, framkvæmda­
stjóri Samtaka atvinnulífsins, segir hag­
vöxtinn raunar of lítinn. Hann þurfi að vera
meiri en raun ber vitni, ella náist þau störf
ekki til baka sem töpuðust né atvinnuleysið
niður með þeim hraða sem æskilegt sé.
Þá má ekki gleyma að þau gjaldeyrishöft
sem við búum við halda okkur í viðjum. Því
miður er ekki að sjá að við losnum undan
þeim á næstunni. Lánshæfismat ríkissjóðs
er stöðugt, sem vissulega er betra en meðal
margra annarra Evrópuríkja þar sem það fer
versnandi en hafa verður í huga að fá þeirra
eru með verra lánshæfismat en Ísland. Þau
eru aðeins þrjú, eins og Greining Íslands­
banka hefur bent á, það er að segja Grikk­
land, Portúgal og Kýpur. Lánshæfismat
Spánar og Íslands er nokkuð svipað. Þá líta
stjórnendur 400 stærstu fyrirtækja landsins
ekki of björtum augum fram á veg, miðað við
niðurstöðu könnunar á stöðu og framtíðar­
horfum þeirra, einkum meðal stjórnenda í
sjávárútvegi og byggingariðnaði. Byggingar­
iðnaðurinn varð fyrir alvarlegu áfalli við
hrunið og enn langt í land en afstaða stjórn­
enda í sjávarútvegi hefur væntanlega ráðist
af átökum um fiskveiðistjórnunarkerfið og
veiðileyfagjöld.
Enn er því spölur til lands en þrátt fyrir allt
hefur ræst bærilega úr hjá okkur eftir skell­
inn stóra. Aukinnar bjartsýni gætir meðal
neytenda. Væntingavísitala Gallup, sem birt
var fyrr í vikunni, hefur ekki verið hærri frá
því í maí 2008. Í vísitölu fyrir stórkaup sést
að áhugi á íbúðakaupum er að glæðast á ný
og mest í yngsta aldurshópnum, það er að
segja þeirra sem líklega eru að kaupa sína
fyrstu íbúð. Þörf þessa hóps er uppsöfnuð en
líklegt er að fólk á þessum aldri hafi undan­
farin ár haldið að sér höndum varðandi
íbúðakaup en eygi nú færi á slíku þegar hag­
kerfið er að braggast.
Jákvæð þróun á vinnumarkaði og í hag­
kerfinu sést í afkomu ríkissjóðs. Aukning
kaupmáttar og einkaneyslu, umfram það
sem fjárlög byggja á, bætti afkomu ríkis­
sjóðs um nær 15 milljarða króna fyrstu fjóra
mánuði ársins. Þar munar um aukið aflaverð­
mæti sem jókst á föstu verðlagi um 26 pró­
sent á fyrsta ársfjórðungi frá sama tímabili í
fyrra, auk ferðamannateknanna sem meðal
annars standa undir nokkurri styrkingu
krónunnar. Met í fjölda erlendra ferðamanna
sem hingað koma eru slegin mánaðarlega.
Spár stofnana og greiningaraðila gera ráð
fyrir að atvinnuleysi verði 4,6 til 5 prósent
árið 2014 en meiri munur er á spám um
verðbólguþróun. Verðbólgudraugurinn er
þrálátur en svo framhaldið verði eins og
vonir standa til þarf að berja hann niður með
öllum tiltækum ráðum.
Slaknar á kreppuklóm
Hagkerfið braggast
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
Stjórnskipun
Forsetaembættið og stjórnarskrárbreytingar
S taða forsetaembættisins í stjórnskip­un landsins, valdheimildir þess og valdmörk, voru eins og gefur að
skilja talsvert til umræðu í aðdraganda
forsetakosninga. Að kosningum loknum
hefur þessi umræða haldið áfram, ekki
síst í tilefni af ýmsum ummælum nýendur­
kjörins forseta. Þetta þarf í sjálfu sér
ekki að koma á óvart, enda hafa átt sér
stað meiri umræður og átök um forseta­
embættið á síðustu árum heldur en við
höfum átt að venjast frá lýðveldisstofnun.
Ríkisstjórn og meirihluti Alþingis hafa allt
þetta kjörtímabil barist fyrir verulegum
breytingum á stjórnarskránni og þótt ekki
sé með öllu ljóst hvernig þau mál þróast er augljóst að
breytingar á ákvæðum um forsetaembættið eru meðal
þess sem tekist verður á um í því sambandi.
Ég lengi verið þeirrar skoðunar að tilefni væri til
þess að endurskoða ákvæði stjórnarskrárinnar um
embætti forseta Íslands. Ég hef margsinnis, í ræðu og
riti, vakið athygli á því að ástæða væri til að umskrifa
þessi ákvæði þannig að þau endurspegluðu betur hina
raunverulegu stöðu forsetans samkvæmt stjórnar­
skránni og þeim stjórnskipunarvenjum sem skapast
hafa frá lýðveldisstofnun. Þannig væri til dæmis alveg
ástæðulaust að hafa í stjórnarskrá ákvæði sem gæfu
til kynna raunveruleg völd forseta á tilteknum sviðum,
sem væru svo tekin úr sambandi með öðrum ákvæð­
um, þ.e. þeim sem fela í sér að forseti feli ráðherrum
að fara með vald sitt og að forseti sé ábyrgðarlaus af
stjórnarathöfnum. Núverandi framsetning stjórnar­
skrárákvæðanna hefur á síðustu árum leitt til margs
konar misskilnings og jafnvel mistúlkunar, sem full
ástæða er til að eyða.
Um leið er tilefni til að taka af skarið um ýmis önnur
álitaefni varðandi stöðu forsetans. Endurskoðun á
stjórnarskránni þarf að leiða til niðurstöðu um það
hvort forsetaembættið á að vera valdameira í stjór­
nskipuninni heldur en venjur og fræðikenningar hafa
gefið til kynna – eða jafnvel áhrifaminna. Í sjálfu sér
má færa ágæt rök fyrir hvorri niðurstöðunni sem er.
Það skiptir hins vegar miklu máli að niðurstaðan sé
skýr og gefi sem minnst svigrúm til mis­
munandi túlkunar. Það er til dæmis tals­
verður galli á tillögum stjórnlagaráðs, sem
kynntar voru á síðasta ári, að þær eru ekki
nægilega afdráttarlausar um ýmsa þætti,
sem embættið varða. Sést það best á því
að menn hafa ekki getað komið sér saman
um hvort tillögurnar feli í sér valdameira
eða valdaminna forsetaembætti. Forsetinn
hefur sjálfur túlkað tillögurnar á einn veg,
stjórnlagaráðsfulltrúar á annan veg og
fræðimenn á sviði stjórnskipunarréttar hafa
að einhverju leyti mismunandi sýn í þessu
sambandi, þótt þeir séu allir sammála um
að tillögurnar þyrftu að vera mun skýrari.
Eins og áður er getið er staða forsetaembættisins
eitt þeirra atriða, sem þarfnast umræðu og skoðunar í
tengslum við endurskoðun stjórnarskrárinnar. Í slíkri
vinnu er eðlilegt að fjölmörg önnur atriði séu skoðuð
og rædd. Í sumum tilvikum ættu slíkar umræður að
leiða til breytinga á núgildandi greinum um eða upp­
töku nýrra ákvæða en í öðrum tilvikum kann niður­
staðan að vera sú að skynsamlegra sé að láta breyting­
arnar eiga sig. Það er jafn óskynsamleg afstaða að öllu
þurfi að breyta í stjórnarskránni eins og að engu megi
breyta. Hver sem niðurstaðan er í einstökum tilvikum
verða hins vegar allir að gera sér grein fyrir því að
vanda ber til stjórnarskrárbreytinga, þær þurfa bæði
að byggja á fræðilegum rannsóknum og pólitískum
umræðum og æskilegast er að sem víðtækust sátt náist
um niðurstöðuna. Stjórnarskrá er grundvallarlöggjöf
sem önnur löggjöf í landinu byggir á og verður að vera
þannig úr garði gerð að hún marki stjórnskipun lands­
ins skýran ramma og veiti borgurunum skjól gagnvart
ríkisvaldinu hvernig svo sem hinir pólitísku vindar
blása frá einum tíma til annars.
Einmitt út af þessu síðastnefnda er full ástæða til að
taka undir þau viðvörunarorð, sem fram komu hjá for­
seta Íslands þegar úrslit kosninganna lágu fyrir, að það
sé bæði óskynsamlegt og óheppilegt að knýja fram nið­
urstöðu í stjórnarskrármálum í miklum ágreiningi. Á
óvissu­ og átakatímum eins og við lifum er full ástæða
til að fara sérstaklega varlega í þessu sambandi.
Birgir Ármannsson
alþingismaður
34 viðhorf Helgin 6.-8. júlí 2012