Fréttatíminn - 06.07.2012, Blaðsíða 18

H E LGA R BL A Ð
U
pp úr síðustu alda-
mótum varð Græn-
lendingum ljóst að
þeir yrðu að koma á
fót áætlun til að vinna
gegn þeim alvarlegu vandamálum
sem samfélagið stendur frammi
fyrir; tíðum sjálfsvígum ungmenna,
félagslegum vandamálum tengdum
áfengisneyslu, kynferðislegu of-
beldi, aukinni offitu og fjölda dauðs-
falla vegna krabbameins tengdum
reykingum. Augu manna varðandi
heilsu þjóðarinnar höfðu opnast í lok
tíunda áratugarins þegar tvær stórar
rannsóknir á heilsu almennings voru
gerðar, önnur árið 1993 og hin árið
1998. Rannsóknin árið 1998 leiddi
til að mynda í ljós að nær tíundi hver
Grænlendingur yfir átján ára aldri
þjáðist af sykursýki. Til samanburð-
ar er hlutfallið á Íslandi 6 prósent hjá
konum og 3 prósent hjá körlum.
Niðurstöðurnar voru sannarlega
mikið áhyggjuefni og kom yfirvöld-
um á óvart, að sögn Birgit Niclasen,
læknisfræðilegs ráðgjafa í heilbrigð-
isráðuneyti Grænlands. Yfirvöldum
var ljóst að ástandið var með þeim
hætti að ekki væri nægilegt að
bregðast við því með sértækum að-
gerðum innan heilbrigðiskerfisins
heldur þyrfti meira að koma til. Árið
2003 var lýðheilsuverkefni hrint úr
vör undir yfirskriftinni Inuuneritta
sem þýðir „Eignumst gott líf“. Í kjöl-
farið var samþykkt fyrsta lýðheilsu-
stefnan sem tók gildi árið 2007.
Í henni er lögð áhersla á níu þætti
sem voru taldir varða heilsu almenn-
ings og vert að sporna við fæti gegn:
áfengis- og hassneyslu, ofbeldi og
kynferðislegt ofbeldi, sjálfsvíg, mat-
aræði og hreyfingu, kynlífsfræðslu,
reykingar, heilsu barna og ung-
menna, heilsu eldri borgara og tann-
heilsu. Lýðheilsustefnan var kynnt
um allt land og varð mikil vakning í
kjölfarið að sögn Birgit.
Spurð um árangur þeirra verk-
efna sem sett voru af stað sem hluti
af lýðheilsuáætluninni, segir Birg-
it: „Tvær heilsufarsrannsóknir voru
gerðar árið 2005 og svo aftur 2009.
Nýja rannsóknin leiddi í ljós að ekki
höfðu verið framfarir á öllum svið-
um. Við höfum séð mjög jákvæða
þróun hvað varðar aukna hreyfingu
og minna sælgætisát. Við höfum
einnig merkt jákvæða breytingu á
tannhirðu sem er jafnframt góður
mælikvarði á félagslega stöðu. Ým-
islegt annað hefur því miður ekki
breyst til batnaðar, svo sem reyk-
ingar, þar sem engin breyting hefur
orðið, sem og neysla áfengis, sem
hefur ekki dregist jafnmikið saman
og við vonuðumst eftir,“ segir Birgit.
„Við höfum ekki enn fengið endan-
legar niðurstöður í þeim mælingum
sem gerðar voru á þessu ári og eru
ætlaðar til þess að meta hvernig við
stöndum gagnvart þeim markmiðum
sem sett voru með lýðheilsuáætlun-
inni,“ segir Birgit.
Félagsleg staða áhrif á heilsu
Hún bendir á að allar jákvæðar
breytingar sem eigi sér stað er varða
lýðheilsu eigi sér fyrst stað í Nuuk
og breiðist þaðan út til minni bæja
og byggðanna. „Í nýrri lýðheilsu-
áætlun sem tekur gildi þegar þess-
ari lýkur, árið 2013, höfum við reynt
að bregðast betur við þessu. Eitt af
því sem spilar inn í eru fjárhagslegir
erfiðleikar sem fólk í byggðunum á
hlutfallslega helst við að stríða. Við
þurfum því einnig að taka tillit til
utanaðkomandi áhrifa í áætluninni
sem hafa hamlandi áhrif á þá þró-
un sem við erum að vinna að,“ segir
hún.
Nýverið breyttu stjórnvöld út af
þeirri stefnu að sama verð á öllu
rafmagni, hita, vatni og matvælum
skyldi vera á landinu – er því nú
dýrara að lifa í þorpunum og byggð-
unum. Á sama tíma er atvinnuleysi
þar hlutfallslega mest og félagsleg
vandamál að sama skapi. Rann-
sóknir sýna að bein tengsl eru á
Þetta er önnur greinin í greinaflokki Sigríðar Daggar Auðunsdóttur um endurreisn grænlensks samfélags sem nú hillir undir að geti orðið að
veruleika. Sigríður Dögg fór til Grænlands og kynnti sér þá þróun sem orðið hefur á samfélaginu á undanförnum árum og þá hugarfarsbreytingu sem
ungu kynslóðinni í Grænlandi er að takast að innleiða. Hugarfarsbreytingin felst í aukinni sjálfstæðisvitund og ábyrgð sem er jafnframt nauðsynleg til
þess að Grænlendingum takist að skapa sér það heilbrigða samfélag sem þeir kjósa að búa í.
Sigríður Dögg
Auðunsdóttir
sigridur@ frettatiminn.is2
Herör Grænlendinga
gegn ofdrykkju og
reykingum
Í Grænlandi stendur nú yfir umfangsmikil barátta fyrir bættri lýðheilsu. Djúpstæð vandamál blasa
við: Herfileg misnotkun áfengis og fylgifiskar svo sem ofbeldi, sjálfsvíg og misnotkun á börnum.
Sigríður Dögg Auðunsdóttir kynnti sér þetta mikilvæga verkefni og komst að því að vandinn felst
meðal annars í þeim skaða sem hömlulaus áfengisneysla kynslóðar Grænlendinga á sjöunda og
áttunda áratugnum olli þeim börnum sem þá voru að vaxa úr grasi. Þau börn eru nú foreldrar.
Vakning hefur orðið
í grænlensku samfé-
lagi á undanförnum
árum og er nú mark-
visst barist gegn
ofneyslu áfengis og
annarra vímuefna
sem er veigamesti
þátturinn í nýrri lýð-
heilsustefnu.
Ljósmynd/SDA
18 úttekt Helgin 6.-8. júlí 2012