Prentarinn - 01.04.2002, Blaðsíða 26

Hvers konar hús er þetta?
Húsið er steinsteypuhús, byggt
1912 sem skrifstofu- og íbúðar-
hús. Arkítekt hússins var Finnur
Ó. Thorlacius, sem margir eldri
menn bæjarins kannast við frá
veru sinni í Iðnskólanum, en þar
var hann kennari í nærri hálfa öld.
Byggingarmeistari var Steingrím-
ur Guðmundsson. Flatarmál húss-
ins er 176,9 fermetrar, en rúmmál
2149 rúmmetrar. Á upphaflegri
teikningu að húsinu voru gluggar
á forstofu á 1. hæð bogadregnir
eins og á 2. hæð og eins lítill
gluggi á kvisti 3. hæðar. Þessu var
breytt en það hafói töluvert að
segja fyrir heildarútlit hússins, en
hefur sjálfsagt verið gert í sparn-
aðarskyni.
Það vill svo vel til að til er lýs-
ing á húsinu eftir Jón Þorláksson,
þáverandi landsverkfræðing, en
hann varð eftirmaður Jóns Magn-
ússonar sem forsætisráðherra og
formaður íhaldsflokksins (seinna
Sjálfstæðisflokksins). Þar segir:
„Var vandað svo til byggingarinn-
ar sem tök voru á. Kjallaraveggir
eru 17 þumlunga þykkir, fyrsta
hæð 13 þuml. og önnur hæð,
stafnar og kvistar 12 þuml. Að
innan eru allir útveggir sléttaðir
og síðan húðaðir með bræddu as-
falti, kjallaraveggir því næst slétt-
pússaðir, en innan á veggi hinna
hæðanna er settur þykkur pappi
olíusmurður og síðan þiljur úr
plægðum borðum á 1 x 3“
langböndum, svo strigi og mask-
ínupappír. Langbönd eru fest á
kubba, sósaða vandlega með kar-
bólíni, sem lagðir eru í steypuna.
Járn er í útveggjum yfir öllum
gluggum og dyraopum og allt
umhverfis þau, sömuleiðis lóð-
réttir strengir í stöplum milli
glugga og dyraopa.
í kjallara eru steyptir 5 þver-
veggir og langveggir, á fyrsta
gólfi er steyptur langveggur og 2
þverveggir, og á öðru gólfi meiri-
hluti langveggs og 1 þverveggur.
Langveggurinn er 8 þuml. á þykkt
og þverveggirnir 6 þuml. þykkir.
Kjallaragólfið og gólfið á
fyrstu hæð eru steypt, en timbur-
gólf á annari hæð og rishæð.
Gólfbitarnir eru 5x10 þuml. að
gildleika og millibilin þannig
ákveðin, að styrkleikinn sé a.m.k.
10% meiri en byggingarsamþykkt
Guðbrandur S. Magnússon prentari, forstjóri AVR., Hallbjörn og Kristin.
ákveður. Allir bitaendar eru þrí-
smurðir með karbólíni, það af
þeim, sem stendur inn í vegg og
12 þuml. frá veggjum, og sömu-
leiðis þeir hlutar bitanna, sem
ganga gegnum steyptan millivegg.
Síðan er tjörupappa vafið svo um
bitana, að steypan nái hvergi að
Sigurður Jónasson.
komast að þeim. Annarhvor biti
er festur í steypuna með sterkum
„járnakkerum".
Herbergjaskipunin er þannig:
í kjallara eru fjögur stór
geymsluherbergi, þvottahús, mið-
stöðvarherbergi og kolageymsla,
W.C. og „vínkjallari".
Á neðri hæð er stór salur, þrjú
rúmgóð herbergi og eitt lítið.
Á efri hæð eru þrjú stór her-
bergi og eldhús.
Á rishæð eru sex herbergi,
snyrtiklefi, bað og lítil kompa.
Efst er manngengt „hanabjálka-
loft“.
Þrír inngangar eru í húsið, fyrir
utan kjallarainnganginn. Inn af
aðalinnganginum er á báðum
hæðunum mjög rúmgott og
skemmtilegt fordyri, sem prýðir
bygginguna.
Stærð allrar lóðarinnar er 509,8
fermetrar“.
íbúar, leigjendur og
húsverðir
Samkvæmt íbúaskrá írá 1915
áttu heima á Hverfisgötu 21: Jón
Magnússon bæjarfógeti og kona
hans Þóra Jónsdóttir, Heba Geirs-
dóttir systurdóttir frúarinnar, f.
29. apríl 1901, Jónína Vigfúsdótt-
ir vinnukona, f. 29. apríl 1880,
Dórótea Árnadóttir vinnukona, f.
21. sept. 1895, Friðrik Jónsson
kaupmaður, f. 22. maí 1860,
Sturla Jónsson kaupmaður, f. 28.
nóv. 1861 og Sigríður Jónsdóttir,
systir Þóru, kona Geirs Sæmunds-
sonar vígslubiskups, f. 3. okt.
1867 (dvaldi aðeins stuttan tíma í
húsinu). Bræðurnir Friðrik og
Sturla fengu inni hjá bæjarfógeta-
hjónunum, þegar hús þeirra að
Hverfisgötu 29 brann haustið
1912 og á meðan þeir byggðu aft-
ur upp á lóðinni höll úr stein-
steypu, þar sem nú er danska
sendiráðið.
Þóra Jónsdóttir ekkja Jóns
Magnússonar bjó að Hverfisgötu
21 til ársins 1939. Heba systur-
dóttir hennar bjó hjá henni frá
1915 til 1931.
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis var stofnaður 28. apríl
1932 og fékk leigt hjá Þóru í kon-
ungsherbergjunum vestan megin á
1. hæðinni. Annars voru leigjend-
ur aðallega einstaklingar, verslun-
ar- og skrifstofufólk, verkakonur,
nemar og einstaka kennarar. Alls
leigðu þarna um 30 manns 1927-
1940. Algengast var að leigjendur
væru á bilinu 4-8, en 1940 voru
þeir flestir eða 9 talsins, 7 konur
og 2 karlar. Menntamenn voru
fáir en þeir helstu voru þessir:
1927: Björn Jakobsson íþrótta-
kennari, stofnandi Iþróttaskólans
á Laugarvatni.
1928: Gunnar Sjungnan verk-
ífæðingur.
1930: Ragnar Olafsson stud.
jur.
1931: Ragnar Ólafsson lög-
fræðingur.
1933: Bemharð Stefánsson al-
þingismaður.
1940: Gunnar Proppé, stud.
med.
1940: Hákon Bjamason skóg-
ræktarstjóri.
Árið eftir að prentarar keyptu
húsið 1941 skipti nokkuð um
leigjendur. Hér em þeir taldir
upp: (Leiga er í sviga.)
Prentarafélagið, flutti inn í júní
1941 (140 kr.)
Hallbjörn og Kristin (135 kr.)
Kjartan Hjálmarsson (67 kr.)
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis (400 kr.)
Mæðiveikivarnir (220 kr.)
Menningarsjóður og Þjóðvina-
félagið (200 kr.)
Stríðstrygging íslenskra skips-
hafna (110 kr.)
Prentsmiðjan Edda (105 kr.)
Alþýðuprentsmiðjan (40 kr.)
Landsbókasafn Islands (33 kr.)
Árið eftir voru þessir íbúar í
húsinu: Hallbjörn Halldórsson og
Kristín Guðmundardóttir, Ríkarð-
ur Hjálmarsson verkamaður,
Kjartan Hjálmarsson nemi og
Kjartan Kristjánsson.
Það var eitt af markmiðum
prentara með húsakaupunum að
fá góða aðstöðu fyrir bókasafn fé-
lagsins og strax 1942 fékk það
aðstöðu í kjallara hússins í her-
bergi sem Landsbókasafnið hafði
leigt. Einhvern tíma á næstu árum
hefur það síðan fengið herbergi á
2. hæð þar sem það er nú, þvi
bókað er hjá fasteignanefnd HIP í
okt. 1961, „að nefndin fái her-
bergi í suðvesturhorni í kjallara,
en stjómin fái herbergi á 2. hæð
sem bókasafnsnefnd hafði. Bóka-
safnsnefnd fái líka herbergi það í
kjallara sem ASÍ hefur, þegar það
losnar."
Arent Claessen fékk lagerpláss
fyrir Linotypevélar í kjallaranum í
júlí 1942 í staðinn íyrir Stríðs-
tryggingar sem höfðu verið þar
með áðstöðu. Mæðiveikivarnir
voru áfram í húsinu til ársins
1948, en skiptu á skrifstofuher-
bergi við HÍP 1944.
Ymis fleiri fyrirtæki leigðu í
húsinu á þessum árum, og var að-
allega um lagerpláss að ræða, t.d.
Hólar, Herbertsprent og Bókaút-
gáfan Norðri. I apríl 1946 byrjaði
26 ■ PRENTARINN