Prentarinn - 01.03.2006, Blaðsíða 34

Það er rétt að skoða næst muninn
á safni og setri samkvæmt safna-
lögunum og gera greinarmun á
safni, setri og sýningu. Söfn gegna
fyrst og fremst söfnunar-, varð-
veislu- og rannsóknarhlutverki
og eru mikilvægar undirstöður
fyrir starf annarra aðila s.s. skóla,
fræðimanna, fræðasetra, sýninga
og ferðaþjónustuaðila í miðlun
sinni. Setur hafa mörg hver ekki
skyldum að gegna á sviði söfnunar
og varðveislu, þó um rannsóknir
og miðlun geti verið að ræða.
Yfirleitt bjóða þau upp á sýn-
ingar sem tengjast viðfangsefnum
þeirra. Þau eru yfirleitt beintengd
markaðssetningu í menning-
artengdri ferðaþjónustu og hafa
sprottið upp af nýjungaþörf. Sýn-
ing, sem blasir við gestum, getur
verið hluti af starfsemi safns eða
seturs, en getur líka verið sjálf-
stæð rekstrareining, út af fyrir sig.
Ég tel að ákvörðun um safn eða
setur snúist að talsverðu leyti um
fjármögnun verkefnisins. Varð-
veislu- og söfnunarskylda safns er
mun meiri en seturs og því gæti
safn orðið mun dýrara og erfiðara
í allri stjórnun og fjármögnun
þegar til lengri tíma er litið. Eftir
því sem fjárstuðningur væri meiri
af hálfu stuðningsaðila væru því
meiri líkur á því að hægt væri að
fjármagna uppsetningu og rekst-
ur Prentminjasafns. Eg tel samt
raunhæfast að stefna að Prent-
minjasetri eða Prentsögusetri til
að byrja með og meta svo stöðuna
þegar stuðningur liggur fyrir við
hugmyndina. Aðalmunurinn á
safni og setri er hin ríka rann-
sóknarskylda safns sem ekki verð-
ur uppfyllt nema með skipulegum
rannsóknum á sviði prentlistar.
Það mætti reyna að fá fyrirtæki í
bókaiðnaðinum eða aðra styrktar-
aðila til að kosta stöðu prófessors
við íslenskan háskóla, fræðimanns
sem væri með rannsóknarskyldu á
sviði prentlistar.
STAÐSETNING
Ymsar leiðir koma til greina og
hægt er að vera á einum stað á
höfuðborgarsvæðinu eða á lands-
byggðinni. Flestir prentmunir eru
á höfuðborgarsvæðinu og því hall-
ast ég að því að ef staðsetningin
miðast við einn stað sé rökrétt að
hafa Prentsögusetur þar.
Ein leið er að staðsetja setrið á
Suðurgötusvæðinu (Háskólasvæð-
inu) þar sem Þjóðarbókhlaðan,
Þjóðminjasafnið og ekki síst
Arnastofnun yrði tengd þessu
Prentsögusetri og myndi styrkja
þá þyrpingu eða klasa húsa og
safna sem tengja saman menn-
ingararf okkar og þá sérstaklega
bókmenntaarfinn. Mér finnst
rökrétt að tengja Prentminjasafn
eða Prentsögusetur við þetta
svæði til enn frekari styrkingar
ef byggt yrði nýtt hús í Reykjavík
undir starfsemi safnsins eða set-
ursins. Einnig má benda á nýlega
ákvörðun menntamálaráðherra
um sameiningu þessara stofnana
og jafnvel sameiginlegs húsnæðis.
Ef hinsvegar Prentsögusetrið
verður staðsett á landsbyggð-
inni væri rökréttast að setja það
upp á Hólum í Hjaltadal. Enginn
einn staður á landinu er tengdari
vöggu íslenskrar prentlistar en
Hólastaður. I nágrenni Hóla er
Prentsmiðja Siglufjarðar. Tengja
mætti Hóla og Siglufjarðarprent-
smiðju verkefninu Söguslóð sem
er samstarfsverkefni Skagfirðinga
og Siglfirðinga. Einnig er stutt frá
Hólum til Akureyrar en þar er
vísir að prentsýningu í Minjasafni
Akureyrar.
Aðrir staðir á landsbyggðinni sem
kæmu til greina væru: Skálholt,
Akureyri (Minjasafnið); Stykk-
ishólmur (St. Fransiskusar-
prentsmiðjan) og Seyðisfjörður í
tengslum við tækniminjasafnið.
Aðrir staðir í nálægð við höf-
uðborgarsvæðið kæmu einnig
sterklega til greina, ekki síst ef
aðstaða myndi bjóðast. Það mætti
hugsa sér að láta sveitarfélögin
á höfuðborgarsvæðinu og/eða í
nágrenni þess bítast um staðsetn-
ingu prentsöguseturs eins og þau
hafa gert varðandi húsnæði og
staðsetningu Listaháskóla Islands
og Óperunnar. Þannig gæti náðst
mikilvægt framlag til stofnkostn-
aðar eða leigu.
Einnig kæmi til greina blönduð
lausn sem felst í því að vera með
miðstöð á höfuðborgarsvæðinu
en útibú eða sumarsýningar t.d. á
Akureyri, í Skálholti, að Hólum,
á Siglufirði, í Stykkishólmi eða á
Seyðisfirði. Miðstöð á Reykjavík-
ursvæðinu með sýningu sem væri
opin árið um kring myndi tryggja
almenningi og ferðamönnum
aðgang allt árið að prentsögu
Islendinga. Sumarsýningar yrðu
notaðar til að höfða til erlendra
og innlendra ferðamanna og ná til
breiðari hóps sýningargesta. Það
mætti hugsa sér að sumarsýning
væri farandsýning sem færi á milli
einhverra ofangreindra staða.
STUÐNINGS- OG STYRKT-
ARAÐILAR
Stuðningur gæti helst komið
úr fimm áttum: Fagaðilar, op-
inberar stofnanir, þjóðkirkjan,
fyrirtæki og einstaklingar. Nefna
má jákvætt viðhorf stjórnvalda og
úthlutun til menningartengdrar
ferðaþjónustu. Prentsögusetur
ætti mikla möguleika til að hljóta
hæsta styrk og væri verkefni sem
félli mjög vel að hugmyndum um
menningartengda ferðaþjónustu
hvar sem setrið væri staðsett á
landinu. Tenging slíks seturs við
bókmenntaarf Islendinga myndi
tryggja tilverugrundvöll þess um
langa framtíð. Meta þarf á fyrstu
stigum hvort stefnt verður að
nýbyggingu eða leiguhúsnæði en
það fer töluvert eftir staðsetn-
ingu. Hugsanlegt er að sveit-
arfélag eða fyrirtæki leggi fram
húsnæði án endurgjalds eða með
lágri leigu og þarf að skoða allar
slíkar leiðir vandlega.
NÆSTU SKREF
Stofna þarf formlegan undirbún-
ingshóp áhugamanna og fagfólks.
Boða þarf sem flesta hugsanlega
stuðningsaðila á stofnfund áhuga-
mannasamtaka um varðveislu
prentminja. Búa þarf til fram-
kvæmdaáætlun með rökstuðningi
og tímasetningum ásamt tillögum
um fjármögnun og rekstur. Hóp-
urinn þarf að taka afstöðu til
nokkurra meginspurninga svo
sem um gerð og staðsetningu.
FBM gæti leikið lykilhlutverk og
haft frumkvæði að framkvæmd
málsins og kallað saman þá aðila
sem áhuga hafa. Virkja þarf einnig
opinbera aðila og almenning.
Eins og fram hefur komið í þess-
ari grein er talsverður áhugi á
því að hefja undirbúning að því
að hefja prentsöguna til vegs og
virðingar með því að stofna prent-
sögusetur eða prentminjasafn.
Mörg rök styðja þá hugmynd að
prentmunum og sögu prentlistar á
Islandi sé safnað saman á skipuleg-
an hátt og settar upp fastar sýn-
ingar eða setur. Varðveisla menn-
ingararfsins og tenging fortíðar og
nútíðar eru veigamikil rök. Einnig
er ljóst að slíkt prentsögusetur
myndi verða aðdráttarafl fyrir
ferðamenn samhliða því að sýna
fram á gildi prentlistar og bóka-
greina hér á landi.
Grein þessi er byggð á ritgerð sem
höfundur gerði í Háskóla íslands um
menningartengda ferðaþjónustu.
Áhugasamir lesendur eru hvattir til að
kynna sér efnið nánar í gegnum teng-
il á heimasíðu FBM sem vísar á upp-
haflegu greinina sem er mun ítarlegri
hvað varðar tilvitnanir, útfærslu hug-
mynda og heimildir.
34
www.fbm.is