Fréttatíminn - 02.11.2012, Síða 26

A
ðstandendur geðsjúkra eru vanhirtur
hópur á Íslandi og takmarkaður stuðn-
ingur er fyrir börn geðsjúkra þó svo að
afleiðingar þess að alast upp hjá geð-
sjúku foreldri séu sífellt að koma betur
í ljós. Börn sem eiga foreldri með geðsjúkdóm upplifa
oft mikla vanlíðan og eru í meiri hættu að fá sjálf geð-
sjúkdóma, að því er rannsóknir leiða í ljós.
Styrmir Gunnarsson skrifaði bók um reynslu sína
af geðsjúkdómi eiginkonu sinnar, Sigrúnar Finnboga-
dóttur, sem kom út fyrir réttu ári og vakti
mikla athygli. Það kom Styrmi verulega
á óvart hversu margir höfðu samband við
hann í kjölfar útgáfunnar. „Ég hafði ekki
gert mér grein fyrir því hversu útbreitt
þetta vandamál er. Fólk var að hafa sam-
band við mig langt fram á sumar,“ segir
hann. Ein þeirra sem setti sig í samband
við Styrmi vegna bókarinnar var Anna
Margrét Guðjónsdóttir sem átti móður
sem þjáðist af alvarlegum geðhvörfum
frá því Anna Margrét var 13 ára. Styrmir
segir Önnu Margréti hafa sagt við sig
setningu sem hafi greypst í huga sér:
„Þegar ég var lítil stúlka lofaði ég sjálfri
mér að þegar ég yrði stór myndi ég sjá til
þess að önnur börn þyrftu ekki að upplifa
þetta.“
„Ég man þetta svo vel,“ segir Anna Mar-
grét. „Þetta var þegar ég stóð í miðjum
stormi um fjórtán ára gömul. Svo liðu
árin og þegar ég las bókina hans Styrmis
í fyrra fann ég að nú væri komið að því að ég efndi
þetta heit mitt og byrjaði að leggja lóð mitt á vogar-
skálarnar í þessum málaflokki,“ segir Anna Margrét.
Styrmir og Anna Margrét hafa verið í reglulegu
sambandi upp frá því, og einnig við dr. Eydísi Svein-
bjarnardóttur sem nýverið lauk doktorsverkefni sínu
sem snýr að umönnun fjölskyldna geðsjúkra, með það
að markmiði að vinna að auknum stuðningi við fjöl-
skyldur geðsjúkra.
Einangrun, skömm og þöggun
Þegar Anna Margrét er beðin að lýsa reynslu sinni
af því að vera barn á heimili þar sem annað foreldrið
þjáðist af geðsjúkdómi segir hún: „Það sem er svo
merkilegt er þessi ótrúlega einangrun fjölskyldunnar –
skömmin – og þöggunin. Ég er enn að hitta frændfólk
sem vissi ekki af því að mamma var veik,“ segir Anna
Margrét.
Fjölskylda Önnu Margrétar fékk nánast enga hjálp
í veikindum móðurinnar sem stóðu yfir frá 1975 til
1990. „Ég man ekki eftir því að neinn hafi
komið og tekið utan um okkur systur og
sagt: „Þetta er bara fjandi erfitt.“ Ef maður
kemst í gegnum þetta þá verður þetta
náttúrulega lífsreynsla sem mótar mann.
Ég er svo heppin að ég er með létta lund
og mikla sjálfsbjargarviðleitni en það er
sennilega vegna þeirrar reynslu sem ég bý
að, maður varð að lifa af. Ég var unglingur
og átti yngri og eldri systur, var 13 ára
þegar mamma veiktist. Það er ekkert
annað en bara að bjarga sér, ég bara gerði
það, og systur mínar líka, en ég veit að það
eru ekkert allir sem geta það. Börn verða
allt í einu fullorðin,“ segir Anna.
Hún segir skipta höfuðmáli að það sé
tekið utan um börnin og fjölskyldurnar til
þess að hjálpa þeim að komast í gegnum
þetta. „Að það fari af stað eitthvert teymi
sem grípur inn í, líkt og ef mamma hefði
verið með krabbamein. Ég man ég hugs-
aði mjög oft: „Mikið vildi ég að mamma
væri með krabbamein,“ segir Anna Margrét.
Eydís segir að upplifun Önnu Margrétar sé ekki
einsdæmi. „Árið 1993 talaði ég við 20 aðstandendur í
rannsókn sem sögðu nánast það sama og Anna Mar-
grét. Þarna fannst mér vera málefni sem þarf virkilega
að vinna í. Ég vissi það líka út af persónulegri reynslu
– amma mín var þunglynd og ég vissi hvaða áhrif það
hafði á móður mína og hennar systkini,“ segir Eydís.
Það kom
mér á óvart
hvað ég
hafði verið
flink að fela
– ég vissi
það ekki.
Útgáfuteiti aldarinnar!
Fögnum Sögu dægurtónlistar
á Íslandi eftir Dr. Gunna.
Bókabúð Máls & menningar, Laugavegi.
Föstudaginn 2. nóv. kl. 18:00.
Veitingar! Stuðrantur á tilboði!
7 landsþekktir leyni gestir!
sogurutgafa.is
Börn í stormi geðveikinnar
Börn og fjölskyldur aðstandenda fá litla sem
enga hjálp til að takast á við þá erfiðleika sem
upp koma þegar faðir eða móðir stríða við
geðsjúkdóm. Styrmir Gunnarsson, Anna Mar-
grét Guðjónsdóttir og Eydís Sveinbjarnardóttir
hafa öll reynslu af því. Sigríður Dögg Auðuns-
dóttir ræddi við þau um upplifun maka og
barna af því að standa eitt í miðjum stormi
sem skellur á fjölskylduna með veikindum for-
eldris – án fótfestu í ólgusjó.
Styrmir Gunnarsson og Anna Margrét Guðjónsdóttir (lengst til hægri) eru aðstandendur geðsjúkra. Þau hafa verið í reglulegu sambandi frá því bók Styrmis, Ómunatíð, kom út, og einnig við dr. Eydísi Sveinbjarnar-
dóttur sem nýverið lauk doktorsverkefni sínu sem snýr að umönnun fjölskyldna geðsjúkra, með það að markmiði að vinna að auknum stuðningi við fjölskyldur geðsjúkra. Ljósmynd/Teitur
Framhald á næstu opnu
26 viðtal Helgin 2.-4. nóvember 2012