Fréttatíminn - 20.04.2012, Blaðsíða 34

2 garðar Helgin 20.-22. apríl 2012
Þ að virðist ætla að vora snemma á Íslandi í ár. Veturinn var mildur á hér á
suðvesturhorninu og snjór á jörðu
frá lokum nóvember til febrúar-
loka svo aldrei kom teljandi frost í
jörðu. Mars var hlýr og gróður tók
við sér fyrir lok mánaðarins. Lang-
minnugir Íslendingar óttuðust
hefðbundið páskahret sem ekkert
varð þó úr. Vonir vænkast nú um
áfallalítið vor þótt kaldur norð-
anvindur kunni enn að blása um
okkur.
En talandi um páskahret þá
standa á borðum margra smá-
vaxnar páskaliljur sem orðið hafa
vinsælar og eru seldar í stórum stíl
á þessum síðvetrar- og vordögum.
Yrkið ´Tête á Tête´ með sinn rauð-
gula lúður umlukinn fagurgulum
krónublöðum skapar indæla há-
tíðarstemmningu á páskaborðinu.
Hver einasti laukur sendir upp 3-5
fagurgræna stilka sem bera blóm
og standa lengi.
Of fáir vita að þessar smáliljur
eru þrælharðgerðar! Það er því
óþarfi að henda þeim í sorpið þó
þær séu búnar að blómstra. Þær
má setja niður í garðinn eða úti í
sumarbústaðarlandinu í holu, 15
cm djúpa með dálitlum sandi í
botninn og umluktar nesti af góðri
mold, blandaðri moltu eða gömlum
hrossaskít og sandi. Það má klippa
visnuð blómin af en leyfa stilkun-
um og blöðum að visna sjálfkrafa.
Þau má fjarlægja síðar þegar þau
hafa gulnað og skilað næringar-
efnum sínum aftur í laukinn sem
gjarnan skiptir sér. Árið eftir koma
þær upp um þetta leyti og gleðja
augu manns með bjartsýnu tilliti
sínu, jafnvel á köldum vordegi.
Þær standa gjarnan lengur en
krókusar og láta frost og þurrka
yfir sig ganga án þess að blikna
svona viðkvæmar sem þær annars
virðast við fyrstu sýn.
Það gildir annars almennt um
smáliljur sem seldar eru blómstr-
andi á vorin og laukarnir á haustin
(þá kallaðir haustlaukar) að þær
þrífast margar vel hér á landi
og gleðja mann ár eftir ár. Af
páskaliljum (Narcissus) er fjöldi
yrkja bæði smávaxin og hávaxin.
Stjörnuliljur (Scilla), postulínsliljur
(Puschkinia) og snæstjörnur og
fannastjörnur (Chinodoxa), perlu-
liljur (Muscari) eru allar undurfal-
legar og vel harðgerðar hér á landi.
Garðeigendur ættu að gefa þeim
meiri gaum og planta þeim í væna
brúska, jafnvel í grasflatir þar sem
jarðvegur leyfir. Við góð skilyrði á
vel framræstum stað í sandi blönd-
uðum dálitlu af lífrænum áburði
fjölga þær sér óspart. Þær eru
því góð fjárfesting – hvort sem er
að vori eða hausti – og ávöxtunin
skilar sér í gleðinni yfir vorinu á
næsta leiti.
Vilhjálmur Lúðvíksson
S kessujurtin eða Levistcum offincineale eins og hún heitir á fagmálinu, var áður fyrr köll-uð tröllatryggð en hefur einnig verið kölluð
súpujurtin eða Maggi-jurtin, eftir samnefndum
súputeninga framleiðanda.
Skessujurtin er gömul krydd- og lækninga-
jurt, plantan er öll nýtanleg til matargerðar, þar
með talin blóm, fræ, leggir, blöð og rót. Áður
fyrr þótti við hæfi að meðal fjölskylda ætti tvær
góðar plöntur í garðinum, ein fullvaxin skessujurt
ætti þó að duga vísitölufjölskyldunni. Enda er öll
plantan mjög bragðsterk, bragðið minnir eilítið á
súputenging eða jafnvel sellerí. Til að maturinn
verði ekki of bragðsterkur þarf að nota plöntuna
mjög sparlega eða í mesta lagi eitt til tvö lítil lauf-
blöð í rétt. Auðvelt er að þurrka blöðin, þá eru
stönglarnir hengdir upp á hvolfi með blöðunum
á. Ef plantan er með blómum, má þurrka hana
í bréfpoka og hrista fræin af þegar blöðin orðin
þurr. Þægilegast er að frysta blöðin heil í poka og
mylja eða klippa þau niður frosin eftir þörfum.
Talið er að munkar hafi flutt plöntuna til
Norðurlanda á miðöldum, en þá var hún talin vera
jurt ástarinnar, enda er enska nafn plöntunnar
Lovage. Hefðbundin notkun jurtarinnar í þá daga
var frekar sem lyf, auk þess sem plantan var talin
vera ástarörvandi. Sem lyf var hún notuð við tíða-
verkjum, meltingartruflunum og offitu, en hún
var einnig talin vera vatnslosandi.
Plantan trénar auðveldlega og þess þarf að
gæta að nota ung blöð í matargerðin og mjög
granna stöngla. Stönglana má sjóða eða nota
ferska í salat. Blöðin er best að nota smátt skorin
sem krydd, til dæmis í súpur, salat, kjötfars, fyll-
ingar, pylsur, sósur, pottrétti, kryddsmjör, salat
og sósur. Bragðið er vel þekkt sem kjötsúpu-
krydd, en er ekki síðra með grilluðu lambakjöti
og er þá notað eins og hvítlaukur, það er gerð
eru göt í vöðvann og samanvöðluðum blöðunum
stungið inn, oft með hvítlauksrifi en þessi tvö
krydd fara mjög ve saman. Fræin má nýta í salat,
sósur og brauðbakstur.
Skessujurtin er fjölær, stórvaxin og fyrirferðar-
mikil eða um 1,5 til 2 metrar á hæð, harðgerð og
blaðfalleg kryddjurt sem er mikil garðaprýði af.
Blómin eru gulleit og mynda sveipi. Skessujurtin
er hraðvaxta og hefur hún einnig verið notuð í
limgerði, er samt sennilega fallegust stakstæð.
Þarf rakan og frjóan jarðveg. Auðvelt er að fjölga
skessujurt með skiptingu eða með sáningu beint
á vaxtarstað.
Valborg Einarsdóttir
Fékkstu ekki
Fréttatímann
heim?
Fréttatímanum er dreift á öll heimili á höfuðborgarsvæðinu.
Ef þú fékkst ekki blaðið heim, láttu okkur þá vita með
tölvupósti á dreifing@frettatiminn.is
Sjáðu blaðið líka á frettatiminn.is
 SmáLiLjur
Góð fjárfesting
Snæstjarna kemur brosandi upp úr
móanum
Tête á Tête kemur upp ár eftir ár
 Kryddjurtir
Skessujurt –
vannýtt kryddjurt
Skessujurt ætti að vera til í öllum görðum.
www.noatun.is
H a m r a b o r g – N ó a t ú n 1 7 – H r i n g b r a u t – A u s t u r v e r – G r a f a r h o l t
VERSLANIR NÓATÚNS
ERu OPNAR FRÁ
08:00 TIL 24:00
ALLA DAGA.