Fréttatíminn - 23.03.2012, Qupperneq 38

38 bækur Helgin 23.-25. mars 2012
 RitdómuR Eyðibýli á Íslandi
Krimminn Konurnar á
ströndinni eftir sænska
höfundinn Tove Alsterdal
er á toppi metsölulista
Eymundssons. Bókin fékk
4 stjörnur í Fréttatím-
anum í síðustu viku.
Vinsæll kRimmi
 RitdómuR GóðiR GRannaR EftiR Ryan daVid Jahn
Þ egar Snæbjörn Arngrímsson setti Neon-röðina af stað 1998 var framtakið um margt merki-
legt: Samfelld útgáfa til áskrifenda á
framsæknum nútímaskáldskap, oftast
í skjóli erlendra kynningarsjóða og
Bókmenntasjóðs hér heima. Inn á milli
stukku höfundar á borð við Einar Má,
Gyrði, Pétur og Guðrúnu Mínervu en
mestanpart var þetta framan af fram-
sækið stöff. Svo fór Snæi út, gerðist
útgefandi í Danmörku, hinu samræmda,
nú forna, útliti sem dró dám af heitir
raðarinnar, Neon, var hætt og um tíma
varð útgáfan einhverskonar blanda;
margt í henni textar sem voru víðast í
alfaraleið, jafnvel sölubókmenntir og
krimmar. Valið varð óstabílt, hentistefna
greip um sig og til að bæta gráu ofaná
svart tóku kápur að gerast æði fjöl-
breytilegar. Aðdáandi spurði: Er ekki
best fyrir þau bara að hætta þessu? Svo
alltíeinu varð eitthvað til sem hét neon-
antík. Átti það að verða nýtt upphaf? En
því var heldur ekki fylgt eftir.
Góðir grannar er amerísk glæpasaga
og kom út vestra fyrir tveim árum. Hún
er prýðilega þýdd af Bjarna Jónssyni,
ágætlega samin, styður sig við kunna
atburði frá sjöunda áratugnum sem urðu
þekkt fyrirbæri í rannsóknarhefð um
borgaralegt afskiptaleysi, djúpstæðan
ótta á ábyrgð í bland við tilfinningakulda.
Lesandinn veit endalokin: Þau eru til-
kynnt á kápu.
Afþreyingin lýsir sér í persónugallerí-
inu sem höfundurinn bregður upp. Margt
er þar prýðilega gert, höfundurinn veldur
forminu vel. Í febrúarflóði afþreyingar-
bókmennta er fengur af bókinni en mikið
væri gott ef Bjartur herti aðeins á tilgangi
flokksins. Góðir grannar eiga tæplega
erindi í „besta bókaflokk í heimi“. Þetta
hefur útgefandinn fundið því með bókinni
fylgdi loforð um betri tíð, merkilegri höf-
unda: Julian Barnes, Javier Marias, Krist-
ina Lundberg og Helene Gremillion. Guð
láti á gott vita.
Það er full þörf fyrir bókaflokk sem
kynnir höfunda og verk sem eru framúr-
skarandi og ný og helst þýdd af frummáli.
Neon var á sínum tíma brautryðjandi í
því erindi og tölti þar á eftir samtímabók-
menntum sem Mál og menning gáfu út á
tíma Sigfúsar Daðasonar. Hvað sem líður
vaxandi tungumálakunnáttu og breyttu
aðgengi um netútgáfur á ýmsum tungu-
málum má ætla að hér á landi sé hópur
lesenda sem vill halda í við heiminn og
lesa í þýðingum fjölbreytilegt úrval nýrra
skáldsagna og smásagna. Ef áskrifendur
Neon finna fyrir því að flokkurinn er orð-
inn safngryfja þar sem í má henda sögu á
borð við Góða granna þá er svikist aftan
að tryggum kaupendum. Enda má ætla að
annar hópur lesenda, sem vill hreina af-
þreyingu, bíði þess að honum séu færðar
slíkar sögur; krimmar ástarsögur og
skáldskap sem er rósrauður.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Besti bókaklúbbur í heimi
Þessa helgi stendur yfir krimmahátíðin í fangelsinu
í Horsens í Danmörku. Hátíðin vex stöðugt að
umfangi og þar mæta lesendur og áhangendur
glæpasagna höfundum og kynnast nýjum verkum og
gömlum aðferðum. Verða um 100 höfundar gestir á
hátíðinni og taka þátt í viðamikilli dagskrá sem leggst yfir þrjá daga. Er há-
tíðin sprottin að frumkvæði bókasafnsfræðinga við bókasafnið í bænum og er
fjölsótt. Enginn íslenskur höfundur sótti hátíðina heim.
Að fyrirmynd hátíðarinnar í Horsens efndi Cappelen Damm til krimmahá-
tíðar í Osló daga 1. til 3. mars og stóð hún í tvo daga. Yfir þrjátíu atriði voru í
boði; viðtöl, fyrirlestrar og kynningar. Meðal erlendra gesta voru höfundarnir
Lee Child, Jens Lapidus og Yrsa Sigurðardóttir sem deildu palli morgun-
stund eina og ræddu um listform krimmans. Var Yrsa eini íslenski höfundur-
inn sem þar var á stalli þó Cappelen hampi Arnaldi Indriðasyni í framboði
afþreyingarútgáfu þessa vors en forlagið stóð fyrir krimmahátíðinni í Osló.
Nú er bara spurningin hver hefur vit á að efna til glæpasagna hátíðar hér á
landi: Hvar starfaði Þuríður formaður við sínar glæparannsóknir? -pbb
Krimmahátíðir
Marga undraði stórum þegar Vestfirska, bókaforlag á
Ísafirði, tók að auglýsa í fjölmiðlum útgáfu fyrsta heftis
ritraðarinnar um Basil fursta. Mun það vera í fjórða sinn
sem ráðist er í að gefa út þessa fornu ritröð um furstann,
aðstoðarmann hans Sam og baráttu þeirra við illþýði af
ýmsum uppruna. Höfundur Basil fursta er daninn Niels
Meyn. Í grein í Morgunblaðinu frá 1994 er gerð grein fyrir
sögu heftanna hér á landi og hver höfundurinn var.
Þar segir: „Basil fursti birtist fyrst í bók á íslensku árið 1939 hjá Sögusafni
heimilanna sem Árni Ólafsson stóð að. Talið er að Páll Sveinsson, barnaskóla-
kennari í Hafnarfirði, hafi íslenskað Basil fursta að mestu. Innihélt bókin sex sögur,
bók númer tvö kom út 1940 og þriðja bókin árið 1941 og innihélt fimm sögur. Í
beinu framhaldi af þessari útgáfu var farið að gefa út sérhefti með myndskreyttum
kápum, í einum lit að jafnaði, og innihélt hvert hefti eina sögu. [...] Alls voru gefin út
52 hefti frá 1941 og til ársins 1947, að því talið er. [...] Kringum 1960 kom út þriðja
útgáfan af Basil fursta, og var um að ræða endurprentun á sömu heftum og voru í
bókunum annars vegar og hins vegar nokkrum lausum heftum, alls 24 hefti.“ -pbb
Basil fursti

Eyðibýli á Íslandi
Arnþór Tryggvason, Árni Gíslason,
Birkir Ingibjartsson, Steinunn Eik Eg-
ilsdóttir og Yngvi Karl Sigurjónsson
Eyðibýli – áhugamannafélag , 136
s. 2011
Í fyrrasumar var efnt til rannsóknar á eyðibýlum á Suðurlandi:
Báðum Skaftafellssýslum og Rangárvallasýslu, að tilhlutan nem-
enda í húsagerðarlist við Listaháskólann. Verkefnið var styrkt af
ýmsum sjóðum, þar fór fremstur Nýsköpunarsjóður námsmanna.
Fimm nemendur fóru um Suðurland allt austur til Hornafjarðar,
leituðu uppi yfirgefin hús og fengu víðast hvar leyfi eigenda og
landeigenda til að skoða hús, meta ástand þeirra og skrá, mynda
þau í þeim tilgangi að saman væru komin á einn stað gögn um
byggingar sem engum nýttust nema í besta falli
búfé. Alls voru skráð 103 hús. Í formála er bent á
að byggð í sveitum gerist nú æ strjálari og tækist
að koma lífi og uppbyggingu í eldri hús sem nú
eru í niðurníðslu, bæði á byggðum jörðum og
eyðijörðum, væri nýting samfélagslegra fjár-
festinga í samgöngum, dreifikerfum rafmagns og
samskipta betur nýtt. Á því svæði sem var undir
búa tæplega 6.500 íbúar á landi sem er ríflega
fimmtungur landsins.
Skilgreining á eyðibýli var í verkefninu nokkuð
víð: Það tók til yfirgefinna bygginga í þéttbýli og á
setnum jörðum sem eyðijörðum. Tilgangurinn var
að skrásetja menningarminjar sem eru í hættu,
safna heimildum um byggðarsögu, greina aldur,
húsagerð og byggingarlag og hvernig yfirgefin
hús tengdust öðrum fornminjum og sagnageymd,
hvernig þau voru í sveit sett og hvernig þau tengj-
ast rituðum heimildum um byggð fyrr og nú.
Afraksturinn er nú kominn á bók sem dreift er í litlu upplagi en
hefur þegar verið endurprentuð og má nálgast hana hjá ráðgjafa
verkefnisins R3 Ráðgjöf, Síðumúla í Reykjavík. Ritið leiðir í ljós
að mikil verðmæti eru að hverfa af jörðum sem margar eru enn
setnar. Ræður þar áhugaleysi eigenda og sú viðtekna skoðun að
eldri hús séu best látin hverfa. Þau eru sjaldan byrgð, njóta ekki
lágmarks viðhalds jafnvel þótt þau standi við heimreið eða í hlaði
yngri bygginga og mörg hver hafi þau fornan sess í sinni byggð.
Tilgangur verkefnisins er að vekja athygli á stöðu þessara bygg-
inga í þeirri von að eigendur sjái sóma sinn í að bjarga þeim eða þá
að húsin verði aðgengileg einhverjum sem vill taka að sér að koma
þeim í viðunandi ástand. Ef ekki Íslendingum í hópum og félagi, þá
útlendum mönnum. Raunar gegnir furðu að sveitarfélag hafi ekki,
eftir fyrstu sameiningaröldu sveitarfélaga, sett sér markmið um
sómasamlegan frágang húsbygginga sem eru að hruni komnar.
Bókin er merkileg heimild um virðingarleysi fyrir eldri bygging-
um og verðmætamati sem er á skjön við okkar daga þegar brýnt
er að huga að því sem þegar er jafnt því sem koma skal. Sveitir
byggjast ekki aftur upp af smábýlum en fjöldi manna víða um heim
þráir víðerni og kyrrð sveitasamfélaga, einkum í löndum þar sem
landrými er orðið lítið.
Vonandi verður áframhald á þessari vinnu. -pbb
Yfirgefnir bústaðir

Góðir grannar
Ryan David Jahn
Bjarni Jónsson þýddi.
Bjartur, 260 síður, 2012.
Góðir grannar er amerísk glæpasaga, kom út vestra fyrir tveim árum en styður sig við kunna
atburði frá sjöunda áratugnum.
Plakat
krimma-
hátíðar
Cappelen
Damm.
Ryan David Jahn Veldur forminu vel og gerir margt prýðilega. Góðir grannar er fín viðbót í afþreyingarflóðið.
Ef áskrifendur Neon finna
fyrir því að flokkurinn er
orðinn safngryfja þar sem
í má henda sögu á borð
við Góða granna þá
er svikist aftan
að tryggum
kaupendum.
– fyrst og fre
mst
ódýr!
1

– fyrs
t og fr
emst
– fyrs
t og fr
emst
ódýr!
freis
tandi
tilbo
ð
40%afsláttur
2298kr.kg
Verð áður
3849 kr.
kg
Ungnauta
piparsteik
Blaðið
gildir til
29. febrúar
1498kr.kg
lambalær
i með trön
uberja og
epla marin
eringu
frábæ
rt ver
ð
á lamb
alæru
m!
Nýtt KRÓNUBLAÐ
Blaðið gildir til 11. apríl