Fréttatíminn


Fréttatíminn - 05.10.2012, Page 43

Fréttatíminn - 05.10.2012, Page 43
Ég á nokkra vini sem eru langt leiddir alkóhólistar. Nokkrir þeirra, svona þrír eða fjórir sem ég veit um, eru heimilislausir og einn þeirra dó um daginn. Hann var 36 ára gamall og mikið veikur. Hann dó á gistiskýlinu,“ segir við- mælandi Edrú. Hann er frá Varsjá, talar góða íslensku en hann hefur dvalið á Íslandi í ellefu ár. Hann er lærður prentari en nú atvinnulaus. Fráskilinn en hefur fyrir löngu skotið hér rótum, á dóttur sem er í menntaskóla. Þekkt er að atvinnuleysi eykur stórlega líkur á að menn þrói með sér alkóhólisma. Þetta er gömul saga og ný. Á Íslandi er stór hópur sem telst samkvæmt öllum skilgreiningum áhættuhópur. Þetta eru atvinnulausir Pólverjar, sem og reyndar menn frá öðrum löndum, sem komu hingað þegar uppgangurinn var. Þá kom hrunið. Að stela vinnu frá heimamönnum Fyrir hrun voru búsettir á Íslandi um 18 þúsund Pólverjar sé miðað við upplýsingar frá Hagstofu Íslands. Rétt ríflega helmingur þeirra fór aftur til Póllands fljótlega eftir hrunið. Um átta til níu þúsund einstaklinga af pólskum uppruna hafa hins haldið áfram að búa hér á landi – eiga hér heima og teljast til hins svokallaða pólska samfélags. Margir þeirra komu til Íslands vegna þess að á uppgangstímum var sár skortur á iðn- aðarmönnum. Byggingabransinn hrundi eins og þekkt er og í kjölfarið blasti atvinnuleysið við. Edrú heyrði ofan í nokkra þeirra sem eru alkóhólistar en eiga jafnframt við óvinveitt ytri skilyrði að stríða, sum lúmsk – önnur blasa við. Þeir eru nafn- lausir, bæði af virðingu við erfðavenju AA-samtakanna sem og að sumir þeirra óttast einfaldlega margslungna og víðtæka for- dóma sem þeir upplifa, verandi í þeim sporum að eiga uppruna annars staðar sem og að vera alkóhólistar. Einn þeirra fullyrðir að eftir hrun verði hann var við mikla fordóma, fordóma sem hann kannast ekki við að hafi verið uppi fyrir hrunið. Þetta er eitt af því sem Íslendingar vilja helst ekki ræða, þetta atriði sem erlendar þjóðernishreyfingar og nýnas- istar ytra byggja á; útlendingar að stela vinnu frá heimamön- um. „Jájá, það var gerð einhver rannsókn í Háskólanum, sendur var út tölvupóstur og við látin svara spurningum. Þar kemur þetta fram. Þetta er engin paranoja í mér. Mér finnst fordómar hafa aukist eftir hrunið; þetta var í góðu lagi áður. En, eftir hrunið er eins og menn vilji finna blóraböggul og þá erum við ákjósanleg fórnarlömb. Útlendingar að taka vinnu frá Íslend- ingum. Þetta var í góðu lagi fyrir hrun. Það er ekki gaman að segja þetta en svona sé ég Ísland í dag. Þetta er mín skoðun.“ Tungumálið reynist erfiður hjalli Annar alkóhólisti, sem reyndar er frá Litháen, deilir ekki þess- ari sýn félaga síns. Hann upplifir enga fordóma vegna þessa beinlínis – að útlendingar séu að stela vinnunni. Hann talar reyndar enga íslensku en hefur verið búsettur hér í sex ár. En, hann hefur vinnu; hann ber út blöð. Hann telur aðalvandamálið tengjast tungumálaörðugleikum. „Aðalvandamálið er íslensku- kunnáttan, eða öllu heldur skortur á henni. Vegna þessa eiga Börn alkóhólista og veikustu sjúklingarnir Mannúð Vikulega hýsir sÁÁ pólskan aa-fund í Von. Þar er hópur seM Á Við djúpstæðan og Margslunginn Vanda að etja. tunguMÁlaörðugleikar geta reynst erfið hindrun í að eiga Við sjúkdóMinn en er frÁleitt hið eina: nýVerið dó einn Mikið Veikur heiMilislaus alkóhólisti úr ÞessuM hópi, aðeins 36 Ára gaMall, í gistiskýli. Þetta er Meðal Þess seM jakob bjarnar koMst að Þegar hann tók púlsinn Á ÞessuM hópi. Pólskur alki eins og maður frá tunglinu Margir Pólverjar, sem áður höfðu nóg að gera eru, í kjölfar hruns, farnir að drekka illa. Þeir óttast að leiti þeir sér hjálpar, viðurkenni að þeir séu alkóhólistar, þá skaði það möguleika þeirra á að finna vinnu. Þetta er vítahringur. útlendingar oft miklu erfiðara með að öðlast skilning á þessum sjúkdómi og eiga erfiðara með að sækja sér hjálp; eins og til dæmis það að fara í meðferð. Einfald- lega.“ Þannig getur tungumálið, eðli málsins samkvæmt, reynst brött brekka fyrir alkóhólista sem vill takast á við sjúkdóm sinn. AA-fundir fyrir þennan hóp eru haldnir á Ingólfsstræti 12 á fimmtudögum og þar kemur saman blandaður hópur útlendinga. Og mæt- ingin getur verið upp og ofan. Ein kona sem starfar sem fulltrúi, segir að mjög algengt sé að haft sé sam- band við sig, einstaklingar sem tilheyra þessum hópi, og spyrja hvernig þeir eigi að bera sig að vilji þeir leita sér hjálpar vegna sjúkdómsins. Vandinn er augljóslega til staðar þó erfitt sé að slá því fram hvort alkóhólismi sé meira vandamál meðal þessa hóps en meðaltal segir til um. En víst er að um áhættuhóp er að ræða. Atvinnuleysi ýtir undir drykkju Einn úr þessum hópi segir Edrú frá því að hann þekki marga sem hafa misst vinnu eftir hrun og byrjuðu þá að drekka. Áður einbeittu þeir sér að vinnu sinni, unnu mikið og sendu fjölskyldum sínum og ættingjum peninga heim. Sumir lentu svo í því að fyrirtækið sem þeir störfuðu hjá varð gjaldþrota þannig að laun þeirra brunnu inni. Þetta varð til þess að þeir urðu reiðir. Viðbrögðin við því voru að halla sér að flöskunni. „Ég held að áfengisneysla hafi aukist verulega eftir hrunið því þessir menn beindu áður orku sinni í vinnuna.“ Þessi viðmælandi segir svo frá að hann hafi verið á Vogi um mánaðamótin mars/apríl árið 2011 og hann hefur eftir Guðbirni Björnssyni lækni að frá áramót- um þá hafi 40 Pólverjar komið í meðferð. Viðmæland- inn segir að auðvitað vilji allir vera hamingjusamir, edrú og brosandi. En þessi hópur vilji fyrst og fremst einbeita sér að því að finna vinnu. Vilji kannski sækja AA-fundi – þetta er að einhverju leyti vítahringur eins og menn upplifa stöðuna. Margþættir fordómar Atvinnuleysið er þannig augljóslega áhættuþáttur, staða sem ýtir undir drykkju, ekki síst í þessum hópi. Erfiðari vandi, eða ekki eins augljós, er svo sá hvernig fólk upplifir fordóma. „Ég var á Vogi. Er alltaf að reyna að hætta að drekka. Þar hitti ég marga Pólverja. En þeir vilja ekki stunda AA. Ég held að það sé vegna þess að þeir telja að einhverjir gætu hugsað neikvætt um þá. Fordómar gagnvart þeim sem eru með þennan sjúkdóm. Menn óttast fordómana. Menn eru hérna vegna vinnu. Og telja að þetta staðið í vegi fyrir mögu- leikum sínum á vinnumarkaði. Telja að atvinnurekend- ur gangi út frá því að liggi það fyrir sé hætt við að þeir detti bara í það aftur. Fari aftur á fyllirí. Svo er bara erfitt að segja: Ég er alkóhólisti. Ég er óvirkur alkó- hólisti en margir eru í afneitun. Drekka og drekka. Ég þekki marga sem eru að deyja úr alkóhólisma.“ Þetta segir maður sem hefur nú verið edrú í tvo mánuði. Hann náði góðum tíma, fór í meðferð árið 2009 og svo aftur 2011, og fór þá í Víkingameðferð. Hann féll en hefur nú náð sér aftur á strik. Hann gerir ekki lítið úr því að atvinnuástandið er erfitt. Hann hefur tekið fjölda námskeiða á vegum Vinnumálastofnunar, sent út ótal starfsumsóknir en alltaf er svarið nei. „Ég hef verið á allskonar AA-fundum og þegar ég segist vera pólskur er horft á mig eins og ég sé frá tunglinu. Ég finn skrítna strauma en, það er allt í lagi.“ Þetta er engin paranoja í mér. Mér finnst fordómar hafa aukist eftir hrunið; þetta var í góðu lagi áður. En, eftir hrunið er eins og menn vilji finna blóraböggul og þá erum við ákjósanleg fórnarlömb. Útlendingar að taka vinnu frá Íslendingum. Lítum nánar á þá um það bil 900 áfengis- og vímuefnasjúklinga sem eru utanveltu. Þessir einstaklingar hafa hver um sig lagst níu sinnum eða oftar inn á Vog en hefur reynst erfitt að öðlast langtímabata með þeirri meðferð sem nú er í boði. Þetta eru nokkrir hópar en í sumum tilfellum er skörun milli; einstaklingur getur tilheyrt tveimur þessara hópa. Segja má að í um 70 prósenta tilvika sé um læknisfræðilegan vanda við með- ferð á heilasjúkdómi að ræða en í um 30 prósenta tilvikum er hægt að rekja vandann til félagslegar stöðu. Síðustu sjúklingarnir á götunni Í grófum dráttum er skiptingin þessi: Liðlega 300 manns sem eru í það miklu ójafnvægi að þeir geta ekki nýtt sér meðferð SÁÁ að Vogs- dvöl lokinni. Annar tæplega 300 manna hópur getur notað sér meðferð SÁÁ en þarf á auknum félagslegum stuðning að halda. Um 250 sjúklingar hafa orðið fyrir skaða vegna slysa, vímuefnaneyslu eða við fæðingu og þurfa meiri stuðning eftir dvöl á Vogi en hægt er að veita. Um 90 fyrrverandi fangar ná ekki að fóta sig eftir meðferð. Lítum nánar á aðstæður þessara ein- staklinga sem ekki er hægt að veita þá með- ferð eða þann félags- lega stuðning sem þeir þurfa á að halda: Fyrst er að telja allt að 200 langt gengnir sjúklinga sem að miklu leyti eru á götunni en eru þess á milli inni á sjúkrastofnunum. Margir eru varanlega skaðaðir á heila af völdum sjúkdómsins og eiga ekki mikla von um langtímabata. Það er hins vegar hægt að bæta líf þeirra verulega og hjálpa þeim til að losna úr sjúkdómsástandi um lengri eða skemmri tíma, jafnvel í 250-300 daga á ári. Fyrir ekki ýkja mörgum árum sinntu stofnanir eins og Gunnarsholt og Víðines þessu fólki. Þær stofnanir hafa verið lagðar niður í sparnaðarskyni. Þetta fólk er eini sjúklingahópurinn í þjóðfélaginu sem nú á hvergi höfði að halla innan heil- brigðiskerfisins. Það er mannúðar- og réttlætismál að hjálpa þeim til betra lífs. SÁÁ vill byggja upp sérstakt úrræði fyrir fyrir þá sem nú eru á götunni og bjarga þeim inn í aðstæður þar sem í boði er aðhlynning og sú með- ferð sem þeir geta þegið. Áformin eru að byggja 32 stúdíó- íbúðir á svæðinu við meðferðarstöðina Vík fyrir þennan hóp. Kostnaðurinn við hvert pláss í þessu búsetu- og meðferð- arúrræði er lítill hluti af því sem það kostar að reka dvalarrými á öldrunarstofnun. MeirA á síðu 10 7 2012 OKTÓBER

x

Fréttatíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fréttatíminn
https://timarit.is/publication/944

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.