Fréttatíminn - 05.08.2011, Blaðsíða 26

26 viðhorf Helgin 5.-7. ágúst 2011
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Í samkrulli sjálfsásakana og hinnar
miklu leitar síðustu ára að sökudólgum
hrunsins, hefur okkur láðst að gleðjast
nægilega yfir ýmsu því sem við getum
verið stolt af í fari okkar fámennu
þjóðar. Eitt af því er sú mikla breyting
sem orðið hefur á stöðu og viðhorfinu
til samkynhneigðra í samfélaginu.
Bylting er orðið sem
nær yfir það sem gerst
hefur í þeim efnum
undanfarin ár. Ótrúlega
stutt er síðan lykil-
áföngum var náð í þeirri
réttindabaráttu. Þeir
stærstu voru árið 1996,
þegar lög um stað-
festa samvist samkyn-
hneigðra voru samþykkt
á Alþingi, og svo tíu árum síðar þegar
samkynheigð pör í staðfestri samvist
fengu loks sömu réttindi og gagnkyn-
hneigð pör þegar kom að ættleiðingum
og tæknifrjóvgunum.
Það var fallegur dagur á þingi 2. júní
2006 þegar frumvarp þáverandi ríkis-
stjórnar um þessa breytingu á réttar-
stöðu samkynhneigðra var samþykkt
með öllum atkvæðum viðstaddra þing-
manna. Að málið skyldi fá einróma
brautargengi þvert á flokkslínur var
sterkur vitnisburður um að hér, ólíkt
svo mörgum öðrum löndum, á engin
stjórnmálahreyfing von á fylgi ef hún
gerir út á fordóma gegn samkyn-
hneigðum.
Þegar íslenskar skoðanakannanir
eru bornar saman við alþjóðlegar kann-
anir hefur ítrekað komið fram að Ís-
lendingar eru almennt umburðarlynd-
ari í garð homma og lesbía en aðrar
þjóðir. Það viðhorf er staðfest í verki
á hverju ári þegar breiðfylking lands-
manna mætir í miðbæinn og tekur þátt
í Gleðigöngu samkynhneigðra, sem er
einmitt fram undan um þessa helgi.
Fyrsta gangan var farin árið 2000
þegar um átta þúsund þátttakendur
fylktu liði niður Laugaveginn. Þátttaka
tvöfaldaðist strax árið eftir og undan-
farin ár hafa sjötíu til áttatíu þúsund
menn, konur og börn mætt í Gleði-
gönguna og fagnað saman opnu, frjálsu
samfélagi þar sem allir eiga að vera
jafnir.
Þannig er Gleðigangan okkar allra.
Þangað mætir fólk til að segja „ég er
eins og ég er“ eins og Ásdís Þórhalls-
dóttir leikstjóri bendir á í viðtali í
þessu tölublaði Fréttatímans og leggur
áherslu á mikilvægi þess að sýna þetta
opinberlega og þora þannig að vera
fyrirmynd.
Kjarninn í máli Ásdísar er að það eru
engar tvær manneskjur eins. Við erum
öll hinsegin, öðruvísi en hinir. Og það á
réttilega að vera fagnaðarefni.
Gleðilega hátíð.
Dagurinn okkar allra
Við erum öll hinsegin
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Í
Að málið skyldi fá einróma brautargengi þvert á flokkslínur var
sterkur vitnisburður um að hér, ólíkt svo mörgum öðrum löndum,
á engin stjórnmálahreyfing von á fylgi ef hún gerir út á fordóma
gegn samkynhneigðum.
Fært til bókar
Bregður hvorki við sár né bana
Hlé varð á skrifum Jónasar Kristjáns-
sonar ritstjóra á vefsíðuna jonas.is
lungann úr júlí. Þar hafa ýmsir verið
teknir á teppið gegnum árin, að hætti
hússins. Lesendur síðunnar héldu Jónas,
sem varð sjötugur í fyrra, hafa skroppið
í sumarfrí og töldu það í hæsta máta
eðlilegt en hlé varð á skrifunum frá
6. til 28. júlí. Það var þó ekki orlof rit-
stjórans sem þessu stýrði heldur lenti
hann í hjartauppskurði og tilheyrandi
gjörgæslu og sjúkrahúsvist í fjórar vikur,
eins og hann greinir frá í pistli á síðu
sinni undir fyrirsögninni Afsakið hlé.
Þar segist hann vera kominn heim og í
góðum bata en bætir við: „Sé, að ég á
enn eftir að afla meiri orku til að geta
skrifað greinar í mínum stíl, lausar við
mjálm og væl.“ Þessi yfirlýsing virðist
þó litlu hafa breytt. Jónas hefur undan-
farna daga skotið í allar áttir líkt og
fyrrum. Meðal þeirra sem fundið hafa
fyrir örvum ritstjórans eftir hjartaupp-
skurðinn eru Ólafur Ragnar Grímsson,
forseti Íslands, Guðlaugur Þór Þórðar-
son, alþingismaður Sjálfstæðisflokksins,
Sigurjón Benediktsson tannlæknir og
Sigurður Ingi Jóhannsson, þingmaður
Framsóknar. Jónasi bregður hvorki við
sár né bana.
Ómerkilegasta stöntið
Ýmsir hafa sveiflað sér dálítið hátt á
andláti Sævars Ciecielski, segir Hildur
Lilliendahl á bloggsíðu sinni en bætir
því við að það sem séra Örn Bárður
Jónsson, sem jarðsöng Sævar á þriðju-
daginn, gerði sé ósmekklegasta stönt
sem hún hafi nokkurn tímann séð. Í upp-
hafi greinar sinnar vitnar Hildur til þess
að þegar Örn Bárður var í framboði til
stjórnlagaþings hafi hún hitt konu sem
skalf af heykslun og bræði. „Hún sagði
mér að vinkona hennar hefði verið að
koma úr jarðarför í Neskirkju. Í erfinu
var borð með hvítum dúk og kerti og
mynd af hinum látna, eins og gengur,
og við hliðina á myndinni var bunki af
auglýsingum fyrir framboð Arnar,“ segir
Hildur sem bætir því við að hún hafi átt
bágt með að taka söguna alvarlega. Eftir
að hafa lesið minningarorð Arnar Bárðar
um Sævar er svo að sjá sem Hildur taki
frásögnina alvarlega því hún birtir ell-
efu tilvitnanir í útfararræðuna þar sem
stjórnlagaráð og ný stjórnarskrá kemur
við sögu. Meðal þeirra eru: „Hann var
kistulagður á föstudaginn var, sama
dag og frumvarp að nýrri stjórnarskrá
var afhent Alþingi.“ „Ég minntist á nýja
stjórnarskrá. Hún geymir mörg merkileg
ákvæði sem hefðu glatt Sævar. Ég leyfi
mér að lesa fyrir ykkur upphafsgrein
…“ „Og heyrið hljóminn í þessari grein:
…“ „Greinar um rétt barna er að finna í
texta frumvarpsins sem eiga að tryggja
að tekið sé tillit til barna …“ „Í frum-
varpinu eru einnig ákvæði um að stjórn-
völd veiti upplýsingar og opni aðgang
að skjölum.“ „Þjóðfélag okkar þarfnast
nýrrar og framsækinnar stjórnarskrár
…“ „Ég fullyrði að texti frumvarpsins að
nýrri stjórnarskrá sé stórmerkur að inn-
taki og markmiði. Kaflanum um dóms-
vald er ætlað að tryggja …“ „Ég skora
á ykkur sem hér eruð saman komin að
kynna ykkur frumvarpstextann og taka
honum fagnandi. Ísland þarf nýjar leik-
reglur fyrir upprisuna sem nú er í vænd-
um og ég skora á allt gott fólk að tala
máli nýrrar stjórnarskrár og leggjast á
árarnar með okkur sem rituðum textann
og sigla honum í vör með taktföstum
áratökum.“ „Við sem eftir lifum skulum
ganga út í sumarið með von í hjarta,
von um nýja framtíð í anda aðfararorða
nýrrar stjórnarskrár sem hljóðar svo: …“
A llir hafa meðfæddan rétt til lífs.“ Það var Freyja Haralds-dóttir, hin ötula baráttukona
í stjórn lagaráði fyrir rétti lítilmagna,
sem lagði þessa grein til í nýja stjórnar-
skrá og hún var samþykkt samhljóða
í ráðinu. Er þetta einungis merkingar-
laus fagurgali? Nei, þetta er vilja-
yfirlýsing um að öll viljum við bæta
samfélagið, gera það réttlátara, þar
sem allir skulu eiga sinn helga rétt til
lífs og jafnræðis. Þau okkar sem njóta
heilbrigðis og bjargálna eiga að leggja
sitt af mörkum, hvert eftir sinni getu,
til að létta undir með þeim sem minna
mega sín. Samfélagssáttmáli, eins og
stjórnarskrá er, veitir okkur ekki að-
eins réttindi, svo sem til eignaverndar,
réttlætis eða kosningaréttar. Með því
að búa í samfélagi um samhyggju tökum við líka á okk-
ur skyldur, sem við uppfyllum með því að inna af hendi
skatta og skyldur, til að hlúa megi að velferð allra. Hver
veit hvenær við sjálf þurfum á samhygðinni að halda?
Dæmigerð málamiðlun?
Við í stjórnlagaráði höfum skilað af okkur frumvarpi til
nýrra stjórnskipunarlaga, eins og skjalið heitir á fínu
máli, en á skiljanlegra máli: drög að glænýrri stjórnar-
skrá. Við vorum einum rómi um niðurstöðuna. Efnis-
greinarnar voru í heild samþykktar með atkvæðum
allra tuttugu og fimm stjórnlagaráðsfulltrúanna. Þá
kann að vera sagt: „Þegar allir eru sammála hlýtur
niðurstaðan að vera rýr í roðinu, dæmigerð málamiðl-
un þar sem eitt rekst á annars horn.“ Ég fullyrði að svo
er ekki. Við höfðum að vísu knappan tíma, tæpa fjóra
mánuði, en nýttum hann vel til að fara yfir sem flestar
hliðar hvers máls. Þetta var gert fyrir opnum tjöldum
á vefsetri ráðsins. Allir gátu séð hvernig við vorum
smám saman að nálgast það sem okkur þótti að lokum
það besta, að teknu tilliti til sjónarmiða hvers annars.
Sjálfur skipti ég oft um skoðun í ýmsum
málum – og skammast mín ekki fyrir
það. Ég sá einfaldlega að stundum höfðu
aðrir betri rök en ég. Ég hygg að svo
hafi farið fyrir okkur öllum. Þess vegna
er niðurstaðan betri en sú sem fengist
hefði ef eitthvert eitt okkar hefði ráðið
ferðinni. Betur sjá augu en auga.
Í þessu sambandi verður líka að hafa
í huga að við komum ekki tómhent til
starfa í apríl sl. Í fyrsta lagi höfðum við
strax sl. haust, þegar við buðum okkur
fram til stjórnlagaþingsins, sökkt okkur
ofan í málið. Hæstiréttur gaf okkur svo
óvænt lengri umþóttunartíma. Síðast en
ekki síst var búið að vinna mikla undir-
búningsvinnu sem var starf stjórnlaga-
nefndar er hófst fyrir ári. Vinna nefndar-
innar hvíldi jafnframt á mörgu því sem
á undan var gengið; stjórnlaganefndum sem höfðu
starfað nær allan lýðveldistímann, síðast velþenkjandi
nefnd sem Jón Kristjánsson stýrði.
Boltinn er hjá þjóðinni
Nú ríður á að þjóðin sjálf, ekki bara þingmenn og
svokallaðir sérfræðingar, kynni sér tillögur okkar í
þaula. Stjórnarskrá er sáttmáli þjóðar við sjálfa sig en
um leið leiðsögn handa öllum þeim sem fara með vald
í hennar umboði. Þegar verið er að umskrifa stjórnar-
skrána alfarið eins og nú er gert, verður þjóðin að koma
að málum, kynna sér tillögurnar og að lokum að greiða
atkvæði um nýja stjórnarskrá. Hvenær og hvernig er
sérstakt umræðuefni sem ég mun ræða í seinni pistli.
Okkur sem urðum, fyrir tilstilli kjósenda, þeirrar
gæfu aðnjótandi að fá að vinna þetta uppbyggingar-
starf ber skylda til að aðstoða þjóðina við að komast til
botns í þessu grundvallarmáli. Ég mun leggja mitt af
mörkum með því að reifa og skýra út nokkur lykilatriði
hinna nýju stjórnarskrárdraga í þessu vikublaði næstu
föstudaga.
Ný stjórnarskrá
Grunnur að traustara samfélagi
Þorkell Helgason
sat í stjórnlagaráði