Læknablaðið - 01.04.1968, Qupperneq 86

100
LÆKNABLAÐIÐ
Experimental studies in rats have shown that both radioactive
iodine and x-rays to the thyroid may each induce thyroid adenomas
and carcinomas. It was found that the carcinogenic action is dose de-
pendant. Large doses sterilize the thyroid by interfering with the
capacity of its cells to divide. Doses of 500 to 2000 rads x-rays are
carcinogenic. The number of tumours induced may be increased by
post-radiation and maintained TSH stimulation.
Clinical follow-up of hyperthyroid patients given radioactive iodine
treatment has demonstrated the development of hyperthyroidism in an
increasing proposition of cases. This is considered to be due to the
sterilizing effect of large doses of radiation. The carcinogenic action
of comparatively small doses of radiation to the infants thyroid might
be due to a summation of radiation effect together with the maintained
stimules of the normal growth of the thyroid from infancy to adult
life.
Fylgiskjal 2
Theódór Skúlason: Stækkun á skjaldkirtli kvenna
Frá alda öðli hafa menn þótzt vita, að stækkun verði ‘á skjald-
kirtli kvenna, þegar þær verða barnshafandi. í Egyptalandi Faraóanna
var það til siðs að strengja málmkeðju um háls drottninganna þegar
við giftingu. Þegar stríkkaði á keðjunni, var það talið merki þess, að
von væri á ríkisarfa. Væntanlega er þetta fyrsta þungunarpróf, sem
sögur fara af, og er óneitanlega bæði einfalt og ódýrt.
Hætt er þó við, að þetta próf væri lítilsvirði á voru landi, og kem-
ur tvennt til. í fyrsta lagi myndi næsta seint að koma keðjunni fyrir
á hálsi íslenzkra kvenna við giftingu, þegar þess er gætt, að fjórða
hvert barn á íslandi er getið utan hjónabands. í öðru lagi hafa þær
rannsóknir, sem hér á eftir verður sagt frá, leitt í ljós, að skjaldkirtill
íslenzkra kvenna hagar sér í þessu efni á annan veg en með öðrum
þjóðum.
Árið 1964 rannsökuðu Crooks o. fl. þetta atriði í Norður-Skotlandi.
Þar reyndist meiri hluti þungaðra kvenna hafa stækkaðan skjaldkirtil
(um 70%), en af öðrum konum á sama stað og aldri reyndust aðeins
37% hafa samsvarandi stækkun á kirtlinum. Þessum breytingum í
skjaldkirtli barnshafandi kvenna í Skotlandi fylgdi lækkað ólífrænt
joð í plasma. Sú tilgáta hefur komið fram, að stækkun skjaldkirtils og
aukinn joð-,,clerance“, sem einnig hefur fundizt hjá barnshafandi kon-
um, sé líffræðilegt svar við lækkun á plasmajoði (Abeul-Khair o. fl.
1964).
Með þetta í huga þótti forvitnilegt að rannsaka, hvernig þessum
atriðum væri háttað meðal fólks, sem neytti joðríkrar fæðu. Líklegt
þótti, að þetta væri að finna á íslandi. Talið var, að fólk á íslandi neytti
mikils fisks, og auk þess hafði fundizt, að aðrar fæðutegundir hér á
landi höfðu mikið joð að geyma, einkanlega þó mjólkin, vegna fóður-
bætisgjafar fiskafurða (Alexander o. fl. 1964).
Frekari ábending um ríflega joðneyzlu íslenzku þjóðarinnar er sú,
að skjaldkirtill er hér á landi helmingi minni en víðast hvar annars