Læknablaðið - 15.08.1984, Blaðsíða 55

LÆKNABLADID 1984; 70: 209-12
209
Gunnar Biering, Gunnlaugur Snædal, Helgi Sigvaldason, Jónas Ragnarsson
Fæðingar á íslandi 1972-1981,11. grein:
STÆRÐ NÝBURA OG BURÐARMÁLSDAUÐI
Þrjú eru pau atriði sem snerta stærð barna og
mæld eru við fæðingu, en pað eru þyngd,
lengd og ummál höfuðs. Lengi vel tíðkaðist að
mæla fæðingarpyngd í mörkum, en ein mörk
jafngildir 250 grömmum. Pessi mælieining er
nú á undanhaldi, einkum síðastliðinn áratug.
Þyngd er nú undantekningarlaust skráð í
grömmum. Lengd og höfuðummál hafa í lang-
an tíma verið mæld í sentimetrum hér á landi,
eins og reyndar víðast, þó eru enn notaðir
þumlungar í sumum enskumælandi löndum.
Til skamms tíma var lengd meðgöngu sá
mælikvarði sem mest áhersla var lögð á við
mat á þroska nýbura. Það er hins vegar
staðreynd að lengd meðgöngu getur verið
óáreiðanlegur mælikvarði (1). Fæðingarþyngd-
in er hins vegar öruggur mælikvarði sem
auðvelt er að staðla. Heilbrigðisstofnun Sam-
einuðu þjóðanna (WHO) hefur þar af leiðandi
mælt með því að þyngdin við fæðingu verði
notuð fremur en lengd meðgöngu við mat á
þroska nýburans.
í riti Nomesko um fæðingar á Norðurlönd-
um (2) eru birtar töflur yfir fæðingarþyngd
norrænna barna (nema frá Finnlandi). Kemur
þar í ljós að íslensk börn eru að meðaltali tæp-
lega 100 grömmum þyngri við fæðingu en
norsk og sænsk börn, en tæplega 200 grömm-
um þyngri en dönsk börn. Þessu atriði verða
gerð betri skil síðar. Svo virðist sem hið sama
sé uppi á teningnum varðandi ummál höfuðs
og lengd íslenskra barna.
í þessari grein er sýnt samband stærðar
nýbura og burðarmálsdauða.
Þyngd
Tafla I sýnir fjölda fæðinga og skráningu
þyngdar eftir einstökum árum, 1972-1981.
Skráningu á þyngd vantaði aðeins í 18 tilfell-
um á þessu tímabili. Þetta verða að teljast
góðar heimtur þegar tekið er tillit til þess að
fjöldi fæddra var 43364.
Mynd 1 sýnir burðarmálsdauða eftir fæð-
ingarþyngd og sundurliðun hans í andvana
fædda og látna á fyrstu viku eftir fæðingu.
Myndin sýnir að helmingur þeirra barna sem
vega 1000-1499 grömm við fæðingu hefur
látist í burðarmáli. Árin 1972-76 var þessi
burðarmálsdauði 585 af þúsundi, en 1977-81
hafði hann lækkað í 439 af þúsundi. Virðist
nokkur jöfnuður milli fjölda andvana fæddra
og þeirra er látast á fyrstu viku í þessum
þyngdarflokki. Myndin sýnir einnig hvernig
burðarmálsdauði lækkar jafnt og þétt með
hækkandi fæðingarþyngd upp að vissu marki.
Lægstur reyndist burðarmálsdauðinn vera hjá
börnum sem voru 4000-4499 grömm, en fer
svo vaxandi á ný. Hafa ber í huga að börn sem
vógu 5000 grömm og meira voru aðeins 229
þessi tíu ár. Hætta á fæðingaráverkum í efstu
þyngdarflokkunum eykst hröðum skrefum
með vaxandi fæðingarþyngd og er það ein af
skýringunum á hækkandi burðarmálsdauða.
Einnig koma þar t.d. til greina börn sykur-
sjúkra mæðra, einkum ef mæðraeftirlit hefur
verið ófullnægjandi.
Léttustu börn sem fæddust á þessu tímabili
(1972-81) og lifðu vógu bæði 740 grömm við
fæðingu. Annað barnið (meybarn) var gengið
25 vikur og því dæmigerður fyrirburi. Hitt
barnið (sveinbarn) var hins vegar talið gengið
33 vikur og því jöfnum höndum fyrirburi og
léttburi. Báðum börnunum heilsaðist vel og
Tafla I. Skráning á pyngd sem hlutfall af fjölda
fædinga (börn íslenskra mædra, fædd hér á landi).
Ár Fjöldi fæddra Skráð pyngd
1972 ................. 4605 99,93 %
1973 ................. 4536 99,80%
1974 ................. 4219 100,00%
1975 ................. 4317 99,98%
1976 ................. 4259 99,98 %
1977 ................. 3961 99,97 %
1978 ................. 4122 99,98%
1979 ................. 4470 99,96%
1980 ................. 4525 100,00%
1981 ................. 4350 100,00%
1972-81 43364 99,96%