Læknablaðið - 15.01.1987, Side 40

24
LÆKNABLAÐIÐ
tók ekki bestu munnlegu eða skriflegu prófin,
fékk þó bókagjafir í viðurkenningarskyni fyrir
frammistöðu í grunngreinum læknisfræðinnar og
einnig fyrir rannsóknir og frumleika í
meinafræði. Árið 1875 varð hann prófessor við
McGill háskólann, um tíma í meinafræði og síðan
í lyflæknisfræði. Þá kom vel í ljós, að
ástundunarsemi hans var gífurleg, og sagði hann
oft sjálfur síðar í lífinu, að hún væri eini hæfileiki
sinn. Árið 1884 varð hann prófessor í
lyflæknisfræði við háskóla Pennsylvaniu fylkis í
Philadelphiu í Bandaríkjunum. Hann varð svo
prófessor í lyflæknisfræði við John Hopkins
spítala og læknaskóla í Baltimore 1889. Árið 1892
giftist hann Mrs. G.W. Gross, bandarískri
læknisekkju, áður Miss Grace Revere frá Boston.
Þeim fæddist sonur 1893, sem dó vikugamall.
Aftur fæddist þeim sonur 1896, hann lifði, var
skírður Edward Revere og var einkabarn þeirra
hjóna, því fleiri börn eignuðust þau ekki. Árið
1904 varð Osler Regius prófessor þ.e.
konunglegur prófessor í lyflæknisfræði við
háskólann í Oxford á Englandi. Árið 1917 féll
Revere sonur þeirra hjóna í fyrri
heimsstyrjöldinni. Osler lést úr afleiðingum
pneumoniu, empyema pleurae, árið 1919,
sjötugur að aldri.
Árið 1925 kom út ævisaga Oslers eftir Harvey
Cushing, bandarískan heilaskurðlækni i Boston,
langt ritverk, hátt í 1.400 blaðsíður, í tveimur
bindum. Það var tileinkað læknanemum í þeirri
von, að kynna mætti lífsviðhorf Oslers þeim, sem
ekki höfðu þekkt hann og einnig til þess, að það
gleymdist ekki að hann gerði læknanemum kleift
að vinna við rúm sjúklinga á sjúkradeildum í
Bandaríkjunum. Þar skrifaði frægur læknir bók
um frægan lækni. Osler og Cushing höfðu náin
samskipti í 23 ár og bjuggu hlið við hlið í nokkur
ár í Baltimore. Þeir voru menn ólíkrar gerðar.
Cushing var í eðli sínu rannsóknamaður og var
persónulegt framlag hans til framgangs
læknavísindanna miklu meira en Oslers. Hins
vegar dáði Cushing hann og það voru hinir
mannlegu eiginleikar Oslers, vitsmunir hans, ást
hans á bókum og einstæð afkastageta hans, sem
dró Cushing, sem var 20 árum yngri, að honum.
Því gaf hann jáyrði sitt þegar í stað, þá er ekkja
Oslers gaf honum kost á því að skrifa ævisögu
hans. Nánar tiltekið á Osler erindi til læknanema
nú á dögum, með því að hann sýnir, að hin
erfiðu, jafnvel hrollvekjandi skeið í læknisnámi
og læknisstarfi þurfa ekki að fæla menn frá því
starfi eða vera þrúgandi, ef þau eru milduð af
hinni víðtæku mannhyggju Oslers, ást hans á
lífinu og ást hans á bókmenntum. Og ennfremur
sýnir hann fram á, að það er vinna, sem skiptir
höfuðmáli i læknisfræði.
Það sem menn vita um Osler í seinni tíð, eru einna
helst orð og setningar, sem hann hefir sagt og
skrifað. Hann kallaði lungnabólgu vin gamla
fólksins, og á það vart við lengur nema í fáum
tilvikum. Osler líkti námi í læknisfræði við nám í
siglingafræði og sagði: »Að læra um sjúkdóma af
sjúklingum án bóka er eins og að sigla um sjó,
sem ekki hefir verið kortlagður, en að læra um
sjúkdóma af bókum án sjúklinga er eins og að
fara alls ekki á sjó.« Hann ráðlagði stúdentum
sínum, að lifa á líðandi degi. »Lifðu í dagþéttum
hólfum«, sagði hann. »Gerðu dagsverk þitt í dag.
Byrði morgundagsins, sú sem bætist við byrði
gærdagsins og er borin í dag, er svo þung, að hún
sligar hina styrkustu menn.« Osler áleit, að
aðalhlutverk okkar væri ekki að greina það sem
væri óljóst í fjarlægri framtíð heldur gera það
sem væri augljóslega hendi næst og ljúka því.
Með því móti mætti draga úr áhyggjum vegna
þess ókomna og iðrun þess liðna.
í öðru ávarpi til læknanema sagði Osler: »Ég ætla
að tala við ykkur um lykilorð í lífi og
læknisfræði. Lykilorðið gefur hinum ungu von,
hinum miðaldra sjálfstraust, hinum öldruðu
rósemi hugarins. Það opnar allar dyr, það er hinn
mikli jafnandi í heiminum, hinn sanni steinn
heimspekingsins, sá er breytir grjóti í gull. Það er
smyrsl meidds hugar, huggun hinna syrgjandi.
Það er ábyrgt fyrir öllum framförum og
framgangi í læknisfræði í 25 aldir. Lykilorðið í
læknisfræði er vinna. Hún gerir hinn trega mann
meðal ykkar skýran, hinn skýra stúdent snjallan,
hinn snjalla stöðugan«. Gunnar Gunnarsson
orðaði svipaða hugsun á þessa leið: »Ástundunin
býr yfir undramætti.« Og kunnara en frá megi
segja er þýska orðtakið: »Die líbung macht den
Meister.« Og nútíma heilavísindamenn spyrja:
»Er mannsheilinn því hæfara, því undursamlegra
líffæri, því meira sem það er notað?« Osler taldi,
að ekkert meiri háttar verk væri hægt að leysa af
hendi án þrautseigju og úthalds í markmiði, án
linnulausrar marksækni. Hann taldi að maðurinn
væri í eðli sínu holdgun eða persónugervingur
iðjuleysis og tregðu. Það væri í rauninni
sjaldgæft, að fyrirhitta einstakling, sem leitaði í
elju eins og aðrir leituðu í skemmtanir. Flestir
okkar verða að glíma af öllu afli við hinn
upprunalega Adam í eðli okkar og veitist ekki
auðvelt að forsmá stundir afþreyingar og lifa þess
í stað daga, sem eru fullir iðju og erfiðis. í einu