Læknablaðið - 15.01.1987, Qupperneq 43

LÆKNABLAÐIÐ
27
þúsundir manna sæktu huggun í hina áhrifamestu
játningu allra játninga: »Drottinn, ég trúi, hjálpa
þú vantrú minni.« Osler áleit trúna hafa
græðandi eiginleika. Hann var á ómeðvitaðan
hátt einn hinn farsælasti geðlæknir líkamlegra
sjúklinga. Gárungarnir sögðu, að meðferðin á
sjúkradeildum hans væri fólgin í mixtúru vonar
Nux vomica. Að sjálfsögðu vissi hann manna best
um takmörk trúarinnar, að hún læknar ekki
krabbamein, lungnabólgu eða beinbrot. Hann
sagði að burtséð frá sérhæfðum aðferðum í
læknisfræði hefði trú alla tíð verið þýðingarmikill
þáttur í meðferð sjúkdóma. Við lifum í trú og á
trú. Án trúar getur maðurinn ekkert aðhafst. Trú
á lækna, á lyf, aðferðir og rannsóknir væri hið
mikla framlag stéttarinnar til fólksins. Hún var
merki læknisins um velgengni hans í starfi. Hann
vitnaði í Galen (uppi frá 130-200) sem sagði: »Sá
læknar mest, sem flestir hafa trú á.«
Osler kvað sjúkdóma geta aukið á þroska
einstaklingsins, leyst úr læðingi dulda krafta
hans, sýnt honum götuna fram eftir veg, veitt
honum aðgang að áður óþekktum auðlindum og
látið ávexti andans dafna með honum.
Osler sagði dauðann ekki eins ægilegan og
ógnvekjandi og hann væri í augum flestra.
Sannleikurinn er sá, sagði hann, að mikill meiri
hluti fólks deyr eins og það fæðist, í
óminnisástandi. Enginn dauðdagi þarf að vera
sársaukafullur fyrir líkamann. Þegar góður
læknir getur ekki lengur haldið í líf sjúklinga
sinna, sér hann um góða og greiða útgönguleið
lífinu til handa.
Osler var aldrei baráttumaður. Enda þótt hann
gerði sér grein fyrir því, að einföldun, einsýni og
kennisetning er oft nauðsynlegur þáttur i
góðri kennslu, sá hann manna best að
kennisetning eða kredda er einungis ein hliðin á
því máli, sem deilt er um í öllum ágreiningi og
árekstrum. Hann sagði: »Eini kostur þess að vera
efasemdarmaður, er sá, að menn verða ekki
undrandi eða reiðir, ef þeir reyna, að
andstæðingarnir hafa á réttu að standa.« Skyn
hans á drengilegum leikreglum, umburðarlyndi
hans gagnvart brestum náungans og skopskyn
hans myndu hafa gert hann óheppilegan Ieiðtoga
mikils málefnis. Það þarf sterkan
sannfæringarkraft til að standa í deilum, það þarf
eitt sjónarmið, sem allar skoðanir geisla út frá og
sýnast allar jafnsennilegar, til þess að verða mikill
leiðtogi málefna og manna.
Osler hélt því fram hálft í hvoru í gamni, að
hrörnun byrjaði í mörgum mönnum eftir fertugt.
Menn yfir fertugt væru sjaldan brautryðjendur í
vísindum eða stærðfræði og sjaldan skapandi
höfundar í bókmenntum. »Stærðfræði er leikur
ungra manna«, sagði breski stærðfræðingurinn
Hardy. Ekkert hverfur eins fljótt og æskan og
besta vörnin gegn hrörnun er snerting við unga
huga, sagði Osler.
Osler virti heimilislækna, eðallynda menn og
rólega, vel að sér í reglum sjúkraherbergisins í
heimahúsum. Heimilislæknirinn væri vinur
heimilanna, ráðgjafi þeirra. Starf hans væri
mikilvægt og hefði grundvallarþýðingu í
læknisfræði og heilsugæslu. Góður
heimilislæknir væri jafnvirði margra manna eins
og á tímum Hómers.
Osler taldi dyggðir hjúkrunarkvenna vera sjö
talsins, þ.e. háttvisi, snyrtimennsku, þagmælsku,
samúð, mildi, uppörvun, allar sex tengdar með
líknarhug. Háttvísi væri hin frelsandi dyggð
kvenna, án hennar gæti engin kona náð árangri í
hjúkrun, starfi eða öðru. Hann sagði, að læknir
þyrfti að eiga konu, sem gætti heimilis og barna
og réði öllu innan stokks. Sjálfur var hann mjög
vel giftur.
Blómaskeið Oslers og hápunktur á starfsferli hans
voru árin hans við John Hopkins spítalann í
Baltimore 1889-1904, á aldrinum 40-55 ára.
Vinna hans þar var alla tíð óhemjumikil, fór
vaxandi og síðustu þrjú árin fann hann að hún var
meiri en svo, að hún gæti samrýmst endingu í
starfi. Þó að sumir menn hafi feikna afkastagetu,
má öllu ofbjóða, einkum þegar aldurinn færist
yfir menn. Því þáði hann boð um prófessorsstöðu
í Oxford, þegar það barst honum. Sú staða var að
miklu leyti viðhafnarstaða, en einnig
stjórnunarleg og ráðgefandi. Ráða hans var oft
leitað og næstum alltaf farið að þeim. Hann gaf
sig mjög að bókasafnsmálum háskólans. Hann
vann áfram að endurútgáfum bókar sinnar. Hann
flutti mörg ávörp og erindi þar og annars staðar í
Englandi og einnig í Bandaríkjunum og Kanada.
Hann naut í Oxford þeirrar virðingar og hlýhugs,
sem fáir hafa öðlast.
Árið 1917 féll sonur þeirra hjóna, Revere, yndi
þeirra og eftirlæti, sætasta ljós augna þeirra, á
vesturvígstöðvunum í Frakklandi, rúmlega
tvítugur að aldri. Var það honum þyngri harmur
en orð fá lýst. Eftir það varð hann ekki samur
maður, glóðin var slokknuð, kviknaði ekki aftur,
»ein af lindum hjartans þrotin«.
Osler var ráðgáta mörgu fólki. Margir honum