Læknablaðið - 15.05.1987, Blaðsíða 20

160
1987; 73: 160-7 LÆKNABLAÐIÐ
Hólmfríður Gunnarsdóttir, Soffía G. Jóhannesdóttir, Vilhjálmur Rafnsson.
DÁNARMEIN BÓKAGERÐARMANNA Á ÍSLANDI
ÚTDRÁTTUR
Þessi rannsókn á dánarmeinum íslenskra
bókagerðarmanna var gerð til að athuga, hvort
einhver sérstök dánarmein væru tíðari meðal
þeirra en annarra íslenskra karla og þá sérstaklega
með tilliti til blóðkrabbameina.
Bókagerðarmenn nota við vinnu sína mörg efni,
sem sum hver geta valdið krabbameini, og er það
tilefni rannsóknarinnar.
í heild höfðu færri dáið en búast mátti við þegar
litið var á alla bókagerðarmenn á öllum
fylgitímanum. Ekki kom fram tölfræðilega
marktæk aukin dánartíðni úr neinu dánarmeini.
Þegar rannsóknarhópnum hefur verið skipt eftir
því hver verkefni menn höfðu er um að ræða litla
hópa, þar sem ekki koma fram tölfræðilega
marktækar niðurstöður. Dánarhlutfall er
hækkað fyrir illkynja blóð- og ristilkrabbamein,
þannig að nauðsynlegt er að fylgja hópnum eftir
með nýrri athugun að nokkrum árum liðnum.
INNGANGUR
Bókagerðarmenn nota m.a. blý, prentsvertu,
pappír, smurolíur, ljósmyndaefni og ýmis lífræn
leysiefni við vinnu sína. Könnun á efnum í
dönskum prentiðnaði árið 1978 leiddi í ljós, að þar
voru notuð yfir 2000 efni (1). Tekið var fram, að
frá 1950 hefði orðið ör tækniþróun á þessu sviði,
og breytingarnar væru svo miklar, að athugun af
þessu tagi gæfi aðeins augnabliksmynd af þeim
efnum, sem þá voru notuð. Svíar hafa gefið út rit
um efni í prentiðnaði með upplýsingum um
innihald og áhættu við notkun þeirra (2, 3).
Eiturefnafræðilegt mat á efnum og efnaflokkum í
prentiðnaði leiddi til þeirrar niðurstöðu, að þar
væru notuð krabbameinsvaldandi efni (4). Eitt
þeirra er bensen, sem komið hefur fyrir í
lífrænum leysiefnum, en í skýrslu Alþjóðlegu
stofnunarinnar um krabbameinsrannsóknir
(IARC) er talið, að nægileg rök hafi verið leidd að
því, að það valdi krabbameini hjá mönnum (5).
Frá Vinnueftirliti ríkisins. Barst 31/03/1987. Samþykkt til
birtingar 07/04/1987.
Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar erlendis á
dánarmeinum bókagerðarmanna. Niðurstöður
hafa ekki verið á einn veg. Erfitt er að bera þessar
rannsóknir saman, því að aðferðirnar og hóparnir
hafa verið mismunandi. Bókagerðarmenn eru
ósamstæður hópur að því leyti, að efnamengun,
sem þeir verða fyrir, aðstæður og álag í starfi, er
mismunandi eftir því, hver verkefnin eru.
í rannsóknum hefur verið sýnt fram á samband
bensenmengunar og hvítblæðis (6), einkum
mergfrumulýsu og einkjörnungalýsu (myeloid
leukæmia og monocyt leukæmia) (7). Fleiri
rannsóknir benda til tengsla lífrænna leysiefna og
illkynja blóðsjúkdóma (malignant
lymphoma/myelomatosis) eftir 10 ára huliðstíma
(8) og lífrænna leysiefna og Hodgkinssjúkdóms
(9) .
Athugun á dánarmeinum dagblaðaprentara í Los
Angeles leiddi í Ijós, að fleiri dóu úr hvítbæði,
nýrnakrabbameini og vegna skorpulifrar en búast
mátti við (10).
Fundist hefur hækkuð dánartíðni í
sjúkdómaflokkunum dreifðum
mergfrumuæxlum (multiple myeloma),
hvítblæði, Hodgkinssjúkdómi og
ristilkrabbameini í rannsókn á
bókagerðarmönnum (11).
Nokkrar rannsóknir meðal bókagerðarmanna
hafa bent til aukinnar tíðni lungnakrabbameins
(12-15), en í öðrum hefur þetta ekki komið fram
(16).
Dánarmeinarannsóknir á bókagerðarmönnum
hafa ennfremur leitt í ljós aukna tíðni allra
krabbameina (14, 15), sjálfsmorða (14) og hjarta-
og æðasjúkdóma (15).
Nýverið fékk prentari í Stokkhólmi, sem greindur
var með »non-Hodgkin’s-lymfom«, það
viðurkennt hjá tryggingunum, að um væri að
ræða atvinnusjúkdóm vegna langvarandi
efnamengunar litarefna, tólúens, xýlens og
tríklóretýlens (17).