Læknablaðið - 15.12.1988, Page 33

LÆKNABLAÐIÐ
407
þó, að ekki virðist hér marktækt samband á milli
aldurs við fyrstu heimsókn og þess hvort menn
urðu síðar tannlausir í öðrum eða báðum gómum.
Grabowski komst að annarri niðurstöðu í
rannsókn sinni á fólki yfir 65 ára aldri á Sjálandi,
þar sem fram kom, að fleiri voru tenntir af þeim,
er fyrr höfðu farið til tannlæknis í æsku (1). Þess
ber og að gæta, að án efa óx hluti
Hjartaverndarkarla upp utan Reykjavíkur og átti
því óhægara um vik að sækja sér þjónustu.
í Ijós kom þó, að þeir, sem leituðu reglulega til
tannlæknis meðan á skólagöngu stóð voru að
jafnaði betur tenntir. Þetta sést berlega á því, að
82,8% þeirra, sem alls ekki segjast hafa leitað til
tannlæknis á skólaskeiði eru tannleysingjar. Hér
kemur fram sú rótgróna hugmynd íslendinga í
fjölda ára, að tönnum sínum mundu menn glata
hvort eð væri og að gervitennur væru
óumflýjanlegar og jafnvel eftirsóknarverðar fyrir
ungt fólk. Þær fengju menn í eitt skifti fyrir öll og
þyrftu ekkert meira um það að hugsa. Þessi
ranghugmynd hefur leitt af sér gífurleg vandamál,
sem erfitt er að leysa, þegar illa farnar gervitennur
eru notaðar lengi á kostnað aðliggjandi slímhúðar
og stoðvefja.
Tafla VIII. Eigið álit á því hvort tönnunum vœri
eitthvað ábótavant.
Eigin Eigin
tennur tennur
í báðum í öðrum
gómum gómi Alls
Eitthvað að tönnum N °7o N °7o N °7o
Já..................... 75 (31) 20 (26) 95 (30)
Nei................... 103 (43) 24 (32) 127 (41)
í vafa................. 57 (24) 29 (38) 86 (27)
Ósvarað................. 4 (2) 3 (4) 7 (2)
Samtals 239 (100) 76 (100) 315 (100)
Tafla IX. Eigið álit áþví hvort tannholdi væri eitthvað
ábótavant.
Eigin Eigin
tennur tennur
í báðum í öðrum
gómum gómi Alls
Eitthvað að tannholdi N °7o N °7o N °7o
Já..................... 22 (9) 5 (7) 27 (9)
Nei................... 141 (59) 33 (43) 174 (55)
í vafa................. 71 (30) 32 (42) 103 (33)
Ósvarað................. 5 (2) 6 (8) 11 (3)
Samtals 239 (100) 76 (100) 315 (100)
Ekki verður þó litið fram hjá því, hve fáir
tannlæknar voru starfandi á landinu í æsku
þessara manna eins og áður er að vikið.
Félagslegar og landfræðilegar aðstæður hafa
vafalítið haft sín áhrif.
Rise hefur meðal annars bent á hliðstæður í
rannsóknum sínum á ellilífeyrisþegum í Noregi
(2).
Spurt var, hvenær menn hefðu farið síðast til
tannlæknis. Aðeins 44% segja meira en 2 ár frá
meðferð, og rúm 35% telja meira en 5 ár um
liðin. Samkvæmt danskri könnun, sem að því
leyti var frábrugðin þessari, að spyrill spurði og
skráði svörin, sögðu 48,9% tenntra og 11,4%
tannlausra 65 ára og eldri að minna en 2 ár væru
liðin frá seinustu heimsókn (1). Af
Hjartaverndarkörlunum, sem fylltu út
spurningalistann sjálfir, sögðu 70,4% tenntra og
18,3% tannlausra minna en 2 ár frá seinustu
heimsókn.
Yfirleitt fer heimsóknum fækkandi með
aldrinum, enda eykst tannleysið gjarnan að sama
skapi. Þó hefur Rise bent á, að fjöldi eigin tanna
skiptir ef til vill ekki minna máli en aldur (1-3,
10). Hér ber samt að hafa í huga, að mönnum
hættir oft til að vanreikna tíma, einkum ef lengra
er frá liðið. Auk þess má ætla að einhverjir telji
viðeigandi, að ekki sé of langt um liðið og svari
samkvæmt því (4, 5, 16).
Víða hefur eldra fólk lítið notfært sér
tannlæknisþjónustu (2,4-7). Af hálfu
heilbrigðisyfirvalda víða um lönd hefur ýmislegt
verið gert til þess að breyta þessu. Aukin þekking
á vandanum, menntun, bætt og sársaukaminni
þjónusta, efnahagsleg velferð og
almannatryggingar hafa stuðlað að auknum
áhuga eldra fólks á þessum málum.
Um öll Norðurlönd hefur sókn í
tannlæknisþjónustu aukist, enda Ijóst, að fólk
með fleiri tennur þarfnast meiri þjónustu en fólk
með fáar eða engar tennur (1, 3, 8, 9).
Aukin þjónusta skólatannlækninga á íslandi, sem
og aukinn áhugi almennings á tannverndarmálum
mun án efa leiða til þess, að fleiri halda tönnum
sínum til efri ára. Því væri ekki úr vegi að hyggja
að undirbúningi tannverndar og þjónustu
aldraðra í tíma.
Einungis 3,6% viðurkenndu talsverðan eða
mikinn ótta eða kvíða við heimsóknir til
tannlæknis þótt aðeins tveir einstaklingar teldu,
að það kæmi í veg fyrir, að þeir leituðu sér