Læknablaðið - 15.12.1988, Side 44

418
LÆKNABLAÐIÐ
þegar upplýsingar eru veittar, þannig að öruggt sé
að sjúklingur hafi tök á að skilja þær.
Falk taldi tímaskort ranga afsökun fyrir því að
sjúklingi væru ekki veittar upplýsingar. Góðar
upplýsingar spara heilbrigðisstarfsfólki yfirleitt
mikinn tíma.
Taskinen minnti á þróun síðustu ára og kvað
upplýsingar til sjúklinga hafa aukist mikið á þeim
tima. Aðalmálið er að gefa eins góðar upplýsingar
og hægt er. Stundum lofa læknar of miklu um
mögulegan bata. Til dæmis er rétt að hafa í huga
að allir uppskurðir hafa mögulegar hættur í för
með sér. En, spurði Taskinen að lokum, er ekki
hugsanlegt að sjúklingur hafi líka rétt til að vita
ekki um eigið sjúkdómsástand?
Að loknum umræðum fjallaði lagaprófessor
Örnulf Rasmussen um Iögformlega skyldu til
upplýsinga, samkvæmt norskum lögum.
Sjúklingar vita oft á tíðum ekki um lagalegan rétt
sinn, hvorki til að veita upplýsingar, neita að veita
upplýsingar eða krefjast vitneskju um hvernig
veittar upplýsingar eru nýttar.
Rasmussen varpaði fram ýmsum spurningum er
varða rétt sjúklinga innan heilbrigðiskerfisins.
Hvað veit sjúklingur um lagalegan rétt til að neita
ákveðinni læknismeðferð? Hvaða upplýsingar
verður sjúklingur, sem samþykkir ákveðna
meðferð, að hafa fengið til þess að samþykkið
hafi lagalegt gildi? Hvað ber lækni að upplýsa
sjúkling um af sjálfsdáðum? Hvaða rétt hefur
heilbrigðiskerfið til að nýta sér upplýsingar um
sjúklinga?
Samkvæmt norskum lögum verður sjúklingur að
gefa formlegt leyfi til læknismeðferðar. Einungis
tvær undantekningar eru þar á. Annars vegar
neyðarréttur til meðferðar, t.d. við slys eða komi
í ljós við ákveðna aðgerð svo sem uppskurð, að
sjúkdómur er annars eðlis en talið var og grípa
verður til tafarlausra aðgerða. Hin
undantekningin gildir þegar almannaheill krefst
meðferðar.
Rasmussen ræddi nokkuð það sem hann nefndi
lœknisfrœðilegt feðraveldi. Það felst I því að
læknar leita ekki eftir samþykki sjúklings, vegna
þess að þeir vita hvað sjúklingi er fyrir bestu.
Sjúklingur getur krafist ákveðinnar meðferðar en
ekki á hvern hátt hún er framkvæmd. Læknir er
hins vegar í góðri aðstöðu að ná fram samþykki
við því sem hann vill. Á móti getur sjúklingur
neitað öllu nema þeirri sérstöku aðferð sem hann
samþykkir, en til þess verður hann að þekkja
möguleikana vel.
Sjúklingur hefur lagalegan rétt að draga til baka
samþykki við ákveðinni meðferð. Lögum
samkvæmt er læknismeðferð, sem sjúklingur
hefur ekki samþykkt, gróf árás á rétt sjúklings.
Lögin gera ráð fyrir, að ekki sé hægt að vita allar
hliðarverkanir læknismeðferðar fyrirfram.
Aðalatriðið er þó, að krefjist sjúklingur
upplýsinga hefur hann rétt til að fá þær.
Fjölmiðlar
Fimmtudagurinn 21. apríl hófst með fyrirlestri
dr. Peter Paul Heinemann, yfirlæknis í Svíþjóð.
Heinemann annast þátt um heilbrigðismál í
sænska útvarpinu og fjallaði m.a. um hlut
fjölmiðla I auknum kröfum um
upplýsingaskyldu. Hann gat um ýmsar
fyrirspurnir og erindi sem honum berast og
sérstaklega nefndi hann erlenda verkamenn I
Svíþjóð sem ræða um sjúkdóma sína á allt annan
hátt en Svíar eiga að venjast.
Síaukin tæknivæðing á öllum sviðum felur í sér
tilhneigingu til þess að líta á sjúklinga sem
tölfræðilegar stærðir en ekki fólk af holdi og
blóði. Tæknivæðingin hefur einnig orðið til þess
að þeir einir sjúkdómar þykja áhugaverðir sem
hægt er að »leysa« tæknilega.
Heinemann sagði pósitívíska lífssýn hafa verið
ráðandi í læknavísindum Vesturlanda sem og
reyndar í öðrum vísindagreinum. Slíkt felur í sér
að skilningur á öllum smáatriðum hverju fyrir sig
er talinn gefa skilning á heildinni. En, sagði
Heinemann, heildin er allt annað en þau einstöku
atriði sem hún er samsett af. Þetta gildir einnig
innan læknisfræðinnar. Líta verður á ferlið í
heild til að skilja hvert tilfelli, annars lenda menn
hæglega í því, eins og oft vill verða hjá
sérfræðingum, að heimta viðkomandi
sjúkdómstilfelli á sitt sérsvið og þar muni fást
allra meina bót.
Ragnheiður Haraldsdóttir
hjúkrunarfræðslustjóri á Landspítalanum var
síðust frummælanda. Fyrirlestur hennar fjallaði
um það, hvort sjúklingar álíti sig fá nægar
upplýsingar.
Ragnheiður kvað yfirgnæfandi meirihluta
Norðurlandabúa vera ánægða með þá
heilbrigðisþjónustu sem býðst, en samt aukast
kvartanir. Innan heilbrigðiskerfisins virðist áhugi
fyrir því að setja ákveðnar reglur um upplýsingar
til sjúklinga, til að tryggja réttarstöðu þeirra.