Læknablaðið - 15.09.1989, Blaðsíða 10

232
LÆKNABLAÐIÐ
Þegar hér er komið við sögu í
skipulagsstarfinu er fyrir löngu búið að
negla niður aðalatriðin, og litlu hægt að
breyta vegna þess að tímaröðun framkvæmda
þrýstir á. Athugasemdir er því oftast aðeins
hægt að gera við útfærsluatriði, sem koma
skipulagsatriðum lítið sem ekkert við.
En hvemig er þá hægt að bæta úr þessu
vandræðaástandi? Tillögur mínar um þetta eru
margþættar:
í fyrsta lagi þarf að koma af stað akademísku
starfi í landinu, til þess að við gleypum ekki
erlendar skipulagshugmyndir hráar - og til að
skoða á skipulegan hátt, hvað í raun felst í
þeim skipulagshugmyndum sem við vinnum
nú eftir nærri umhugsunarlaust.
Dæmi um svona kryfjandi starf er gagnrýni
mín á garðborgahugmyndinni og svo frekari
gagnrýni sem kemur hér síðar í kaflanum.
En hvaða aðstæðum er svona fræðilegu starfi
búnar hér á íslandi? - Samkvæmt lögum
heyra rannsóknir í skipulagi og arkitektúr
undir Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins.
í þeirri deild stofnunarinnar starfa 0 (núll)
starfsmenn. - Við Háskóla Islands er ástandið
þannig, að engin deild er í þessum fræðum -
og deildir sem málið varðar að einhverju leyti
- svo sem læknadeild og félagsfræðideild -
virðast sinna þessu lítið. Örlítið starf fer fram
í landafræði- og byggingaverkfræðideildunum.
Ástandið með Vísindasjóð og sjóð
Rannsóknarráðs er heldur ekki björgulegt:
Vegna deildaskiptingar Vísindasjóðs falla
blandaðar greinar eins og skipulag, mjög
milli laga og hefur skipulagsmönnum og
arkitektum reynst næsta þýðingarlítið að senda
þar inn umsóknir. Vegna nýrrar reglugerðar
Rannsóknarráðs um áherslu á »praktísk«
viðfangsefni - sem umhverfishönnun telst ekki
falla undir - er orðið næsta vonlítið að sækja
þangað um styrki. - Frá ráðuneytum hefur
ekki orðið vart mikils áhuga eða aðstoðar -
og ekki hefur komið mikið fram frá Skipulagi
ríkisins, a.m.k. ekki af rituðu máli.
Dœmi um frœöilega vinnu sem vinna þarf
Auk þeirra ábendinga sem koma fram í
þessum tveimur fyrstu köflum ritgerðar
minnar, vil ég hér benda á fræðileg verkefni
sem ekki væri óeðlilegt að heilbrigðisstéttimar
ynnu að eða þrýstu á, að unnin yrðu.
Ekki er ólíklegt að þessi ritgerðasamkeppni
safni í sjóð fjölda slíkra hugmynda og
væri mjög jákvætt ef læknafélögin,
að samkeppninni lokinni, settu saman
»manifestó« eða áskorun að þessu lútandi.
Þó ég sé leikmaður í heilsufræðum virðist
mér að út frá heilsufari séu eftirfarandi
tölusett markmið mikilvæg í skipulagsstarfi
framtíðarinnar. - Og eftir að ég hef nefnt
markmiðin nefni ég nokkrar þær aðgerðir í
skipulagi og hönnun sem hægt er að stefna að
til að ná markmiðunum.
1. Aukin líkamshreyfing fólks (og útivist). -
Lœknisfrœðileg rök (2): Dregur úr stressi,
hrömun og »agressiviteti«. Aðgerðir:
Uppbygging göngu-, hjólreiða- og
reiðstígakerfis í þéttbýli og utan þess. Lagning
trimmbrauta. Leik-, æfinga- og íþróttaaðstaða
á opnum svæðum.
2. Minnkun mengunar af tóbaksreyk.
- Lœknisfrœðileg rök (2): Minni tíðni
krabbameins, öndunarfæra- og hjartasjúkdóma.
Aðgerðir: Skipting húsnæðis þar sem
almenningur kemur saman í reyk og reyklaus
svæðis. Bæting loftræstingar.
3. Minnkun loft-, hávaða- og sjónmengunar af
óþrifalegri starfsemi. Fjölþœtt lœknisfrœðileg
rök. Aðgerðir: Hraðbrautir séu ekki
lagðar í gegnur bæi utan við þá (t.d. ofan
höfuðborgarsvæðisins og á brúm á milli nesja
á svæðinu). Flugvellir séu ekki inni í borgum.
(Stefnt verði að flutningi Reykjavíkurflugvallar
í framtíðinni. Mengandi og hættuleg iðjuver
séu í verulegri fjarlægð frá þéttbýli. (Stefnt
verði t.d. að flutningi Áburðarverksmiðjunnar
og Álverið í Straumsvík verði ekki stækkað).
Aðalvindátt stefni ekki frá iðjuverum yfir
byggð. (Þessa var ekki gætt nógu vel í
hvomgu fyrmefnda dæminu).
4. Stefnt verði að auknum tengslum í
borgum. Lœknisfræðileg rök: Skortur á
félagslegum tengslum og að fólk er sett
um of í hólf, leiðir til firringar, skorts í
félagslegum stuðningskerfum og gerir því
fólki erfiðara fyrir að eiga við félagsleg og
andleg vandamál sín. Aðgerðir: Skipulag sé
þannig að félagslegar einingar myndist. Stefnt
að nokkurri blöndun byggðar og svæðamót
þannig hönnuð að þau skilji ekki svæði að,
heldur tengi þau svæði saman. (Allmikið