Læknablaðið - 15.12.1990, Blaðsíða 6

484
LÆKNABLAÐIÐ
eru um nef (4). Engar kannanir hafa farið
fram hér á landi á orsökum sjúkdómsins en
samkvæmt erlendum rannsóknum (5-7) eru
Streptococcus pneumoniae og Hemophilus
influenzae helstu sýkingavaldar. í kjölfar
þeirra fylgja loftfælnar bakteríur frá munni,
S. pyogenes, Staphylococcus aureus og
Branhamella catarrhalis. Gram-neikvæðar
stafbakteríur valda yfirleitt innan við 5%
skútabólgu í fullorðnum (2), en finnast á
hinn bóginn hjá allt að 75% þeirra sem fá
skútabólgu vegna dvalar á sjúkrahúsi (4).
Við venjulega umönnun þeirra sem skútabólgu
fá er sjaldnast gripið til inngripsaðgerða,
svo sem ástungu á kjálkaholu, til
sjúkdómsgreiningar. Því hefur verið leitast við
að nota niðurstöður annarra rannsóknaaðferða,
fyrst og fremst nefræktana, til forspár um
sjúkdómsvalda skútabólgu, en samræmi þeirra
við ræktanir ástungusýna frá skúta hafa verið
innan við 65% (8,9).
Tilgangur þessarar athugunar var tvfþættur,
annars vegar að kanna orsakir bráðrar
skútabólgu hérlendis og hins vegar að meta
forspárgildi ræktana úr nefi til greiningar
sjúkdómsins.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Efniviður var sóttur til tveggja rannsókna. I
báðum tilfellum var um að ræða tvíblindar
fjölþjóðlegar samanburðarrannsóknir á
virkni tveggja sýklalyfja við meðferð bráðrar
skútabólgu fullorðinna.
Sjúklingamir sem þátt tóku í rannsóknunum
voru fullorðnir einstaklingar sem leituðu eða
var vísað til lækna háls-, nef- og eyrnadeildar
Borgarspítalans. Byggðist sjúkdómsgreining
á klínískum einkennum, graftarkenndri
útferð úr nefholi (frá meatus medius) og
greftri í kjálkaholu við ástungu (öflun sýnis
með skolun kjálkaholu var ekki leyfð).
Var greining staðfest í öllum tilfellum með
röntgenmyndatöku. Enginn sjúklinganna
hafði alvarlegan undirliggjandi sjúkdóm, var
ónæmisbældur eða hafði tekið sýklalyf síðustu
þrjá dagana fyrir þátttöku í rannsókninni.
Sjúkdómseinkennin urðu að hafa varað
skemur en þrjár vikur.
Sýni var tekið til sýklaræktunar með ástungu
á kjálkaholu (undir concha inferior) frá öllum
sjúklingunum. Fyrir ástungu var nefhol deyft
staðbundið með 4% kókaínlausn, en var ekki
sótthreinsað. Gröftur frá kjálkaholu var soginn
í plastsprautu, lofti þrýst út og sprautunni
lokað með gúmmítappa á nál og sýni fiutt
þannig á sýkladeild innan fárra mínútna frá
töku.
Rannsókn 1: Megintilgangur var samanburður
á virkni tveggja cefalósporína, cefixíms (af
þriðju kynslóð) og cefaclórs (af annarri
kynslóð) gegn skútabólgu. Var rannsóknin
gerð í samvinnu við lyfjafyrirtækið Astra
Lákemedel AB, Södertalje, Svíþjóð. Til
rannsóknarinnar völdust 70 manns (28
karlar og 42 konur) á aldrinum 15 til 74 ára
(meðalaldur 39 ár) með kjálkaholubólgu,
sem leituðu til háls-, nef- og eymadeildar
Borgarspítalans á tímabilinu febrúar til
desember 1987.
Rannsókn II: I seinni rannsókninni var borin
saman virkni doxýcýklíns og lóracarbefs,
sem er /3-lactamlyf af carbacefem flokki.
Sú rannsókn var gerð í samvinnu við
lyfjafyrirtækið Eli Lilly & Co, Kastrup,
Danmörku. Var þar um að ræða 101
einstakling (42 karlar og 59 konur) á aldrinum
16 til 76 ára (meðalaldur 36 ár), sem leituðu
eða var vísað til deildarinnar vegna skútabólgu
á tímabilinu september 1988 til desember
1989. Stinga þurfti á báðum kjálkaholum
18 sjúklinga. Fyrir ástungu var einnig
tekið nefstrok undan concha media á rayon
strokpinna (Culturette®, Marion Scientific,
Kansas City, Missouri) hjá 74 einstaklingum í
hópnum.
Sýnunum var sáð innan tveggja klukkustunda
frá töku. Kjálkaholusýnunum var sáð á 5%
hestablóðagar, súkkulaðiagar, MacConkey
agar, saltagar og í thioglycollate hálffljótandi
broð. Sýnin voru höfð í hitaskáp við 35.5°C
í 5% koldíoxíði í að minnsta kosti 18-24 klst.
Jafnframt var sýnunum sáð á hestablóðagar
sem var hafður í hitaskáp í lofttæmi
(anaerobic jar) í að minnsta kosti 48 klst.
Kjálkaholusýnin voru öll sett á gler og síðan
Grams lituð og skoðuð í smásjá með tilliti til
baktería og hvítra blóðkoma. Nefstrokunum
var sáð á hestablóðagar (tvær skálar) og
súkkulaðiagar. Önnur blóðagarskálin var
höfð í hitaskáp við lofttæmd skilyrði, en
hinar skálamar í 5% koldíoxíði. Sýklar
voru greindir með venjulegum aðferðum
á sýklarannsóknadeild Borgarspítalans.