Læknablaðið - 15.12.1990, Blaðsíða 18

494
LÆKNABLAÐIÐ
Blóðfrumur voru ræktaðar við 37°C hita í
samtals 92 klst. Notaðir voru 0.4 ml af blóði
út í 8-10 ml af fólínsýrusnauðu frumuæti,
TC-199 með Hepes búffer (pH 1.0-1.2),
sýklalyfjablöndu (penisillíni og streptómýsíni)
og 5% kálfasermi. Hverju sýni var skipt
í fjóra hluta. I einni ræktunarflösku var
ofangreint æti óbreytt allan ræktunartímann,
í annarri var sýrustig hækkað upp í pH 8.0
síðustu 24 klukkustundimar með því að bæta
bíkarbónatblöndu (7g/100ml) út í ætið, og
í tveimur flöskum var 5-flúóródeoxýúridíni
(FUdR) bætt út í ætið síðustu 24 klst, til að
ná þéttninni 0.1 míkrómól (1/10E7 M/l) í
annarri flöskunni og 0.4 míkrómól (4/10E7
M/l) í hinni.
Frumur voru heimtar á venjulegan hátt.
Smásjárskoðun og talning litninga fór
fram við stækkun 1250 sinnum. Litningar
voru greindir úr minnst 100 frumum hjá
hverjum einstaklingi, oftast 25 frumum úr
ræktun með óbreyttu æti, 25 úr ræktun með
hækkuðu pH-gildi og 50 úr ræktun með
FUdR. Við smásjárskoðun eftir venjulega
litun án böndunar var sérstaklega leitað að
skarði eða brotstað (fragile site) á lengri
armi litninga í C-hópi. Litningamir voru
aflitaðir og G-bandaðir þegar skörð sáust, til
að staðfesta að um X-litninga væri að ræða
og að skörðin væru á réttum stað (Xq27.3).
Fjöldi frumna með slíku skarði í X-litningi
var talinn og skráður sem hundraðshlutfall.
Akveðið hafði verið að hlutfall frumna með
brotgjaman X-litning þyrfti að vera 2% eða
hærra til að teljast marktækt (7). Þekkt skörð
í öðrum litningum (autosomal fragile sites)
voru skoðuð til að staðfesta áreiðanleika
aðferðanna. Að auki vom litningar úr fimm
frumum hjá hverjum einstaklingi fullgreindir
nteð smásjárskoðun eftir G-böndun.
Ljósmynd var tekin af litningum einnar frumu
úr hverju sýni en fleiri þegar brotgjamir X-
litningar fundust og í þeim tilvikum vom
litningamir klipptir út og settir upp í raðaða
litningamynd (karyotype).
NIÐURSTÖÐUR
Blóðsýni voru tekin hjá 58 drengjum og
ungum mönnum á aldrinum þriggja til 35 ára
(meðalaldur 14.8 ár). í hópnum voru fjögur
bræðrapör. Af Reykjavíkursvæði komu 48
drengir og 10 annars staðar af landinu. í ljós
kom að annar litningagalli hafði áður fundist
hjá einum og er sýnið frá honum því ekki
talið með í niðurstöðum. Af þeim 57, sem þá
eru eftir, hafa tveir drengir (3.5%) brotgjaman
X-litning í marktæku hlutfalli, annar í 30%
frumna og hinn í 48% frumna. Annar hefur
útlitseinkenni, sem oft tengjast þessari
litningagerð: Langt andlit, stóran neðri kjálka
og stór eistu, en hinn hefur ekki einkennandi
útlit. Litningarannsókn var gerð á blóðsýnum
frá mæðrum beggja og tveimur systrum
annars, en brotgjam X-litningur fannst ekki.
Að auki fannst brotgjam X-litningur í einni
frumu hjá átta drengjum, en samkvæmt áður
ákveðnum skilmerkjum var það ekki talið
marktækt. Brotgjam X-litningur fannst ekki
hjá neinum drengjanna úr bræðrapörunum
fjórum. Engir aðrir litningagallar fundust.
Við athugun á skrám litningarannsóknadeildar
kom í ljós að almenn litningarannsókn hafði
verið gerð hjá 33 drengjanna (57.9%) frá einu
til átján árum áður. Þroskahömlun var tilnefnd
sem aðalástæða þeirrar rannsóknar í öllum
tilvikum, en einnig var getið um ósértæk
útlitseinkenni hjá tíu og ýmis einkenni
frá taugakerfi hjá sex. I tveimur tilvikum
hafði verið gerð almenn litningarannsókn á
fósturfrumum í meðgöngu, í öðru vegna aldurs
ntóður, en í hinu vegna þroskahömlunar hjá
fyrri bömum konunnar. I báðum tilvikum voru
fósturlitningar eðlilegir. Hjá einum drengjanna
hafði verið gerð litningarannsókn erlendis og
var hann sagður hafa brotgjaman X-litning,
en formleg skýrsla um þá rannsókn liggur þó
ekki fyrir hjá okkur. Þegar rannsókn okkar
sýndi ekki brotgjaman X-litning voru ný
blóðsýni frá honum send á tvær erlendar
rannsóknastofur. Hvorug gat sýnt fram á
brotgjaman X-litning og var það túlkað sem
full staðfesting á niðurstöðu okkar.
Athugun á skrám litningarannsóknadeildar
leiddi enn fremur í ljós að önnur tilfelli af
brotgjömum X-litningum hafa ekki fundist hér
á landi enn.
UMRÆÐUR
Þetta er fyrsta tilraun, sem gerð er til að finna
algengi brotgjams X-litnings hjá þroskaheftum
karlmönnum á íslandi. Við leit að brotgjömum
X-litningi þarf að beita sérstakri tækni við
ræktun frumna, til að framkalla brotgjöm
skörð (fragile sites) á litningunum (3,4).