Læknablaðið - 15.05.1992, Blaðsíða 6

164
LÆKNABLAÐIÐ
á tímabilinu desember 1988 til júní 1989.
Þessum hópi var boðið að taka þátt í tveggja
ára íhlutandi rannsókn á áhættuþáttum hjarta-
og æðasjúkdóma. Alls voru 155 manns (þar af
20 konur) með í rannsókninni allan tímann. Af
þeim 38 (19,7%), sem féllu úr rannsókninni
voru þrjár konur sem urðu þungaðar á
tímabilinu, þrír voru settir á blóðíitulækkandi
lyf og 32 hættu ýmist störfum eða voru í fríi á
tímabilinu.
Kólesteról var mælt tvisvar í upphafi hjá 86%
þátttakenda. Starfsmönnum var síðan skipt í
fjóra hópa A, B, C og D eftir meðaltali fyrstu
mælinga sem hér eftir er nefnt upphafsgildi
(tafla 1). Þessir hópar fengu síðan mismunandi
íhlutun á tímabilinu af hálfu læknanna, þannig
að þeir sem höfðu hæst kólesteról fengu
aukaviðtöl og skriflegar leiðbeiningar og þar
að auki fleiri blóðfitumælingar.
Vorið 1989 var fenginn næringarráðgjafi til
að kanna samsetningu matar í mötuneytinu
og vera matreiðslumanni til halds og trausts.
Athugunin leiddi í ljós að morgunverður
innihélt allt að 1800 hitaeiningum og
hádegisverður allt að 1300 hitaeiningum.
Auk þess var á borðum orkuríkt meðlæti í
kaffitímum (8).
Fyrsta júní 1989 var gerð róttæk breyting
á fæðuvali í mötuneytinu og er upphaf
íhlutandi aðgerða miðað við þennan dag.
Næringarráðgjafinn hélt þrjá fundi með
starfsmönnum, þar af einn þar sem mökum
var boðin þátttaka. Alls mættu 150 manns
á þessa fundi. Mataræðinu var breytt í
samráði við starfsfólk, einkum með tilliti til
orkuríkra fæðutegunda. Aðalbreytingarnar
voru að nýmjólk, smjör, smjörvi og feitt
álegg var alveg tekið af matseðlinum.
Dregið var úr notkun fitu í hádegismat
og boðið grænmetisborð. Eftir þessar
breytingar innihéldu máltíðir aukið trefjamagn
og hádegismatur um 1000 hitaeiningar,
morgunmatur um 7-800 hitaeiningar
og kaffibrauð var hitaeiningasnauðara.
Næringarráðgjafinn fylgdist síðan með
mataræði af og til, gerði athugasemdir og var
til ráðgjafar.
Þrír heilsugæslulæknar frá Heilsugæslustöðinni
á Akranesi sinntu eftirliti með starfsmönnum.
Lögðu þeir áherslu á að fræða starfsmenn
um mataræði og heilbrigt lífemi og dreifðu
meðal annars skriflegum upplýsingum um
blóðfitulækkandi mataræði. Einkum var
þessari fræðslu beint að starfsmönnum í
hópum C og D, og hittu þeir sem voru í
hópi D lækni að máli tvisvar að meðaltali
fyrsta árið, en hinir einu sinni. Mæld voru
kólesteról, HDL og þríglýseríðar í hópum
C og D eftir íjóra mánuði. Eftir 12 mánuði
var mælt kólesteról og HDL hjá hópum
B, C og D. Lokamæling var síðan gerð
á öllum starfsmönnum eftir 24 mánuði.
Blóðsýni voru yfirleitt tekin á vinnustað
og síðan send á rannsóknastofu Sjúkrahúss
Akraness. Mælingaaðferðir eru staðlaðar og í
samræmi við aðrar rannsóknastofur sem mæla
blóðfitur (9). LDL var reiknað samkvæmt
reiknireglunni: LDL = heildarkólesteról -
HDL - (0,45 x þríglýseríðar).
Safnað var upplýsingum um ýmsa
aðra áhættuþætti hjartasjúkdóma hjá
öllum þátttakendum, svo sem reykingar,
blóðþrýsting, sykursýki, líkamsþyngd og
ættarsögu um hjarta- og æðasjúkdóma. Einnig
var kannað hvemig mataræði og hreyfingu
þátttakenda var háttað við upphaf og lok
rannsóknar. Varðandi inataræði kom fram
hvort viðkomandi borðar a) mat án tillits
til fituinnihalds (diet 1), b) reynir að borða
hollan mat (diet 2) eða c) hugsar vandlega
um það sem hann leggur sér til munns (diet
3). Hvort hreyfing var a) lítil, b) í meðallagi
eða c) mikil. Notaðar voru hefðbundnar
aðferðir við útreikninga á meðaltölum og
staðalfrávikum (SD). Stuðst var við parað
tvíhliða Stúdents-t próf við samanburð á
meðaltölum einstaklingsbundinna breytinga
(intraindividual changes) við upphaf og eftir
ákveðinn tíma íhlutunar. Kí- kvaðratpróf var
notað við samanburð á hlutföllum. Munur var
talinn marktækur ef p-gildi var rninna en 0,05.
Til útreikninga var notað »STATVIEW 512+«
forrit.
NIÐURSTÖÐUR
Meðalaldur er hærri í þeim hópum sem hafa
hærra kólesteról (tafla I). Alls höfðu 64,7%
starfsmanna kólesterólgildi undir 7,0 mmól/1
við upphaf rannsóknar.
Dreifing kólesterólgilda í upphafi og lok
tímabilsins var eins og sést á mynd 1.
Meðaltal kólesteróls allra þátttakenda var 6,6
mmól/1 í upphafi en 6,1 í lokin (p<0,001).
I lok rannsóknar voru rúmlega 50% með